Katalog

Cumhuriyel BlLİM TEKNİK Deney farelerine mobilyalı lüks yaşam Milyonlarca deney faresi yaşamlarını daraak plastik kafeslerde geçiriyor ve yüzden davranış bozukluklarına uğrayabiliyorlar. Bilim adamlan Hasta hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar ne kadar yararlı? Yeni AB sandartlarına göre deney fareleri mobilyalı lüks kafeslerde yaşayacak.. lmanya'daki Glessener Üniversitesi Hayvan Sağlığı Fakültesi'ndeki deney farelerine iki farklı yaşam ortamı sunulmakta. Birinci grup 32,5 x 16,5 santimetrekarelik plastik kafeslerde kurutulmuş yemle beslenirken ikinci grup dört misli bü yük "lüks kafeslerde" tutuluyor. İkinci kafesin içinde ayrıca kırmızı bir barınak, içleri oyulmuş ağaç kütükleri ve iki daldan oluşan tırmanma birimi de bulunmakta. Hatta fareler yuva yapabilsinler diye bir öbek saman bile düşünülmüş. Hayvanların yaşam ortamlarından sıkılmamalan için de her hafta Salı ve Cuma günleri yeni bir düzenleme yapılıyor. A rinin de bir daire çizerek koşuşturduklannı ya da geri geri perende attıklarını görmuş. Önemli kazanç kaynağı Farelerin %90'ı tıpkı hayvanat bahçesindeki hayvanlar gibi davranıyordu, diyor VVirbel. Oysa kafeslerinde oyuncaklar bulunan fareler daha az dikkat çekici hareketler yapmıştı. Bu tür davranışları araştıran Kaliforniya Universitesi'nden Joseph Carner de amaçsız davranış biçimlerinin beyindeki uzun vadeli yaralanmaların bir ifadesi olduğuna inanıyor. VVirbel ve Carner şimdi hasta hayvanların bilimsel araştırmalara ne gibi yararları dokunabileceğini tartışıyorlar. Eskiden farelerle daha çok toksikolojik deneyler yapılıyordu, ama artık öğrenme, bellek, korku, bağımlılık ve depresyon gibi son derece karmaşık süreçlere dayanan sinirbilimsel bilgiler de farelerle edinilmeye çalışılmakta. Ayrıca insanlarda görülen hastalıklara yönelik yeni terapiler de, genetik değişimden geçirilen fareler sayesinde geliştiriliyor. Yalnızca Amerika'da her yıl 20 milyon kadar deney faresi yetiştiriliyor ve farenin insanda gorülen hastalıklar için en önemli bilimsel model olduğundan söz ediliyor. Maine eyaletindeki profesyonel fare ureticileri, genetik değişimden geçirerek üretmiş oldukları 2500 fare sa Deney fareleriyle ilgilenen Hanno Mflrbel, hayvan sağlığı ve davranış bilimi profesoru, ama son deneyi farelerin sağlığıyla ilgili değil. Vvirbel, farelerdeki konforlu yaşamın hayvan deneyleri üzerindeki etkileri dolayısıyla da insanlara sağladığı yararları merak ediyor. Laboratuvarlarda kullanılan tum kafesler hayvanların hareket ozgurluğunu kısıtlamakta. Kısıtlı yaşam alanı sayesinde hayvan deneylerinin tüm dünyada eşit olarak sonuçlanacağı inancı yaygındı bugune değin. Ancak Vvirbel'in araştırması dar kafeslerin hatalı sonuçlara göturebileceğini gosteriyor. VVirbel farelerin gece yaşamını in celerken, bazı kemirgenlerin kafesin parmaklıklannı kemirdiklerini diğerle Eğlencell ortamda yetişen fareler, arastırmacı Wirbel: "Fare deney tüpü değil" yesinde sadece geçtiğimiz yıl 46,3 milyon dolarlık bir kazanç elde ettiler. Obezite, diyabet veya nörolojik bozukluklarla ilgili deneylerde kullanılmak üzere dünyanın her yerindeki bilim adamlarına hafta 40 000 fare gönderiliyor. Yaşam koşulları önemli Hayvanların deney laboratuvarlarındaki yaşam ortamlarına göre farklı sorunların ortaya çıkabiir: • Londra Kraliyet Koleji'nden Emmı Hockly, fareler üzerinde Chorea Huntington hastalığmı araştınyor. Söz konusu sinir hastalığı standart kafeslerde yasayan farelerde daha hızlı gelişmekte. Oysa Hockly, kafeslerin içine birkaç oyuncak bıraktığında daha hafif semptomlar ortaya çıkmış. • Princeton Üniversitesi molekuler biyologlarından |oe Tsien'in deney farelerinde bellek oluşumundan sorumlu belli başlı bir gen eksikti. Bu fareler deneyler sırasında gerçekten de pek çok şeyi hatırlamamış. Fakat içinde tırmanma birimleri ve diğer oyuncakların bulunduğu eğlenceli kafeslerde yaşayan farelerde bellek bozukluğu saptanmamış. • Beyindeki belli başlı bir reseptorden sorumlu genin devre dışı bırakılması, Amerikalı uyuşturucu bağımlılığı araştırmacısı |ohn Crabbe'nin farelerini alkol bağımlısı haline getirmesine karşın diğer bir laboratuarda büyüyen farelerde bu etki ortaya çıkmamış. Birçok araştırma, eğlenceli ortamlarda yetişen farelerde dar kafeslerde yaşayanlara oranla çok daha fazla sinir hücresi ve sinapsların geliştiğini gostermiştir. Hatta tümör gelişimi bile geniş kafeslerde yasayan farelerde daha ağır seyretmekte. AB Standartları Garner'e gore standart kafeslerde yetişen farelerle yapılan deneyler, fareler hakkında genel bir bilgi vermekten bile uzakken, yaşamlarını farklı ortamlarda sürdüren insanlarda pekala hatalı sonuçlar doğurabilir. Araştırma birçok bilim adamının ilgisini çekebilir. Çunku yeni bir AB yasası fare kafeslerinde "Environmental enrichment" olarak adlandırılan yeni bir duzenleme önergesi sunuyor. Bu bir yerde fare kafeslerinin çeşitli "mobilyalarla" donatılması anlamına geliyor. Karolinska Üniversitesi Laboratuvar Hayvanları Bilimi profesoru Vera Baumans, bu amaçta yeni standartlara uygun kafesler tasarlamaya başladı. Baumans, yeni olçutlere uygun olarak yuva yapımı için biraz kağıt ve bir küçük bir barınak yerleştiriyor kafeslere. Nilgun Ozbaşaran Dede Kaynak: Spiegel 33/2003 Standart kafeslerde yasayan fareler: Dar kafeslerde yasayan fareler amaçsız sergiliyorlar. davranıslar 868/16