Katalog

Aylak Bilgi Tahir m. Ceylan Kadın daha depresiftir Erkekler yenıldıklerınde, kadınlarsa kaybettıklennde çokerler Çoktan gıtmış erkekler, yıtınlmış evlılıkler, onların olmaya devam edermıs gıbı ıçlennde bınkırler, kadınlann ıçlerı, eskı zamanlara, dunyanın eskı hallenne kadar uzanır gıder, onların ıçı uzundur, ama erkeklere kısaakmıs, kolaymış gıbı yanılsarlar ve gır ıçlerıne bak, çoğu aslında başlayıp bıtmemıs pek alaca bır subuhtur Bugun sevınseler mesela eskıden çokkundurler, dun mutluysalar bıle yanna kahırlı çıkarlar Erkek uzuntulerıyse azdır, ama olduğunda onlar, ya erkeklıkten çıkarlar ya da hayaüan, tabıat, uzuntuyle erkeğı ayırmıstır Kadın, hamılelıkte ılk gunlerı annelık heyecanı ıle gule oynaya geçırse de, depresyon bır antmetık problem kesınlığınde gelır doğum uzerıne Doğumdan sonra yedı kadından bınsı depresyona duşse de çocuk buyudukçe evde kadının gucu artar depresyon gerıler, gevseme başlar Ama bu sefer de her kanama gunu yaklaştığında hafıf bır çokkunluk yenılenır ve çocukla gelen mutluluk ayda bır, bırkaç gun luğune bolunur Felsefe, beyin araştırmalarıyla buluşuyor 17. yüzyılda yaşamış fılozof Spinoza'nın erdemli yaşamının şunlarla ne ilgisi var. İkinci aydınlanma ihtiyacmı gidermek; duyu ve duygulan bedenin haritalarına göre belirlemek ve patronunuza karşı duyduğunuz öfkeyi bastırmak. Ünlü sinirbilimci A. Damasio yeni kitabında bu bilgileri bir halı gibi dokuyarak ortaya çok ilginç bir tablo çıkarıyor. nlu beym araştırmacısı Antonlo Damasio, Mdyıs dyında yayınlandn boıı kıtdbı 'Spinoza'yı Ararken' üe bu kıyüarda do laşıyor I elsefi duşuncelerle ınsanm davra nışlannı belırleyen beyındekı sureçleı drdbinda baÇı lantılar aııyor Damasio geçen yıl ılerı surmuş oldu gu şaşırtıcı bazı duşuncelennı New Scıentıst'e açıkladı Soyleşıyı ozptle sıınuyoıuz Söze dayalı üstünlük Kadının soze dayalı ustunluğu vardır bılırsınız, ev ıçlennde kadın sozlerı çengele asılı etler kadar somuttur, salonda, mutfakta her „ , , olayda onune sarkar gelır ınsanın ve bır Kaaın aepresyot,u tabı kı kadın eğer zafer kazanm,isa na dİrenmCZ, sozun zaferıdır, erkeğınkıyse sessız soz direnerek harcoSOnrakİ 5UZ ^ır ^uce aıttır &undan oturu er ^ yacağl gUÇlen ler icin saklama ZOr ÇÜn nın & 0 kadar uçup gıdıadır Kadın, zaferı zaferlerı ne kadar kalıaysa, kadın zaferı U da * yi Seçer Ve kolay OİOfll VODip . . . yu aım ISier. çokkunluk kolay gelır Kocama gel dedım gelecek mı, oğlana usutme dedım uşutece ^ mı' benım de başkaları gıbı arabam yenılenecek mı, çamasırlar astım ama y a n m a s ı n a 6 a > d a v a n day°n uçup gıtme tehdıtıne karsı dayanır s°nunda yağmuru gormeden kuruyacak mı, bula şıklar, mutfağın ortasına, oradan da ruhuma doğru yıkılmadan yıkanacak mı Bu kadar tetıkte kalmak, sutu hergun taştı taşacak noktaya kadar mesela ocakta tutmak, kadın ruhunun gun gun ısyanını azaltır, demek kadınlar ısyansız zaferler kazanmak zorundadır' Bır de dısının gebelık ve benzerı nedenlerle hareket edemeyıp, fızıksel tehdıtten hızlı kaçamama sorunu vardır 0 nedenle, eskı zaman alıskanlığı ya da fılogenetık bır huyla çatısmayı, kaçamayacakları kadar donulmez bır noktaya tasımak ıstemezler Erkeklerse kaçabılme ozgurluklen nedenıyle kolay rısk alır ve çatısmayı son noktaya kadar tırmandırabılır Kaçamamak, sıkısıp kalmak, kadın ruhunu çokerten, Tanrı'nın verdığı odunç bır aadır, dul kaldıklarında onların aaları merak edılmesın gerı alınacaktır' llgınç gelebılır, soyleyeyım bazen polıgam erkeklerın kadınları, monogamınkılere gore daha dırençlı olur ve depresyona daha bır dayanıdır Polıgam kadın, başka kadınlarla yanşmadadır, bu yarış onun ozguvenını ve surgıt stres karşısındakı yenılmezlığını arttırır Adamotları topraktan sokulduğunde nasıl ağlarsa monogam kadın da stres karşısında oyle gozyaşı doker, polıgamlarsa bahçe çımenlerı gıbıdır, başka kadın orakları onları bıçtıkçe koklenırler1 Kadın depresyona direnmez Kadın depresyonunun ontogenetık nedenı, kadının kendını depresyona karsı koruma ısteğının, erkeğınkı kadar yuksek olmamasıdır Kadın depresyona direnmez, dırenerek harcayacağı guçlerı sonrakı zor gunler ıçın saklamayı seçer ve kolay olanı yapıp yardım ıster Depresyondakı kadının kaybedeceklerı azdır Kadın depresıf olduğunda ureme ozellığını kaybetmez ve kendı neslını var etmeyı surdurebılır Ancak erkek depresyona gırdığınde, çoğunlukla uremeyı kaybeder Çunku depresyon, ıktıdarsızlık yaratır Iktıdarsız erkek dolleyemez 0 nedenle erkek, kendını tumden salıp bırakmaya, kadından daha fazla dırenç gosterır ama depresyona gırmısse bır defa, bu ağır bır dep resyondur ve onu yok etmek artık bıraz zordur Bırıktırme olmadığı zamanlarda olmek kolaydı, nasıl bırıktırme başladı erkeğın değıl ama kadının olmesı zorlaştı, ıste oyle, olum kor kusuyla ısyan edemeyecek kadar, bırıktırdığınden vazgeçemeyenler, ruhlanna ağır gelen bır bunaltıyla çokmek zorundadır Kadın vazgeç meyı bılmedıkçe depresıf kalacak, erkek de yenılmeyı oğrenmeyecektır Erkek yenılmeyı oğrenmedıkçe de, kadın son kaybeden olmaya devam edecektır tmceylan@superonline.com 873/6 tlk önemli kitabınızda Descartes'i eleştirmiştiniz. Şimdi, Spinoza'ya yuklenıyorsunuz. Bu, bir norolog için ahşılmadık bir durum değil midir? Size gore, bu ozdeşlik 1eliefeıaıı yeçmışte de noktalarından biri Spinobugun de çok onemlı oldu za'nın 'insan bilinci, ustttn gunu duşunuyorum Felsefe bir duşunce ya da insan bebutun bılırrüen ıçenr fakat denin bügisidir 'fikrine dayenı büımler felscfodcn doğ yanıyor. Bunu, duşuncelerimalarına karşın alanlarıru nizle nasıl ilişkilendiriyorsufelsefeden ayuular Bu felse nuz? fenm varoluç nodenını kay Bederıden beyrıe gondeıı bpttıfy dnldmırid gelrnez len dialıksı? sınyallenn büınç ıçın çuuku uııcekkle felbefe füar sureklı bır 7emın hazırladıgına leıın suteklıhgım korumak fd7İai,ıyla ınanıyoı uın Ablında bu ıçın onemlıdır dyrıc a bugun zemırıe bahıp olmasaydık büuıç felfaefemn konusu kavıamsal terımının genel anlamında büınç açıklıgı yakalama çabasıdır lı olabüır mıydık? Bundan ^uphe VP bu bılımde zoıurıiii bır du edıyoıum Beden sınyalletı hıs IUIII olaıak goruluı Norobı ler ıçın de esas 7emındır Bır yolojı vc sosyal bılımler ara duyquya fadiup oldugunıuzda sındakı ışbırlığınm çok fazla bedenin durumunu çeşıtlı şekü geıeklı olduğuna ınanıyo lerde degıştırır ve sonra beyın rum Şayet felsefe duşunme ,n dekı beden şeküleımm luhaı de Bey o r O f t ı r m o c ı J I Antonlo Damasio nın ve bırey olaıak kendını gışıklüderını kaydeder ve duy ıdaıe etmenın yolurıu go&teren bıışeylere sahıpse ın guları hıssederı? Orıc e duygu sonra tus gelıı sanlaı felseü meselelere daha çok dıkkat edecekler Duygunun histen önce gelmesi bir çok dıt insan için şaşırtıcı bir düşüncedir. Hıslerın ozu luslerırı kalbı ablmda bu duygu Niçin özellikle Spinoza? sırasuıda bedenımızde organızmamızda değışen Spınoza ya da Arısloteles kerıdılerım taırıaıııen bır algıdır goruşundeyım Duygular harekete nederı doneının problemlerme adamış bıreylerdır Spınoza olaıı şeyler m bellı turleı ıne yonelık ıçsel cevaplardır mesela büınç nasıl çalışır ve dogakdvranıı uzerıne Bızler duygulara sahıp olmak ıçın donatılmısız Duy çalışmayı soı umluluk edınrnı^tıı Fakat sosyal ve sıya gularımızı dışa vurdugumuzda organızmanın duru sı duzenle ılgüı konularla da dennlemesıne ılgılenmunu oldukça derm bu bıçımde ıç dunya ıç organ mıştır Spınoza felsefesının en onerrdı yonlermden bı lar kaslar değıştınri7 ve bellı bır şekılde hareket n ınsan o/gurluk ve bııeyleı toplunıu nasıl duzenler ederız Bu degışırrüerm butunu, tehlıkeye (korkma ustune duşunmenm bellı yonlerme dıkkat çekıyor ol duşuncesı) ya da bır olanağa (yemek ıçmek çıftleş masıdır mek) daır bızlere yardım eden bıraz da duygusul bır Peki, Spinoza'yı izlemek için yapnuş olmesele olan duyguduı Hısler nesnenm algioiyla duğunuz bu onemli yolculuğu nasıl sonlandırmeydana gelen bu degışımlerın ya da oncelıkle duy dınız? guyu ortaya çıkaran durumun algısıdır Aslında Spı Bu yolculuk tesadufen başladı Spınoza'dan no^a benzer şeyler ı akla getu&e de bu duşunce Jd yazmış oldugum U7im bır alıntıyı saklamıştım bır kaç yıl once bu alıntıyı kontrol ederken okumaya başla dım ve buakamadım Duygunun norobıyolojısıne da ır gunumuzde dusundugum şeyle duygunun yerının sosyal davranıs ve etık durıyasındakı dogrugu atasuı da kayda değeı bu ozdeşlık buldum O zam<ırılaı beyın çok az tanındığı ıçın Spınoza beymden hıç bır şekılde soz etmemıştu diıcak bır bıyolog gıbı duşun muş ve psıkolog VVıllıarn James gıbı ınsanlaıa dau orı gorulerde bulunmıiiştur Bu nedenle becerebıldıgım kadarıyla herşeyı okudum ve fılozofun resmını ta mamlamaya çalıştıgım Hollanda da fılozofun ya^adığı yerlerde bu yolculuğu bıtırdım