Katalog

Gen haritası sırasında kavga var Kimisi kanguru, kimisi ise inek diyor. Hatta balarısı diyenler bile var. Ancak şempanze ve köpek başladı, tavuk başlamak üzere... isan 2O03'de insan genomu son harfıne dek deşıfre edüecek; boylece proje butunuyle tamamlanmış olacak. Bu çok büyük bir bilimsel başarı. Ancak bir projenin tamamlanması yenısinin başlaması anlamına geliyor. Dolayısıyla bu proje ıçın kurulmuş olan laboratuvarlar şirndı hangi organızmanın genomuyla uğraşacak? DNA'nın 3 müyar harfini bir çırpıda yutan bu "gen fabrıkalan" şımdi neyle beslenecek 9 Bu aşamada laboratuvarlar gen haritası çıkartüacak organizma bulma konusunda herhangi bir zorluk yaşamıyor. Ancak sorun, biyologların hangı organizmanın bu çabalan daha fazla hak ettiği konusunda karar verememelennden kaynaklanıyor Şimdi, bundan sonra hangi tür bu şerefe nail olacak7 Bu sorunun yanıtı açık. Fare, meyve sineği, nematod solucanı, su teresi, maya, sıçan, Afrika kurbağası, kırpı balıgı ve zebra balıgı üzerinde yurutülen genom projeleri ya tamarn lanmış, ya da tamamlanmak üzere. Bu arada yüzlerce mik N roskobik organizma gen hdritasının çıkartüması için sı rada beklerken, laboratuvaı lar "dişe gelir" ve uzun va dede ınsanın yaşam kalitesini artıracak organizmaları tercih ediyor. Ornitologlar (kuş uzmanları) tavuklara öncelik verümesini savıınuyor. Gelifim biyologlan denızkestanesi, büyükbaş hayvan uzmanlan ınek; biyologlar şempanze veya köpek; davranifçüar balarısı ve agrobıyologlar mısırı tercih edeceklerdır. Bu arada karşılaştırmalı genetlkçiler tercih leriru, kanguru gıbı daha on ce genetik yapısı üzerinde çalışılmamış gruplardan yana kullanıyor Zor karar Dünyanın dort bir yanında gen dizesini deşifre eden buyuk merkezler var. Teksas'taki Baylor Tıp Fakultesi, Mıssouri'dekı VVashington Unıversitesi, Massachusetts'deki Whitehead Enstitüsü. VValnut Creek'teki Amerıkan Enerji Bakanlıgı'na bağlı ürtak Genom Enstıtusu, Caınbridge'deki Ingiliz Sanger Enstıtusu, Japonyada çeşıtlı merkezler ve kâr amacı gutmeyen bir kuruluş. olan Maıyland'deki Genomik Araştırmalar Enstitüsü bunlardan birkaçı Bunların hepsi biraya gelse yüda yalnızca bir veya ıkı buyuk genom projesını gerçekleştırebilirler Hâühâzırda biyologların goruşlerini inceleyen bir kuruın, çalışmalannı sürduruyor Bilim adamları pro]elerım Amerikan ınsan Genom Aıaştırma Enstıtusu (NHGRI)bünye sindekd bir panele sunuyor. Söz konusu panel yüda üç kez toplanarak genom projelermi oncelik derecesme gore sııalıyor. Bir projenin öncelik sıralamasında ön sıralarda yer alması için ne gibi özelliklere sahip olması gerekryoı9 Karar alma yetkisine sahip uzmanlar birkaç temel ilke üzerinde duruyorlar, Bu ılkelerın başında organizmanın pratik bir oneme sahip olması geliyor. Genomların yuksek bir malıyeti var. Sözgelimi orta boy bir bir hayvan olan tavuğu ele alahm. 1.2 mılyar DNA harfıne sahip olan tavuk genomunun deşifre edilmesinin maliyeti onlarca milyon dolara mal oluyor. Köpekler aday Kopek genom projesı onay alma olasılığı en yüksek projelerin başında yer alıyor. Insarüardaki kanser araştırmalarında, bir tur korluk tipınde ve diğer hastalıklarda kobay olarak kullanılan köpek. yakında en kuçuk DNA harfıne dek Zebra balıklarımn gen haritası çıkanlmak üzere Genom projelerinde yer alma şansı yüksek canlılar İNEK (Bos taurus) Genom buyüklüğü: 3 milyar harf Maliyeti: 50 milyon dolar ve a Y daha sentalı memelilerden farklı bir evrimsel yol izlemişler. Evrim sırasında genlerın nasıl başkalaşun geçirdigini anlamak için bilim adamları yaşayan türlerin genomlarını, ortak atalannm genomlanyla karşüaştırır. Kuşlar ve memeliler yaklaşık 300 milyon yü önce, insanlar ve fareler 100 milyon yü önce, keseli hayvanlar ve plasentalı memelüer 130 yıl once bübirinden ayrüdı. Bu nedenle keseli bir hayvanın geni, bugüne dek izi sürülen eksik halka olabilir. Tercih nedeni: Çok ç e ş i 11 i cinslerı olan bir hayvan. Her cinsinın kendıne özgü hastalıklan var ve kanser, görme bozukluğu, nörolojik bozukluklar gibi hastalıklan insanlardakilerle benzerlik taşıyor. Cinse özel hastalıklann saptanmasıyla cinse özel genler de deşifre edilebilir. gibi laboratuvar böceklerinde bulunmuyor lpekböceğinden elde edilen bilgüer bu haşaralarla mücadalede büyük fayda sağlayabilir. nede ni: Buyuk bir kütlesı var. Bu nedenle insanlardaki obezite sorununa çözüm getirebilir. Koyun, geyik ve antüop gibi diğer geviş getiren hayvanlar da ineğe benzediklerı için bu hayvanlar üzerinde çalışan bilim adamları inek genomundan kalıp olarak. yararlanabilecekler. BALARISI (Apis mellifera) Genom büyuklügü: 270 milyon harf Maüyet: 7 milyon dolar. Tercih nedeni: Sosyal yönleri ile öne .çıkan balarılan, dünyada insanlann dışmdaki en gelişmiş sosyal yapıyı kuran organizmalardır. Hatta sembolik bir düleri bile vardır. Bu gelişmiş sosyal yapıya yol açan genleri bulmak ilginç olabilir. jAynca an genomu yeni antibiyotiklerin gelişimine zemin hazırlayabilir. İPEKBÖCEĞİ (Bombyx mori) Genom büyuklügü: 500 milyon harf Maliyeti: 15 milyon dolar Tercih nedeni: Bu böceğin akrabalan çok geniş. Yıllarda tarım alanjnda müyonlarca dolarlık hasara yol açan haşereler giderek haşere öldürücülere kadşı direnç kazanıyor. Bu dirence yol açan gen, meyve! sineklerı KANCURU (Macropus species) Genom büyuklügü: 3.3 milyar harf Maliyeti: 100150 milyon dolar Tercih nedeni: Farklı bir yapı. Kanguru ve diğer keseli hayvanlar, insanlar gibi pla825/2 KÖPEK (Canis familiaris) Genom büyuklügü: 2.8 milyar harf Maüyet: 3050 rrulyon dolar î