Katalog

değıştıgı ızlendı Bostoıı'dakı Massachusetts General Hospıtal den psıkıyatnst Don Condie vc Bclmont'takı McLean Hospıtalden noıobıyolog Guochuan Tsal kışılıklerden bırının gelışı üe lupokampus faalı yetleıuıde spesıfık bır degışıklıgın çakıştığını kcşfettı Hıpokampus kısısel annarm kaydedılmesı ve anımsanmasmdan sorumlu beyın bolgesıdır Sue'nun dommant (başat, ustun) kışüıgmın yerını daha zayıf bır kışüık aldıgı zaman hıpokampustdkı faalıyet sıfulamr, ana karakter gerı donunce faalıyet yenıden canlanır (Haıvaıd Revıew of Psychıatry vol 7, p 119) Bu bulgular, zayıf kısüıge aıt anılaım bellekte çok az bır yer tuttugunu ve bır kı şılığe aıt amlaıın dığer kışılık tarafınddiı 'okuııarnddığını gosterıyor Çozulme amnezısı veya fug olarak tammlaııarı, kışısel bellege ulaşamama durumurıdd kısı aıudeıı yenı bıı hayatı yem bır ısmı, hatta tumuyle yenı davranış şekıllerını benımseı Eskı "ben'ı' tumuyle unutmuştur Rskı ben'ın zamarunda oluşmuş anılaı bılınçten ' çozuunuştur , ydnı ıstemlı olarak anımsanması olanaksızlasmıştu Bu amlann hâla beyınde varoldugunu, kışmın büınçsızce yaptıgı hareketlerden aıüayabüırız Soz gekrm geçmışı üe ılgılı hıçbır şey anımsamadıgını ıddıa eden bır kıza, telefonda ge lışıguzel bu numara çevırmesı soylenır Kız, ruşlara korlemesıne bastıgını ıddıa etse de, bırkaç denemede kızın evıııın numardsını çpvırdığı gorulur veya bacaklarıru oyrıalamaz Bu bedene sahıp olma duygusu "ya bdiıcı el demlerı ferıonıende daha tuhaf bır şeküde ortaya çıkar Bu durumda el büınç lı aı zunun aksı yonunde veyd ıstern dışı ha reket eder Bu konuda gozlemler oldukça üguıçtu Ellerden bııı kaışısındakı sevnıek uzere uzanırken dığer el vurmaya yelterur Veya bu el dugrrıelen kdparken bır dığerı açmaya çalışır Vucuduııuzun bu pdrçdsının büınçlı kontrolun dışında kalması çok rahatsız edı cı bır durumdur çunku o parçamn sıze aıt olmadıgı gıbı bu ızlenım uyanduu Vucu dunuıı bu parçasuıdan züunsel oldrdk kopmuş bırı, felç olmadıgı halde o parçayı kul ldnmayı üımal edebüu Bdzen hdsta o par çanın kendısuıe aıt oldugunu bılo mkar eder Hatta bazıları kendılenne aıt olmadıgını sandüdan kıamm amelıyat ıle kesılrne sı ıçın doktorlara yalvaru Bazı doktorlann bu arzuyu yerme getırdıgı gorulmuştuı Aracı olma duygusu da sahıp olma duygusuıid benzeı Buduygu eylemleıımızm arzulanmız tarafindan yonlendınldığıru vaısayaı Bu duyguyu yıtuerı uısanlar 'depersonalızasyon kışüıgını kaybetme1 denılen bu çeşıt çozulme yaşdilar Bu hastdlıktd büınçlı nıyetler ve motoı faalıyetlerı kısmen bırbuınden koprnuştur Bunun sonucunda ortaya otomatızm (Istem dışı hareketleıuı meydana gelnıesı) çıkaı zasyongerçekle ılgısız duygular algüamak" de rur 24 yaşuıdakı Joe ük derealızasyon krızını bu lug çaguıda ydşadı Hastalıgı anksıyete üaçları yar duîuyla kısman kontrol altına alınabüdı Ancak bazen dış dunyanın kendısıne yabancı ve gerçek dışı gıbı gonüduğu anlar oluyor Joe bu durumunu şoyle tarurnlıyor "Daha çok geceleıı çok parlak ışık ların oldugu gurultulu ortamlaıda bu durum oı taya çıkıyor Bırdenbıre tum goruntu benden uzaklaşıyor Uger bırüerı üe konu şuyoısam sankı onloı ay da, ben yeryuzundeymışım gıbı sesleıı çok uzak tdn bır tunelm ıçınden gelıyormuş gıbı duyuyoıum Bdzen nesneler gozume çok tuhaf gorunmeye başlıyor Hatta koüarun ben derı küometrelerce uzaktaymış gıbı gorunuyor Bu durumda oldu gum zamarüdrda tum dunyayı bu film ızler gıbı ızlıyorum Ve bu durumdan nefret edı yoıum Bazen çalışmdydiı bır TV cıhdzınd vurur gıbı kafama vuruyorum Ancak resun duzelmıyor Bu da çok koıkutucu bu şey 1 3 u kışüık çozulmesı bozukluğu semptom laıı gosterıyoı Arıcak dunyada teşhıs edılen vakalaruı sayısı 6 OOO'ı geçmıyoı Dığeı taraftar kışüık çozulmelerırun orta şıddette seyrettıgı vakalaı buyuk bu olasüıkla gozden kaçıyoı Ornegın "Agıüa n hıssetmedıgınız anlar oluyor mu 9 " veya ' Taıuniddığmız ınsanlann sızı taruyormuş gÜDi yaklaştıgı oldu mu 7 ' gıbı soı ulaıa veı ı len yaruüan uıceleyen psıkıyatnstler, msan ların yuzde 12'smde orta deıecelı çozulme ydşddüdarını üerı suıuyor Gizli salgın VVorcester dekı Massachusetts Tıp Okulu nddn terapıst Marlene Steinberg kkruk araştırmalaruıa dayanaıak Kuzey Amerücada 30 müyon ınsanda kışüüc çozul mesı bozukluğu oldugunu üeı ı sur uyor' Kı şüık çozulmesı yaşaydn uısanldr ne yazık kı dogru teşhıs edümıyor Eger dogru teşrus konulmuş olsdydı, hastalarırı sayısmda çok buyuk bır artış oluıdu' Bu salgırun nedenlerı çok açık degü Steuıberg yetışkuıleıde gorulen patolojık çozulmenuı nederurun buyuk olçude ço cuklukta yaşanan tacız olduCpınu soyluyot Bu kurama gore tacıze ugrayan çocuk ken dısuu hedef alan korkunç olaylara karşı ya kerıdısını kapatır, ya da uzaklaştırır Bu bu kez ogıenüdıgı zaman çozulme bu beyın alışkarüıgı halıne gelır ve yetışkuılü< evre smde de devdin eder Çocukluk donemı tacızleı ı nedenlerden bırı olabüu Psüayaüı Enstıtusu nun yuruttuğu draştırmalardan bırınde çozulme beurtüerı gosteren 3 hastadan buırun çocuklıüda tacıze ugradıgı gonümuş Çalış maya katılaıüaıuı henıen hemen hepsı çocukken bır rur strese maruz kaldüdanru be lutmışleı Stıesuı bellı bdşL nederüerı şunlar olabüır Ebeveynleruı katı kurallaı koy ması, ebeveynlerden buuıuı hdstdlarundsı genç yaşta aüe uyeleruıden bıruun kaybe dümeaı Mutsuzluk, yalruzlık ve can süantısı da gerçek dunyaya kaışı çocugun kenduıı kapatmasuıa yol açabüu Boylece çocuk büuıçlı aklını sanal bu: dunyarun zevklerıne kaptuu Ayrıcd stıes hıpokdrrıpustd hasar yaratabüır Dolayısıyla beyıurı bu bolgesı aıuldiı duzgun bu şeküde ışleyerek tutarlı bır bellek yaratamaz Bu alandd yapılrıuş bazı çalışmalaı kıoruk dtücsıyete bozukluğu ıçınde olan bazı kışüerın savaş gazüe rıgÜDi dığerleıuıden daha kuçuk bır hıpo kampusa sahıp olduklaımı ortaya çıkarttı Ilguıç oldn bu kışüeı ın çozulme olayları yaşadıklarıru belırtmelerı Çözülme durumu Bu durumlar bunlan yaşayan kışüer ıçuı son deıece rdlıatsız edıcı Ve sonuçtd tuhaf davranışlara zemın hazu lar Çozulme run genel olaıak "kotu" oldrak değerlendırümesı bu nedenledır Çozulmenm kendısı asluıdd dnorrridl bır olgu degıldıı yalmzca beyrun, büıncın faıklı duzeyleıınde ve paıa lel kanalldida bügıyı ışleıne yeteneguun bır yansımasıdır Brr kıtabı okurken veya ıutın bu ış yapaıken (araba kulldiımdk gÜDi) ınsan kenduıı unutur ve o anda ne yaptıgını sonraddn hatırlamakta zorluk çeker Her gun kaı şımıza çıkan bu duı um hastalık ola rdk degerlendırılmez yalnızca hayalgucunu ozgıu küan yaıaıh bu: sureçtir Hatta bazı ışler çozulme olgusu saye sınde daha uygun bu şekılde yerme geürı lır Sozgelımı sureklı uzucu vakalarla karşı laşan bu doktoı, gun ıçmde taııık oldugu olayları unutarak ydşama daha olumlu yak laşabdu Çozulme spektrumunun uç noktala ıuıda oıtaya çıkan çoklu kışüık durumları bd7ildnna gore tercıh edüebüu" brr durum duı SozgelımıJohn ve arkadaşları psılayatrık yardıma üıtıyaç duymadıklannı, durum larından hoşnut olduklannı soyluyoılar Bırbırımızle kurdugumuz arkadaşlık bıze ydlıuzlıguıuzı urıuUuıuyoı Bubırunızuı 7ayıf yonlerun bır dıgerımızın guçlu yonle ıı telafı edıyor KısdCd buleşrnek ıstemıyoruz Grup halınde yaşamak bızı daha uyurrüu ve daha guçlu kılıyor Kdldı kı hıç yalruzlık çekmıyoruz Çoklu kışüığırı sü< gorulen bu hdstalık olmadıgı duşunuluyor Gerçekten de Avıupada bazı psüayatrısüer kışüık bolurımesı gıbı bır hastalığın varoldugunu kabul etrruyorlar Ancak 1990 lı yüldrm bdşlaruıda yapüan bır arastırmaya gore Avrupahların yuzde 0 51 ve Kuzey Ameııkalüaruı yuzde Geçmişten miras Bu salgına bır dıger gerekçeyı de eskı bu: beyuüe modeın yaşamın gerekle ıuıe uyum saglama zorunlıüugu oluşturu yor Bcnuk duygusu gıbı bazı büışael fonksıyonlann gorece olarak yenı evrun geçırmış olması kırüganlıgı artıtan bu etmen Bugun ınsanların karşı karşıya kaldıgı duy gusal stıesleı kııügan beyıumızm dalıa ükel büışsel fonksıyorüara başvurmasına yol açıyor Dolayısıyla John ve aıkadaşldruıı belkı de yenı bu fenomen olarak kabul et memek geıekıyoı Buyuk bu oldsüüda John, herkesın kendı arkadaşıru kendısuım yarattıgı (gerçekten) bır donemden mııas kalmış olabulr Reyhan Oksay NevvScıennst 13 Eylul ^00 ] Kendini dışarıdan izlemek Jackıe ük kışüıgını kaybetme krızuu armesuıuı oldugu gun hdstdneden eve yunırken yaşadı Jackıe bu duygusunu şoyle aıılatıyoı "Tahrnuı edıleceğı uzere çok uzgundum Ancak uzuntu sankı dışarüarda bu yerlerdeydı Yanı beıum ıçımde degüdı Ve kendımı yolda yururken ve karşıma çıkan bu kornşurna gulumserken ızledım Ama ben orada degüdım Bambaşka bu yeıleı deydım Yolda yuruyen kukla gıbı bır şeydı Içı boşalmış bu bebek gıbı Bu arada du şunuyordum Ancak duşuncelerım de alt yazı gıbıydı Yaıu beıum duşuncelerım de gıldı ' Dıger ınsarüar da noınıal dış duııya algüarıru yıürebüırler Bu duruma "derealı Histerik felç Kendı olrrıa hdlırun en onemlı unsurlarından bırı de vucudunuz uzeımdekı kontrol ve sahıp olma duygusudur Kendı vucudunuzda yaşıyoı olrna duygusunu sağlayan fızıksel gerçeklık üe beyındekı zıhınsel sımge veya vucut şeması arasmda varolan sureklı eşleştırmedır Eğer zıhmsel sımge ınme veya bunama nedenıyle hasar gormuşse veya bazı parçalan gerıde kalan kısmüaidan kopuk hale gelrnışse, o kısma aıt vucut parçası artık sıze aıt degüdu Bu durum konveısıyon veya "hısteıık" felç denılen hastalıkta belırgındır Bu hastalıkta kı şı, fizıksel bır bozukluıŞu olmadıgı halde kol 866/7