Katalog

CİO600 labora't^anndaki çalışma: Uzaydakl sesler duyula bllecek ml? Bilimde nereye? Türkiye'mn uluslararası makale sayısmı yine yüzde 30'ların üzerinde arttırması üzerine tartışmaya, Altan Onat bir destek yazısıyla katıhyor. Onat'ın aliını çizdiği nokta, bilim dünyamızdaki üretimin ve canhlığın, ülkemizde ekonomik ve sosyal, diğer bütün alanlardaki etkinlikleri geride bıraktığıdır. Bütün bunlar iyi de, heryıl "bilimsel makale sayısı yme arttı ve iki ülkeyi daha geride bırakük" haberlerinin artık sıradanlaşacağı ve ülke olarak ne sonuç elde ettik, sorusunu gündeme geüreceği açıktır. Bana sorarsanız, Türkiye'nm iki üç basamak daha üste tırmanmasmm iazla bir anlamı kalmamıştır. Çunku bilimsel aktiviteler alabildiğine yatay bir düzlemde seyrediyor; ortalama etkisi çok düşük. Aslında bu durıunu "bilim politikasızlığı"nm sonucu olarak görmek gerek. Bilim politikası genel anlamda bilimsel aktiviteleri desteklemek olarak algüandı bugüne kadar. 9303 makale ile Dünya 22. liği yaygmhğında ve hacminde araşürma bütünlüğü içinde, acaba, "derinlikli, yüksek etkili, katma değerli, biraz da yüzü ülkemize dönük" bölümü var mı, varsa yüzde kaçıdır, sorusuna da yanıt aranmah. Bilimsel araşürmalann yaygınlaşması ve sayıca artması sürerken, belirli alanlarda bilimsel güç ve parasal olarak yoğunlaşılarak küçük ama evrensel önem taşıyan çok sayıda bilim alanları yaratmak konusu öteden beri tarüşılır ama bir sonuca vanlmaz. 15 yıldır yapılan, genellikle arama konferansları yapmak, raporlar hazırlamak ve bilim politikalan saptamakür. Aynı sadelikte pilavı yemekten sıkılmış olacağız ki, TUBİTAK Başkanı Naıruk Ketnal Pak, AB'nin 6. Çerçeve Programı'ndaki "Avrupa Araştırma Alanı" fikrinden yola çıkarak "Türkiye Araştırma Alaıu"nı dile getirdi. Cumhuriyet'in kuruluşunun 100. yıldönümü olan 2023 programı uzerine tartışmalar da biryandan sürüyor. Önemli bilimsel projelerm ürün vermesinin uzun erimler gerektirdiği düşünülürse, 23 yılın üç yılı gitti, geride 20 yıl kaldı! Prof. Beyazıt Çırakoğlu geçenlerde katıldığı Avrupa Birliği'nin bir bilim kurulu toplantısmdan izlenimlerini aktarırken, aslında Avrupa'nm da benzer düşüncelerle, büyükbilim araştırma alanları yaratmanm peşinde olduğunu söyledi. Düşünün, Avrupa, ki bilimin eşiği, araşürmalann gidişatmdan memnun değil ve üstün araştırma alanları peşinde. BUiyor ki, ABD ile ekonomik rekabet edebilmesinin önkoşullarından önemli bir konu da büyük bilim yapmak. Nobel ödüllü bir bilim adamı, toplantıda şöyle demiş: tnsan Genomu analizlerınin yüzde 90'mı ABD, yüzde 5'ini Ingiltere, yüzde 3'ünü Çin ve geri kalanını da diğer Avrupa ül~ keleri yapıyor. Sonuç, önemli bilim alanlannda temel bilimsel çalışmalar desteklenmeli... Bu arada TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi) atağa kalktı veyaşam bilimleri alanmda bir öngörü programı başlattı! Amacı "Büyük bilim" üretüecekkonulan saptamak: "Türkiye 'nin büyük bilimdeki politika arayışına yanıt vermek ve Türkiye için öncelikli bilimsel araştırma alanlannı belirlemek amacıyla, TÜBA öncülüğünde" ilkpilotproje olarak "Moleküler Yaşam Bilim ve Teknolojileri (MYBT) Öngörü Projesi"nin belirlendiğini öğreniyoruz. Projenin geniş bir Yönlendirme Kurulu var. Projenin "özel amacı", "yaşam bilimleri kapsamında sağlık, bitkisel tarım, hayvancılık, çevre gibi konulara ilişkin olarak, moleküler biyoloji ve genetik bilimleri ile bu bilinüerden kaynağmı bulan modern bıyoteknolojide Türkiye için uzun vadeli bir öngörü çalışması gerçekleştirmek". Belirli araştırma alanları saptamışlar: 1) Biyoteknolojideki Gelişmelerin Toplum ve Kişi Sağlığma Maliyetçe Etkin Şekilde Yansıtılması, 2) Sağlık ve Gıdada Güvenilirlik ve Güvenliğin Sağlanması, 3) Tarımda Çevre Dostu ve Sürdürülebilir Büyüme, 4) Modern Biyoteknolojiye Dayalı Endüstrinin Geliştirilmesi, 5) Temiz Çevre Biyoteknolojisi, 6) Gen Kaynaklannm Korunması ve Ülkenin SosyoEkonomik Yaranna Kullanılması. Proje koordinatörlüğünü ise Mehmet Öztürk yapıyor. Bakahm bu "öngörü çalışmasıyla" da kaçyılımızı geçıreceğiz... ! Gelecek Cumartesiyeniden birlikte olmak umuduyla... harcanan paranın gereksız bır yatınm oldugunu duşurırnekte Çuııku kozmolog, bu tur aletlenn gerçekten de aranan dalgaları saptayacaklanna pek ıhhmal verrrayor En çok taruşılan konulardan bın, olçulebılır yerçekunı dalgalanrun Dunya'yı ne sıkbkta saıstıklan uzerınde od.aklanmakta Ostrıker, yenı gırışmıolçerle çalışanların çok fazla ıyımser varsayımlardan yola çıktıklanndan erran Çunku araştırmacılann beklentılerı başbca ıla turlu gokyuzu fenonıenıne dayamyor Supemovaların yeıçeknnsel şok dalgalan yaydıldarı kesın Buyuk guneşlerın dağılmasıyla meydana gelen bu muazzam patiamalar gokyuzunun sunduğu en gorkemlı ses olaylandır Dağılmakta olan dev alev topu halındeb guneş, kutlesının onemlı bır kısmını uzaya savurur Ama ne var kı bu tuı olaylar samanyolunda ancak on ıla otuz sene de bu meydana gelır Işte GEO 600 detektorunun bu sınyab yakalayabılmesı ıçırı diaştıımacılar 30 yıl hatta belkı de daha uzun bır sure bekle mek zorundalar Aynca galaksımızın otesındekı supernova patlamalannın halıhazırdala gııışımolçerlerle saptanabıldığı de henuz bellı degü Gerıye, bılım adamlarma rastlantısal bır yıldız patlaması ya da dı^eı bır kaynaktan ge lecek sınyalı beklemekten başka bır şey kalmıyor Dığer bır kaynaktan kastedılen ıse şu Notron yıldızı ve karadelık gıbı ıla buyuk kutle buyuk bır hızla bırbırleıınm etraftnda donerken enerjı olarak yerçekırm dalgalan yan ketler de yerçesıtırlar, bu şekılde ener]i kaybettıklen ıçın de ustuste çoker ve gıt gıde daha guçlu bır bıçımde donerek daha yuksek frekanslı dalgalar yansıtırlar Bırbırıne tamamen kaynaşmadan kısa bır sure once de son olarak oylesıne guçlu bır yerçekırm uyarüsı gonderırler kı, ıste bu smyal yeryuzunden de saptanabıhr Dünyanın Güneş etrafında dönerken uzaya yerçekimi dalgalan gönderdiği gibi, rokimsel sinyaller gönderir. Hatta yumruğuyla bir zemini sarsan kişi bile bu evreni sarsmış olur. **# Gerçı bu tur çarpışmdkıın da ne sıklık ta gerçekleştıgı bılınmemekte, ama Danz hareketiyle tüm mann, GEO 600'un bu tur olaylardan bınnı onumuzdekı yü yakalamasıru bekbyor Ve bu ıyımser tahmın Potsdam Albert Eınsteın Ensttusu'ndekı meslektaşlan taraöndan da desteklenmekte Çunku enstıtudekı araştırmacılar Eınsteın'ın alan denklemlennı ıkı karadehkte uyguladıktan sonra çarpışmayı bılgısayarda tasarlayabümış ler Sonuca gore çarpışan devler tum kutlenın %3'unu yerçekımı dalgalan olarak uzaya urlaüyorlar kı bu oran tahmın edılenden çok daha faz la "Fakat ışın en heyecanlı kısmını belkı de daha bılmıyoruz büe" dıyor Danzmann GEO 600 gıbı aletler bılınmeyen bır dunyaya açılan pence relerdu asbnda Insanoğlu onlann yardımıyla yepyenî bır duyu organına kavuşacak Ancak nelerın algılanacagıyla ügılı oncelemeler yapmak ıçın henuz çok erken Bırçok astronom uzayda karanhk madde gıbı gorunmeyen dev yıgınlann varlıgına kesın gozle bakıyor Bu madde dıyor Danzmann, tahmmlenmıze gore topaklanarak yerçekımı dalgalan yayıyor Işte bu dalgalar sayesınde bu maddeyı ılk kez gorunur kılabılece gız Bu tur ıddıalar tabıı kı yatnmcüan da heveslendırmekte Amenkalı fizıkçıler de bu sayede ıkı dev gırışımolçere sahıp olabıldıler Bır tanesının dort kılometre uzunlugundakı kollan Louısıana bataklıklannda uzanırken dığen de eski Hanford atom sılahı fabnkasınm arazısınde uzayı dınlıyor Iki aletin toplam malıyet 365 mılyon dolaı [ I (Kaynak Spıegel) Nilgün özbaşaran Dede, obursalı@cumhunyet com.tr CBT Intemet adresr www.cumhurıyet com.tr Cnmhuriyet BtLtMTEKNtK • No: 832 1 Mart 2003* lmtiyaz sahıbı: Yedı Mayıs Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. adına tlhaa S«lçak . Yayın Daıuşmanı: Orhaa Bormalı • Sorumlu Müdür: Mehmet Sncn Görsel Yönetmen: Tüles Hasderoir • Baakı: Sabah Yayıncılık A.Ş. 1dan Merkezi ve Yanşma adrasi: Türle Oc&ğı Cad. No: 39/41 Cağaloğlu. 34334 lstanbul. Tel: (212) 812 06 06 • Faks: 0212513 88 98. Reklam: PubliMedia I 832/3