Katalog

Cumhuriyel BîLİM TEKNİK f Sönmekte olan yıldızın ilginç ölüm sancılan amanyolu'ndaki her yıldız günün birinde milyarlarca gökcismi arasında en parlak yıldız olma şansına kavuşur. Tekboynuz takımyıldızındaki V838 Monocerotis yıldızı işte bu şanslı donemini geçtiğimiz yılın Ocak ayında yaşamıştı. O tarihe kadar göze batmayan yıldız kısa bir süre için Güneşten 600 000 misli daha fazla ışıma gücüne kavuştu. Ancak bu güçlü ışıma çok çabuk yok olurken yıldızın "ölüm sancılan" da oldukça ilginçti. Hubble teleskopuyla alınan fotoğraf serisinde görünen ışık yansıması, astronomlara yıldız ve çevresiyle ilgili beklenmedik S İzlenimler sundu. Mayıs ve Aralık 2002 tarihleri arasında alınan görüntülerde V838 Monocerotis etrafındaki parlak halka her seferinde biraz daha genişlemekte. Işık yansıması Ocak'taki patlama sırasında, yıldızın etrafına yayılmış toz bulutlarındaki yansımayla oluşmakta. Fakat bu sureç sırasında ışık uzun bir yol aldığı için dünyaya patlamanın ışığından aylar sonra ulaşır. Bugüne değin hiç bu kadar ayrıntılı bir biçimde izlenemeyen fenomeni Howard Bond ve ekibi Nature dergisinde sundu. Hubble sayesinde ilk kez yıldızın çevresini astronomik bir tomografıyle inceleyebildik diyor Bond. Çekimler sırasında "Colum bia'nın daha önceki bir misyonu sırasında teleskopa yerleştirilen yuksek çözünürlüklü Advanced Camera for Surveys kamerası kullanıldı. Patlamadan sonraki ışıma kadar patlamanın kendisi de alışılmışın dışında gorüntü sunuyor. Nova veya Süpernova olarak bilinen diğer patlayan yıldızlar kılıflarını uzaya savururken, V838 Monocerotis iyice genleşerek yüzeyi ampulden daha sıcak olmayan dev bir güneşe dönüştü. En yüksek ışıma gücüne kavuştuğunda mavi renkte parlayan yıldız, patladıktan sonra kızarmaya başladı. Bu değişim, kenarı mavimsi içi kırmızı olan ışık halkasında da izlenebilmekte. Yıldızdan 20 000 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve yalnızca ışık yansımasıyla görünen bulutlar, V838 Monocerotis yıldızının hareketli geçmişine işaret ediyor ve büyük bir olasılıkla da daha onceki patlamalarla meydana gelmişti. Arizona Üniversitesi'nden Mark VVagner yerdeki teleskoplarla yaptığı incelemeler sonucunda V838 Monocerotis'in çift yıldız olduğunu fakat daha soğuk olanının parçalandığını söylüyor. Bununla birlikte bilim adamları bu tuhaf kozmik gösteriyi yine de kesin bir biçimde açıklayamıyorlar. Citgide dışa doğru genişleyen ışık halkasının yedi yıl daha izlenebileceğini tahmin eden bilim adamları bu zaman zarfında yıldız patlamalarını daha uzun bir süre inceleyebileceklerini söylediler. Filler saatte 25km'lik hızla koşuy F iller gerçekten de koşabiliyorlar mı yoksa sadece hızlı mı yürüyorlar? Btyomekanikçiler bu soruyu yanıtlamak için uzun bir süredir çalışıyorlar. Amerikalı ve Taylandlı araştırmacılar 42 fili bir koşu parkurunda koştunınca, ilginç sonuçlar ortaya çıktı. Bilim bugüne değin flllerin teknik olarak koşamadıklannı kabul ediyordu. Çünkü fil en yüksek tempoda dahi hiçbir zaman dört ayağını aynı anda yerden kaldırmaz ki bu da hızlı yurüyüş şekline işaret bir adım biçimidir. Fakat Stanford Üniversitesi'nden |ohn Hutchlnson, filleri 30m'lik parkurda koşturarak gerçekten de koştuklannı kanıtladı. Üstelik 42fllden 32si saatte 25km'lik bir hızla koşarak daha önce fillerde görülmeyen bir hıza ulaşmış. Araştırmacının Nature dergisinde yayımlanan araştırma yazısına göre filler bu kadar hızlı koşabilmelerinl özel bir hareket yetisine borçlular. Hızlı yürüyüş sırasında flllerin bacaklan gergin kalır, oysa koşma sırasında dört tonluk bedenlerini daha iyi taşıyabilmek için bacaklarını hafffçe kınyorlar. Aynca normal yürüyüş sırasında bedenleri öne ve arkaya doğru salınırken, koştuklannda aşağı ve yukan salınmakta ki bu da biyomekanik açıdan bakıldığında koşmaya işaret eder. Fakat araştırmacılar fillerdeki koşma yetislnin yine de özel ölçüm platformlarıyla kesin bir biçimde kanıtlanabileceğini söylüyorlar. Fakat hâlihâzırdaki platformlar flllerin ağırlığını taşıyacak güçte olmadığı için şimdi filler için özel ölçüm platformu geliştirilecek. SÎ9/16