Katalog

hissederız Bürünleşmiş duygular ve hisler olmaksızın sadece bilıssel düşiincelerımız olamaz. Bu her zaman yalruz böyledir. Çahşmalarınızdaki en önenvli hasta grupları hangileredir? Onemlı gruplaıdarı birı, korkuyu tecrübe etmekten yoksun olan, amigdalaları ikd taraftan zarar görmuş hastalardan oluşu yor. Korkma duygusuııa sahip olmadıklarııçin koıkuyu hissedemezler. Aynı zamanda, başkalannın yuzlerırıdekı ıfadede koı kııyu fark edemezler. 'Spinoza'nın Tanrısından korkmayın... Kendi edımınızden korkun' Öteki hastalannızdan ne ögrendiniz? Duygularnu ıfade edebüen arna ashnda beden şeklinde bir bozulmanrn olduğuııu varsayan duygularma ait uygun histen yoksun olan hastalann durumuna sizler yabarıcısınız. tşte hisleri gerçek olarak kabul eden hasar görmiiş beyinlerinin şekilleı inde farklılık olan hastalar da var. Ventrome dıal oıı lobu zarar görmüş hastalann, bır diger duygu rürüyle; utanma, sıkılma, suçluluk, merhamet, ahlaki ötke gibi sosyal duygular la da sorunları vardır. Beynm bu bolgesindeki hasar, karar vermeyi engeller. Hangi çekilde? Bu hastalar, çevrelerine duygusuz bir şekılde yakJaşırlar. Bu nedenle oldukça basıt bir konuda ogle yemeği ıçin dışan çıkmaları ya da içeride kalmaları gibi karar vermelerı gerekıyorsa, hızlı ve mantıklı karar vermezleı, anıa olumruolumsuz noktalann, özellıkle zeki iseler, uzeıiııde dururlar. ' Ah, dışarı çıknıak güzel bir fıkir. çunku aslında hava çok güzel. Ama bugun hava güzel oldugu ıçin bır çok ınsan dışarı dadır bu nedenle restorantlar doludur, belki de içende kaJmalıyız. Ama ıçerıde kalırsak yemek yıyemeyız, sıparış vermemiz gerekir, o da gecikebilir, belki de çıksak iyi olur.Ya da.'diyeceklerdir. Bu ne kadar sürüyor? Ya çok uzuıı ya da hiç bitmıyor. Bu hastalar" karar verme yatkrnlıklarını ve sag duyularvnı kaybetrnışlerdır ve tamamen saö;lıksız tahlıllere gomulmüşlerdır. Bu, bazı seçenekleri, gizli veya aleni olarak, hemen kabul edılebüiı ya da hemen reddedi lebilir kılan karar vermeye yardrm eden duyguyu gösterir. Bu, elbette genel bilgımizden ve benzer durumlardaki oncül duygusal deneyimimizden yaru geçmışte benzeı durumlarda çagnşım yapan odulden veya cezadan doğan gerçeklerı kulla narak vermış oldugumuz karar anlamma geliı. Sonra ne olur? Bu, ıleılenıenıze yardım eden ve sızı luzlandıran hassas, önyargılı mekanizmalara sahıpsınız, demektır. Bu mekaııizmalar', gerçekten sızin iyi, kotü, farksız, degerli, degersiz pek çok olayınızrn heybesidir. Bu, duygudan ayrılmaz, çunku deneyimlerimi zirı hepsı duygu dolu bir dünyada meydana gelir. Bu, doğal dünyada yaşayamadıgımız bır husustur. Deneyimlerimiz her zaman duygularla yuklenir ve bizler bu deneyimlerimızi kullanınz. Ventromedıal on lobumuz zarar gorurse, duygusal deneyim heybemizi aniden keybederiz. Duygularımıza karşı bır parça çaresız kalmışsak, farklı anlamlarda geüştirdigimız duygular butununun, oldukça önemli oldugu ortaya çıkar. Bu çok ilginç. Evet, çünkü burada çevre çok güçlü görıinür ve bazı insanlar, 'kararlanmızın duygularm msauna kaldrgını söylüyorsunuz kuşkusuz duygular genler ve çevre aracuıgıyla oluşur boylece bizler fazlaca belir lenmiş oluruz.' der. Bu nedenseJÜk saçmadu, çünkü duygularm çevreyle oluşturuldugu dogruysa, ilışkrlemnizı sadece aldığı mız egüurıe, ailemizin ideallenne veya sosyal çevreye bağlı dunyayla ılerletıriz ve şüphesiz Mother Theresa ya da biraz körü bır adam olarak son bulunız Spinoza erdemli yaşamı nasıl sürdürdü? Tanrı'dan uzaklaşmamıs rruydı? Sadece 44 yıla süaştuılmış oldukça şaşırtıcı bır hayatı vaıdı. Herkese çatardı. Ozgur iradesiyle katılmış oldugu Amsterdam'dakıYahudı cemaatınden afoıoz edil dı. Kerıdıru olduıme girişiminde bulunuldu, fakat kalın pelerini onu bıçak darbesmden korudu. Kitapları, ölunıunden sonra uzun bır sure yasaklandı. Spinoza'nın Tanrı'sı vaıdı, ancak bu insanların düşuncelerınde varolan Tann degildi. Spinoza'nın Tann'srna Splnoza mes'indir. James bu düşüncesinden ötürü eleştirilmıştı. Duşünceleriniz, Spinoza'nın düşüncelerinden hangi noktada aynhyor? Bedenin kendisındekı bu değışımlere ihtiyacımız yoktur, en azmdan her zaman yoktur goruşundeyun. Daha çok, beyrun içindeki beden şekıllerıran açık seçık değişrmlerine sahıp olabılınz. Bu şekiller, iç dünyada, iç organlarda, kas sisteminde, işirme sisteminde, vb. olusan şeylerı ınceleyerek füm organızmayı devamlı olaıak izler. Ne var kı, tum bedcne bütünüyle dikkat etmeyiz ve beynın ön lobunda ya da amigdala'da beden şekilleriııirı durumunu tünıuyle değiştiriı, deriz. Bu koşullarda, organizmanın şekıllenmesmdekı çok hızlı bir degışım belli bır orunda başanlabilir ve or ganizmada gerçekten varolan şeyi degıştırebilir. 1990'h yılların başırıda, hissin bu mekanizmasınm beden mekanizması olduğunu ileri sürmüştüm. Artık, bu mekaııizma ıçın yeteri kadar büginuz var; ornegin 'mir ror noroıüannın' keşfı, beynimizin, aslında organızmanın içsel oluşumu, içiııde bedenin oldukça karışık bır modelini yapılandırabildiğimizi ve bu modeli degişik amaçlara göre kullandıgımızı gösterıı. Bu, tamaman beden şekiller indeki hisse ve duyguya dayanıyor. Fakat, diyelim ki patronumun maaşıma ne yapacağına dait son derece karışık hislerim var. Bunun, sadece düşünsel olarak patronumu vurmak isteyişimden çok bedenimin içindeki bir his olduğunu mu ileri sürüyoraunuz? Kvet. tğeı beden şekılleıüıizde hiç bu degışım olmasaydı, herhangi bır şey hissettiginizden şüphe ederdrrn. 'His' kavramının altı doldurulabüir. Aslmda, duyguyu kekteki katlar gibi idraktan ayıramayız. Duygu her zaman aklın komutları arasında yer ahr. Değıştm sırasında, belli tuıden neslere ve tamamen sırurlı durumlara ilışkın oldukça karışık duygusal bır sıstemi saldu ganlığa tıeden olaıı, korkutaıı ya da merhamet, utaıırna, sıküma duygularınr başlatan şeyler kalıtım yoluyla alınz. Fakat ar tık, yaşarken oğrendıkleıımızı duygusal başlatı cüarın dagarcıgına ekliyoruz, bu nedenle sizin maaşınızdaki yetersızlık gibi heı tuıden duruma cevap verme olasılığına sahip oluyoruz. Peki, bu nasıl gerçekleşiyor? lyı ve kotu olaylaıı duşundugunuzde, düşunduğunuz şey ne olursa olsun duygusal bir durum yaratır ve gorunuıde bir ko ro şarkrsı, şarkırım içindeyse sözlerin varlıgı gibi bir durumla bürunleşmış olaylaıı ıbadet edemezsuuz ve orıdan korkmanıza gerek yoktur, çünkü o sizi cezalandırmayacaktır. Kendı edımınizden koıkmalısmız. Başkalarma karşı kibar degılsenız kendinizi orada va daha sonra cezalandınn, iç huzura ve mutluluğa ulaşma ftrsatıru orada ve daha sorııa ıeddedin Bu, nörobiyolojiyle nasıl ilişkilendirilir? Spınoza'ıun cevabı, sağlıklı zıhinsel bir ortamda birikimsel olarak ılerleyen mutlulugun yınelenen nedenleri uzerinedir. Bu cevap ayru zarnanda, olumsuz duygulan korku, tazgınlık, kıskançlık gıbı düşkünlükleri başlatan şeylerle duyguyu ha rekete geçiren degişik mekanizmalar arasında fark bulmaya çalışan bıreyi de gerektirir. Bu bırey, beslennüş duygular yerine olumlu duygulan başlatan duygusal anlarnda yeterli başlatıcüarı kullanmalıdır. Spmoza'nın cevabı duygusal sureç ustunde bilin cin gucune dayanu". Spinoza gerçekten mutlu muydu? Siz bu şekilde yaşayabilir misiniz? Spinoza karşılaştığı tum zorluklara ragmen, yaşamuıı sade ve ahlakb bir yolda sürdurdu. Bu şekilde yaşamayı düşünmedigim için onun bu buyıiklugurıu takdir ediyorum, Boyle bu yolda mutlu bir hayat yaşadıgma inarnyorum. Zıhinsel işlerden çok büyük zevk alındıgını, Spinoza'nın da rnutlulugu boyle yakaladıgını hep duşünmüşümdür. Antonio Damasio kimdir? Pottekız'de doğdu, tıp egıtıminı ve doktorasıru Lizbon Unıversıtesı'rıde tamamladı ve bilişsel noroloji çalışmasıru sürdürrnek için 1976 ydında Amerika'ya gittı. Şrmdi, Lowa Universitesi Tıp F'akultesı'nde noroloji bolum başkanlıgı, Van Allen Saygın Profosörlugü ve Kalifornıya, I,a Jolla Salk Enstitüsü'nde Konuk Profosorluk yaprrıaktadır. Beyinleıi hasar gormuş hastalarla çalışan humanıst bir nörolog olarak yapmakta oldugu günluk çalışmalan, 'Descartes'ırı Hatası', 'Ne Olur Hissi1 ve ' Spinoza'yı Aıamak' kitaplarında açıkladıgı düşünceleri kadar onemlıdıt. New Sciontist 8 Kasım Camze Nesipoğlu Sezaryen, ikinci bebeğin ölü doğma riskini ikiye katlıyor I lk bebeklermı sezar^enle dünyaya getiren kadınlann ikinci bebeklerinın ölu dogma olasılığı iki misli fazla. Sonuç 120.000'i aşkın dogum verısını inceleyen Ingiliz bilirrı adamlanna ait. Carnbıidge Universitesi'nden Gordon Smith ve Glasgovv ve Edinburgh'taki rneslektaşlarınm Lancet dergisindekı araştırma yazılarma gore olu dogumlardakı en onernli faktorün sezaryenin ana rahmindeki kan dolaşımı uzermdekı etkisi. Araştırma sonucunda normal dogum yapan 10.000 kadından sadece be şınırı ikinci dogumlarmda bebeklerinm olu doğdugu, sezaryenle dogum yapanlarda ise bu oranın 11 oldugu ortaya çıkmış. Olüm riskı 34.haftada yukselmek teyse de bebeklerın neden oldukleri bilinmıyor. Bilim adamlan ölüm nedenlerinm sezaryenı gerekJı kılan sebeplerle ilgili olmadıgı kanısındalar. Tahminlere göre sezaryenle açılan kesık yuzunden ana rahiırı deki bazı damarlar zarar gördüğü için bebege yeterli kan ve besleyicı rrıadde ulaşamamakta. Ölu doğan bebeklerin olması gerekenden daha kuçuk bederüere sahip olmaları da bu varsayınu desteklemekte dıyor Smıth. Sonuçlar özellıkle de tıbbi gerekçelerı bulunmamasma ragmen sezaryeni tercıh eden kadınlar tarafından dikkate alınmalı. Bilim adamları normal doğumun bebek ve arme için rıskli olmadıgı dulumlaıda sezaryenden kaçmılmasmı oneriyorlar. 873/7