Katalog

Cumhuriyet BîLİM TEKNİK Zehirli kurbağalar daha uzun yaşıyor Ozon deliğinin iklim değişimi üzerindeki etkisi kesinleşti Güney kutbu etrafında esen dondurucu rüzgârlar günden güne kuvvetleniyor. Antarktikteki batı rüzgarları da geçtiğimiz on yıllarda iyice arttı. Özellikle de kutup ilkbahan atmosferin en ait tabakasma (troposfer) güçlü rüzgârlar tasıyor. İklim ara}tırmaaları bu durumun uzun bir süredlr stratosferin hemen üzerinde bulunan soğuk bir stratosferin gelişmesiyle ilgili olabileceğini dusunuyorlardı. llkbaharda, insanlar tarafından uretilen klor ve brom içerikli gazlar SOkm yüksekllkte doğal ozo na karışır. Fakat ozon dellğl ve dünyadakl ikllmsel değlsimler arasındakl bağlantının kurulması simdiye dek zordu. Yeni iklim modelleri atmosferde yoğunlaşan sera gazları yüzünden Antarktikteki batı rüzgarlarının daha güçlü esmeslne yol açtığını gösteriyor. Bununla birllkte sera gazı konsantrasyonu rüzgârların kuvvetlnl açıklamak için yeterll değll. Ifte bu nedenle ozon tabakasındaki deliğin de hesaba katılması gerekiyordu. Victoria üniversitesi'nden Nathan Cillet ve Colorado Devlet Üniversitesi'nden Davld Thomson, 5c/ence derglslnde, ayrıntılı bilgisayar modelleriyle, mevslmlere bağlı değlsimleri olduğu kadar, güney yarımküredekl iklim değisimlerinin hızını da tasarİayablldiklerini bildirdi ler. Ve bilim adamları bu sekilde ilk kez ozon deliği ve iklim arasındaki bağlantıyı kesin bir sekilde kanıtlamıs oldular. Tahminlere göre bu bağlantı sadece Antarktikle de smırlı değil. Avustralya'nın güneyi, Yeni Zelanda ve guney Amerika'da da yaz aylanndaki yoğif oranı gitgide artarken, Avustralya'nın güneybatısındaki kıslar daha kurak geçmeye basladı. Iste sadece sera gazı etkisiyle açıklanamayan bu gelişmeler ozon deliğinin etklsîyle kesin bir sekilde tasarlanabilmekte. Ancak elde edilen sonuçla yeni bir problem de ortaya çıktı. Yağış oranını ve rüzgârların gelislmini hatta tüm iklimi önceleyebllmek için arastırmaalann, hangi etkllerln daha guçlü olduğunu öğrenmeleri gerekiyor. Bundan sonraki arastırmalar bu yüzden ozon deliği ve sera gazlarının İklim üzerindeki etkilerinln çözülmesi üzerinde yapılacak. B azı tropikal kurbağa türleri dikkat çekici parlak renklere sahip olmanın dışında son derece zehirlidir de. Kurbağaları düşmanlarından koruyan bu strateji çok iyi işlediğinden doğa tarafından tam beş kez geliştirilmiştir. Elde edilen bu sonuç sayesinde omurgalı hayvanlardaki dikkat çekici savunma stratejisinin ("Aposematizm") blrden fazla kökeni olduğu kanıtlandı diyor Texas Üniversitesi'nden Juan Carlos Santos. Biyologlar bir canlının vahşi hayvan tarafından lezzetli bulunmaması ve mesela parlak bir renk gibi uyarıcı bir sinyale sahip olması durumunda aposematizmden söz ederler. Bu özellik genelde kur bağagiller, sürüngenler ve balıklar da bulunur. Dendrobatidae ailesine ait kurbağaların zehri Kızılderililerce ok ucuna sürüldüğü için 'zehirli ok kurbağası' olarak adlandırılır. Juan Santos ve ekibi şimdi parlak renkli Dendrobates Phyllobates Epipedebates kurbağasındaki aposematizmin evrim süreci boyunca birkaç kez geliştlğini buldu. DNA analizleriyle elde edilen soyağacı sayesinde bilim adamları güney Amerika'da yaşayan kurbağaların dikkat çekici savunma stratejilerini birbirlerinden bağımsız olarak dört ila beş kez de ğişmlş olduğunu söylüyorlar. "Proceedings of the National Academy of Sciences" dergisindeki rapora göre bu konuda kurbağaların belli bir besin üzerinde uzmanlaşmaları da önemli bir rol oynamıştı. Kurbağalar yalnızca karınca, termit ve uyuz böceğiyle besleniyorlar. Bilim adamlarının tahminlerine göre bu canlılar zehirli madde içeriyorlar ve bu tahmin dikkat çekici renkte olmayan zehirsiz kurbağaların tamamen farklı bir şekilde beslenmeleriyle doğrulanmakta. Kargalar çoğaldıkça, kaplumbağalar azalıyor K: argaların Mojave çölünü yeni bir yaşam alanı olarak keşfetmelerinden sonra kaplumbağaların yaşamı iyice zorlaştı. Çöplüklerde, lağım sularında ve yol ke narlarında bol miktarda yiyecek bu lan kargalar son 25 yıl içinde on beş misli çoğaldılar. işte bu nedenle çölün bazı bölgelerindeki kaplumbağaların yaşama şansı neredeyse sıfıra indi. Çevrecilerin "Ecology" dergisindeki yazılarına göre kargalar güçlü gagalarıyla yavru kaplumbağaların kabuklarım kırıyorlar. Kaliforniya Üniversitesi (San Marcos) araştırmacılarından VVIIIİam Kristan, kaplumbağa kabukları üzerindeki tipik karga saldırılarına ait izleri inceledikten sonra Mojave çölündeki tüm kaplumbağaların tehdit altında olduğunu görmüs. Mesela çöplüklerin yakınlarında • y bulunan yavru kaplumbağaların yaşama şansı sıfırken, yerleşim yerlerinin civarında ve kargaların yuvalarını sık sık değiştirdikleri bölgedeki kaplumbağaların durumu da hiç iç açıcı değil. Sadece yerleşim yerlerinden ve kargaların doğal kuluçka bölgelerinden uzakta dolaşan kap lumbağalar zarar görmeden 5 ila 6 yıl kadar yaşayabiliyorlar. Bilim adamları kargaların kaplumbağaların yaşam alamndan çekildikten sonra da yeniden çoğalıp çoğalmayacağı konusunda kuşkulular. 866/16