Katalog

Politik Bilim Aykut Cöker Güzel şeyler de olur (3) TÜBA'nın 'Moleküler Yaşam Bilim ve Teknobjileri' abnında yürüttüğü Öngörü Projesi de sona yakbşıyor. Düşünülen çok daha gen'rş çaplı bir 'bilimsel araştırma öngörü çahsmasına'ışık tutmak için yürürlüğe konmuş obn bu pibt proje çerçevesinde, sağlık, çevre, genetik kaynaklar, bitkisel üretim, hayvanalık, gıda ve sanayi alankmnda olmak üzere, yedi panel oluşturulmuştu. Anımsatmak için betirtelim, öngörü çalışmalannda 'panel' teriml, sosyoekonomik ya da bilimselteknobjik faaliyet alanlan itibariyle öngörülerde bukınmak üzere kurulan 'çalışma gruplan' için kulbnılryor. Yakbşık yedi aydır, bu yedi panelin çalışmabnna katılmakta obn, büyük çoğunluğu akademisyen, topbm 85 uzman, Moleküler Yaşam Bilim ve Teknobjileri disiplinlerinden bakıldığında, 2023 yılında nasıl bir Türkiye hayâl ettiklerini ortaya koyduktan sonra, o haydllerinin gerçeğe dönüşmesi için, anılan bilim ve teknobji disipHnkrinde, öncelik verilmesi gereken faaliyet konubn ile kritik araştırma abnbnnı da belirIemiş durumdabr. Şimdi sıra, ortaya koydukhn bu öngörülerin, TÜBİTAK Teknobji Öngörü Projesi'nde olduğu gibi, "Detfi" yöntemiyle, daha geni} bir uzman çevresinin süzgecinden gegrilmesinde. Proje'nin sekreteryalığını yürüten Dr. Ayşe Ergüven'in verdiği bikjilere göre, bu soruşturmada 1000 kadar uzmana uhşıbcak. Pibt Proje bir bütün obrak yaz sonunda bitmiş obcak ve sonuçbr kamuoyuna açkbnacak. ^mmmmmmmmı^ Işin güzel yanı, Pibt Proje kapsamında, bugüne kadar yapılmış olan çalışTÜBA'flin mabnbiriçdeğerlendirmeyetabitutan TÜBA'nın, başta işaret edilen, daha geni} çaplı 'bilimsel araştırma ön Cerrahi alan enfeksiyonunu artıran nedenler 8. ANKEM (Antibiyotik ve Kemoterapi) kongresinin ilk gününde "Hekimlikte malpraktis " ve "Antibiyotik direnci" sorunu tartışıldı. Cerrahi enfeksiyonlara ayrılan kısımda, cerrahi alan enfeksiyonlarının önlenmesi, sepsis tanı ve tedavisindeki son gelişmeler, karıniçi enfeksiyonlarının tedavisi ve inîlamatuar barsak hastalığı üzerinde duruldu. Rıfat Yalın (*) adece ABD'de yılda yaklaşık olarak 27 rmlyonu bulan cerrahi yontemler sonucunda en onemü morbıdıte (komplikasyon) nedeni olarak, "cerrahi alan (yara) enfeksıyonu" ortaya çıkıyor. Cerrahı tekruklenn gelişmesi, ameliyathane ortamlannın iyileştirilmesi ve koruyucu antibiyotik kullanılmasına ragmen, cerrahi alan enfeksıyonu (CAE) önemini korumaktadır. Hastalar için iyileşrne suıeci ve hastanede kakş uzamakta, maliyet artmaktadır. Cerrahi alan enfeksıyonunun (CAE) ortaya çıkmasında konakçı (hastaya ait) faktörler (yaş, şLşmarüık, bağışıkkk sıstemirün baskılanması, beslenme bozuklugu, kortikosteroıd kullanılması vb...). çevresel etkenler (maske, eldiven kullanımı, hastanın temizüği, 5'e ındigini oriaya koydu Cerrahi yogun bakım ünitelerinde yatan hastalarda, kan glukoz duzeymın yogun insulin tedavisi ile normal duzeylerde tutulmasının da yara yeri enfeksiyonunu azalttıgını gösterdı. CAE riski fazla olan hastalarda, cerrahıden bir saat önce ve tek doz verilen uygun antibiyotik ile CAE liskinin azaldıgı biünmektedir. Ulkemızde 1992 yılında yapılan çok merkezli koruyucu antibiyotik çalışması, hekimlerin % 56 gibi yuksek oranda uygun antibiyotik profılaksısı (koruması) yapmadıgını kanıtladı. 2002 yıhnda tek merkezde tekrarlanan çabşmada, uygun antibiyotik korumasının (doz, süre..) ancak % 54 oranında yapılabildiginı (geçen 10 yüda çok belırgın degısıklık olmadıgını) ortaya çıkardı. Kuşkusuz CAE'nun tamamen ortadan kaldırılması mümkün degil. Ama uzak enfeksiyon alanlannın tedavi edılmesi, hasta temizligı, sterüızasyon kuraUarına uyulması, dikkatli ve tıtiz bir cerrahi teknik uygulayıp, kan naklinden kaçınatBk, ameüyatlıane ve hastanede yatıs süresını uzatmadan, en az 30 gün onceden sigarayı kesip, kan şekeı ini yakın kontiolde tutup, beslenme ve iyi oksijen destegı sagiayarak CAE'nu azaltmak mumkün bu proje çerçevesinde, Astronomi ve Y Bilimleri, Biyobji, Hzik, Kimya, • MatematikveYerBilimleri'ndeTürki2 0 2 3 ullltîllye'nin araştırma öncelikleri ve iddb so ni Hiicliiı/nr ' * °^eceğ' araftırma abnbn m uUŞIUyor iğn öngörülerde bulunubcak.Böylece ^m^^ TÜBA, bütün temel bilim disiplinlerini mmmmmmm kapsayan bir araştırma öngörü çalışması yapmış olacak. TÜBA, bu çalıy maya, bir nabız yoklamasıyla başbdı. Sayıbn temel bilim abnbnnda etkin olduklan bilinen, 250 kadar bilim insanımıza, önümüzdeki 15 yıl ve610 yıl içinde, kendi bilimsel disiplinleri açsından öngördükleri gelişmeler soruldu. Bu nabız yokbmasından elde edilen yanıt ve izlenimler değeriendirilerek, çalısmanın genel çerçevesi ve izlenecek yöntem belirlenecek. TÜBA Temel Billmler Araştırma öngörü Projesi tamambndığında, bilim insanbnmızın nekri merak ettiklerini; bu merak güdüsüyle hangi araştırma alanbnna yönekliklerini ya da yönelmek istediklerini; bu yönelimlerinin Türkiye'yi, bilimde nereye taşıyacağını görmüş obcağız. Bunun yanında, elbette, kendi merakbn doğrultusunaa olsun ya da olmasın, öngördükleri bilimsel araştırmalann ve bu araştırmabra dayalı olası gelişmelerin, Türkiye'nin insanbnna ve bütün insanlığa neler vaat edebileceğini; bu vaatlerin hangi koşulbr sağbnırsa gerçekleşebileceğini; yaşanası bir Türkiye ve yaşanası bir dünya için bilimden ve bizim bilim insanlanmızdan beklentilerimizin neler olabileceğini ve bunbnn sınıriannı öğrenmiş obcağız. Aslında, belli ekonomik ve toplumsal faaliyet abnlanndan kalkarak, öngörülen ekonomik ve toplumsal hedeflere erişmek için diğer bir deyişle, geleceğe ilişkin hayöllerimizi gerçekleştirmek için hangi teknobjilere önem vermek gerektiğini belirlemeye yönelik teknobji öngörü çalışmabn, bütün dünyada çok yaygın obrak yapılıyor. Ama, doğrudan, temel bilim abnlanndan hareketle, hangi bilimsel araştırma abnlanna önem vermek gerekir, sorusuna yanıt arayan bilimsel araştırma öngörü çalışmalannm ömeği çok az. Bu açdan, TÜBA'nın başbttığı, temel bilim abnbnnı odak noktası abn, araştırma öngörü çalışması, dünya için de, cesur, özgün ve güzel bir çalışma obcak. Not 14 Haziran 2003 tarihli Cumhuriyet Bilim Teknik'te yayımlanan ilk "Güzel şeyler de olur" başlıklı kaşe yazımda sözünü ettiğim, Otomotiv Ana Sanayii Teknobjik Dunım Değenendirme Çalışması'na http://www.inovasyon.org/yazardetay.asp7YazariCh2 adresinden ulaşabilirsiniz. http://www.inovasyon.org larimiZ Uza bilim insan ^ m o\msı^ darak J*"**^ k a r m j f o l a n Y ıne DPT destekli bir SEPSİS: TANI VE TEDAVİDE CELİŞMELER "Sepsıs", enfeksıyona karşı vucudun gosterdiği sıstemik ınflamatuar yanıttıı. Geçen son 10 yıl ıçındc, sepsıs uzerıne yapılan yogun klınık ve deneysel çalışmalarla çok şey ogrenildi. Sepsis patofızyolojısı daha iyi aydınlatıldı, yenı medıyatörler bulundu. Buna ragmen her geçen yıl sepsis, septık şok ve bunlara bağlı olum oranı artıyor. Çunku ırısan nufusu daha fazla yaşlanmakta, bagısıkhk sistemı daha fazla baskdanmakta, invaziv gırışımlerın sayısı arrmakta ve antıbıyotıklere karşı dırenç gelişmektedır, Heı yıl ABD'de 750.000 kışı sepsıse gınnekte, bunlaıın da ZlO.üOO'ı yaşamını yitırmektedır Ulkemızde sepsıse gııen hasta sayısının 13.000 olduğu sarulmaktddu. "Sepsis terminolojisi" âstunde duran N. Unal, enfeksiyoz ve enfeksiyoz olmayan nedenleıe kaışm vucudun gosterdiği sıstemık ınflamatuar yanıtın "SIRS" (systemıc inflamatory response syndrome) olaıak tdnıınldndıgırıı, bu tanıyı koyabılmek ıçınde en az ıkı SIRS faktonınıın (ateşin 38C üstünde, 3G C altında oknası, Beyaz kuremn 12.000/mm3 ustunde'lokosıtoz" veya 4.000 /mm3 altında lökopeni" bulunması, taşıkaıdı "nabızın 90/dk, solunıun sayısının 30/dk ustunde olması gıbı) bulunması gerektigını bildirdi. "Sepsis" enfeksiyon kaynagı ile bıılıkte en az ıki SIRS faktoıunun bulunması, sepsısle bulıkte en az bir organ fonksiyonunu bozulması "agu sepsis" yeteılı sıvı verümesine kaışın lupotansıyonla seyıw sepsis tablosuna da"septik şok' deniliyor. E Esen, "Agır Sepsısdc tedavi ilkeleri" L. nuşmasında, erken tanı ve destek tedavısının, enfeksi). kaynagınm ortadan kaldınlmasının, etkin antibiyotik te davısı, beslenme ve ventılator destegının onemı uzerınde durdu. Son yıllarda yapılan klınık çalışmalaı, duşuk dozda kortıkosteroid verilmesının, kan şekerının nor kan ridkü vb.), bakteri bulaşmasının mıktan, patojenıtesi, cerrahinin acil veya elektif şartlarda yapılması gibi pek çok etken rol oynar. Risk Faktörleri l.Sayek ve K.Yorgancı, "Cerrahi alan enfeksıyonunun önlenmesi ve koruyucu antibiyotik kullanılması" başlıklı panelde, CAE'nu artıran nedenler üzerinde durdular. Şışman (obez) insanlarda, CAE % 1G gibi yuksek bulunuyoı. Kuşkuauz heı şişman hastada riskuı aıttığıru gosteren bir kanıt yok. Fakat koruyucu antibiyotik tedavi sınde, dozun yetersiz kalması, derialtı yag dokusunun kalınlıgı gibi etkenler CAE 'nu aıtınyor. Yapüan pıospektif, randomıze ve kontrollu çalışmalarda, beslenme destegınin, ameliyat sırasında oksijenasyonun iyi olmasının ve hastanm ısısınm (duşuk ısıya oranla) normalde tutulmasının yara yeri enfeksiyonunu azalttıgını gösterdı. Onemli bir dığer etken de, cerrahi uygulamadan 68 hafta oncesinden sigaranın (tutün) kesümesidir. Hinik arastırmalar bu uygulama ile ya: a yen enfeksıyonunun % 31 den % 8S1/6