Katalog

HintAvnjpa dillerinin kö 2900 Anadolu: Uygariığm incisi Dünya üzehnde 5 bin kadar dil var. Egemen dillerin baskısı, küreselleşme, uygarlaşma, tek tipleşme, emperyalızm vb gıbi bır dızi nedenden dolayı, bu dillerin pek çoğu ölüm döşeğinde. Avrupa Birliği'nin en azmdan kendi ıçinde, diHeri ve kültürleri yaşatmaya yönelik kültürel politikasmı dünya çapmda uygulamamn imkânsızhğı da ortada. Peki dillerin ortak atası ne? Bu konu hep dünya bilimcilerinin gündeminde. En son olarak, Russel Gray ve öğrencisi Çuentin Atkinson, 144 HintAvrupa diîinin dayandığı temel dilin kökenine inmeye çalışan araştırmalarını yayımladı. Vardıklan durak, 8 bin yıl öncesi Anadolu oldu. Anadolu ve herhalde Mezopotamya'ya doğru uzanan bölgesi o dönemler Neolitik çağı yaşıyordu. Tanma geçilmişti. Yeni Zelandah araştırmacılara göre, o donemin yerleşik insanlarınm konuştuğu dü, özellikle de Hititçe.Ana doluluların daha sonra göçlerle doğuya ve batıya yayümasıyla Hint Avrupa dil ailesi oluşmuş. Bugün Anadolu neolitik döneme tarihlenen yüzlerce yerleşim yeri kalmtısına sahip ve bunlann bir kısmı arkeolojik kazılarla günışığma çıkartılmaya çalışılıyor. Ne yazık kı universitelerimizde Yeni Zelandah gibi kafayı bu konuda takmış kimse çıkma dığı için, üzerinde yaşadığımız topraklann kökenleri konusunda önemli bilgileri genellikle yabancılann çahşmalanndan öğreniyoruz. Dil taramalanndan elde edilen verilerden, eskı Anado lu uygarhklarına ait olabilecek sözcükler, deyişler var mı (mutlaka vardır!), varsa bunlar ayıklanmış mı, bilmiyorum. Ama biz dilde de Türklüğün izlerini sürdüğümüz ve Anadolu'ya bakışımız da yakın zamanlara kadar resmi devlet politikası olarak, bütün uygarhklann izlerini silerek "Anadolu 'yu Türkleşürmek" gibi kaba saba politikalara dayandığı için, Anadolu'nun içerdiği zenginlikleri merak ettirecek kültürelbilimsel bir iklime de sahip olamadık. AddıKenldikri 1700 Idtnce köfcenll diller 6100 6500 5500 1750 3400 4600 Cennendfcri BdftkSlovdleri 7300 7900 Hinr ve iıtm dlHttri 4000 Amovutdliy Yurcn ve Ermanl diHeri i 8700 Yılfln» HÜ H KiUBj TüHüstan Brahni dlll (Kuzsybah Çln) ı mmsemış olabüır. Hınt Avrupa dıllerinın nereden geldıgı üe ılgılı bugune dek ortak bır goruş oluşturulamadıgı gıbı bu sonuç dd iditLşmaya açıktıı Bazı dılbılımcıler Kurgan atlılarının Hint Avrupa dülerıru 6 000 yü onco orta Asya'dan başka bolgelere taşıdıgına ınanıyor Ingıltere'de Shpffield Unıversıtesı'nden lısan tanhı uzrrıanı April McMahon bu araştıı ma ılc ılgılı şurıları soyluyoı "Dübdımcılerın Lştc bu tur aıaşürmalaıa ıhtıyacı var Bu çalışma dü evrımıyle ılgılı fikırlenn nasıl test edılecegını gosterıyor Aslında dılbılırncüeı çok cesuı fıkıılerle ortaya çıkarlar, aııcakbu fikulerın dogrulugu nu bılımscl yontemleıle test ettıklerını soylemek çok zor Dıger taraftan Gray ve Atkınson'ın teknıgı bır takım sıkıntılar ıçenyoı Dü gruplaıı ıçınde çok sayıda sozcuk değıs tokuş edılmıştır Sozgc lımı Ingılızce "skırt" sozeuğu Vıkıng'lerden gelmektedır, ancak "shırt" orjınaldır Dılbüımcılerın ortak kullanılan sozcuklerle, degış tokuş cddorüen bııbıtınden ayırt etmesı gerekır Çunku bu konuda yapılacak bır hata bundan sonrakı çalışmaları etkıleyebıhr" McMahon Kurgan atlüarı konusuııa da değınıyor "Kuıgan atlı larıruu etkısmı tamamen yok faı zetmek de bcnce yanlıştır Bunlar daha ücrı bır tarıhte dıl dalgalanmalarının tetıklemış olabılu. Bu şekılde duşunmek taıtujinayı olumsuz yonde etkılemez" Projeler ve politikalar Insanlık, özellikle Avrupahlar hemen her alanda köken araştırmalarına büyük önem veriyor. Bu açıdan, Anadolu, uygarlık tarihinin incisi, inanılmaz zenginlikîerın vatanıdır. Anadolu 'ya "kavimler beşiği" deyimi boşuna yakıştırılmadı. Dünyanın gözünün bu derece üzerinde olduğu Anadolu'daki uygarhklann kökleri konusunda çok özel araştırma politikaları geliştirmek zorundadır, akıllı bir devlet. Oysa arkeolojik çalışmalar ite kaka yürütülüyor, o da, ödeneksizlikler nedeniyle yılda en çok bir ay! Anadolu uygarhkları konusunda devletin sadece genel politikaları vardır ve bu politikalar da mümkün olduğunca az para vermek biçimindedir. Devlet, bu alanda vizyonsuzluktan yerlerde sürünüyor. Efes, Afrodisias.. gibi büyükprojelerle ıse devletin bir ilgisiyok, buralan tamamen yabancı kaynaklarla finanse ediliyor.Yaniyabancı vizyonlar söz konusu. Bizim manzaramız şu: Universitelerimizde arkeoloji bölümleri olduğu ve arkeoîoglanmız da bir şeyleryapmak durumunda bulundukları için, arkeolojik araştırmalar yapıyoruz! Araştırmacüarımızı ve çalışmalannı küçümsemek amacmı taşımıyor bu saptama; demek istediğim başka bir şey: Bu genel politikalarm yanı sıra, belirli alanlara odaklanmış, çokyönlü öncelikli ulusalözel arkeolojikprojelerle, Anadolu'nun zenginliklerinı bir an önce dünya vitrinine taşımaya yönelmeliyiz. Ekonomik bakımdan da böyle projeler büyük anlam taşıyor. Bu arada, bir "Anadolu DiHeri Miizesi (Enstitüsü)" kurulabilir mi bilmiyorum. Bu çerçevede, Türkiye Bilimler Akademisi'nin Kültür Bakanhğı desteğiyle başlattığı çok yönlü Türkiye Kültür Envanteri çalışmalannın önemini de vurgulamak gerek. Tabii, arkeolojik yerleşmeleri ve tahribatı saptamak için 10 yıldır sürdürülen TAYprojesini de unutmadan... Özetle: Bütün bunlann üzerinde, vitrinlik bir kaç ulusal projeye odaklanmak gerek. Gelecek cumartesiye kadar sağlıkh bir hafta geçirmeniz dileklerimizle... obursalı@cumhunyet com.tr CBT Internet adresı Cumhurlyet BİLİMTEKNtK • No: 873 13 Aralık 2003 tmtiyaz sahibi: Yedi Mayıs Haber Ajanaı Basın ve Yayıncıhk A.Ş adına tlhan Selçuk . Yayın Daıuşmaıu: Orhan Bursalı • Sorumlu Mudur Mehmet Sucn GorselYonetmen. Tüles Hasdemir • Baskı:Basın Yatırım Sanayu ve Tıcaret A.Ş. Esenboğa Yolu Akşam Tesıslen Ankara tdare Merkezi ve Yazışma adıesi: Turk Ocağı Cad. No: 39/41 Cağaloğlu, 34334 Istanbul. Tel: (212) 812 08 08 • Faks: 0212813 88 98. Reklam: Medl Grupss 873/3 İlk sözcükler Gray ve Alkuıson bılgısayar yardımıyla gclıştırdıklcrı bır yontem üe, dülerın yaşını hcsaplamaya yarayan daha eskı bır yontem olan "glottokronolojı"den yararlaııdılaı. Glottokronolojı aynı koklerden tuıeyen sozcuklerden yararlanarak bazı dıllerın ne zaman ortaya çıktığını tespıt edıyor Sozgelımı, "ateş" sozcugu Sanskrıtçe ve Latınce "agrııs" ve "ıgnıs"lir. Dolayısıyla bunlaruı aym kokten turetildigı açıkça goruluyor Ancak bu yontem, uzun sureden b e n sozcuklerın zamanla degışıme ugradıgı yonunde yanlış bir varsayıma dayandıgı ıçın pek tercıh edılmıyor. Gray ve Atkınson bu yontemı, Yale Universıtosi'ndcn dılbılımcı Isidore Dyen'ın bıraraya getKdıgı verıtabanına uygulamış Dyen bu verıtabanıru hazırlarken 87 HıntAvrupa dılınden aldığı ortak kokene sahıp 2.449 sozcukten yararlanmış. Bu ıkı yontemın bırleştırümesı sonucu elde edılen bulgular, sayqın bdım dergısı "Nature"ın 27 Kasım 2003 sayısında yer al dı HıntAvıupa dıllerinın 7 800 ıle 9 800 yıl once bırbırınden aynldıgını gosteren bu çalısma, artık kullanılmayan bır dıl olan Hıtıt düının buturı bu dılleı ın kokerunı oluşturdu^unu ılerı suruyor Pek çok dılbılımcı Anadolu varsayımını kabullenırken, bazı dılbılımcıler Hınt Avrupa dıllerinın Kurgan atldarı tarafından yayıldığı varsayımını teıcıh edıyoı "Bu sonuçları kesırüıkle kabul etmıyorum" dıye konuşan ABD, Chapel Hıll'dekı North Carolıne Unıversıtesı'nden dılbılımcı Craig Melchert "Bunlar, glottokronolojik modelırı ne kadaı yuvemlmez oldugunu bir kez daha doğruluyor" cüyor Reyhan Oksay Ayııntüı bılgı edınmek ıçın eposta adresl rd gıay@auck land.ac.nz