Katalog

Hiperaktif çocuklann sorunlan ön beyinde gizli Hiperaktif çocuklar, bebek beynindeki sinir bağlantılan ve Ritalin adlı ilaan bıraktığı uzun vadeli zararlar üzerine dünyada tartışmalar yapıhyor. Alman nörolog Cerald Hüther ile bu konuda yapılan bir söyleşiyi sunuyoruz. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (HADE) doğuştan mı? Bd/ı çocuklar dogrudan doğruya hı peraktıfhğe egılımlı olarak dunyaya geüyor Bpyınleı ının daha saghklı bu bıçımde geh şebüme'îi ıçın çok kuçuk yaştan ıtıbaren guvenüır üışküere ıhtıyaçları vardır Eğer bu çocuklar sorunldimı çozumlerken yetışkmlere guvenebüeceklerını bürruyorlaısa beyınlerı sağlıklı gelışemez, Bu neden böyle? ' *" ** Beyın ondan ne şekılde yararlanıldıgına bağlı olarak bıçımlenen esnek bır or gandır Hıçbır ınsan ozguven merak ya da sorunlan çozebdme yetenegıyle dunyaya gelmez Ozellıkle defrontalkortekstekı (on bçyın zan) sınır telleri jnsenın berüık duy qusuna ve kı^gıne gore ışlemekte Bu bolge uyanmlâ'n ve duygulan harekete geçırerek korku hırs ofke ve kuşkulann kontrol Pdümesıne yardımcı olmakta Bu çok hıpeıaktıf çocukta bu bolge yeteıınce gelışmermştır Niçin? Ydşdinldimın buyuk bolumunu aşırı hdreket vc hırçmlıklarld yeçııuler Ve bu davranış bıçımı ışe yaıadıgı muddetçe alı şılmadık durumlar yaratrnak ıçın yenı stra tejıler denemek zoıunda hıssetmedıklenn den kendılerıru ıfade etmeyı saglayacak davranış turlerını gelıştırme duyusunu qe lıştuemezleı dolayısıyla da oıtama uygun davranmdkta sorurüaı yaşarlar Bu duruın beymdekı sınu hurrelerının motıfleıınp de yansımakta Hiperaktif bir çocuğun beyni diğerlerine gore daha farklı yani? Hıperaktıf çocugun on beynındekı kan dolaşımı daha zayıfür ve normal vucuk beynme oranla daha az oksıjen ve glıkozdan yârarlanıı Yanı hiperaktif çocugun beynmde daha az sınır hucresı etkındır Bu çok ilginç. Oysa bu tür çocuklar beyinlerini yeni ifade biçimleri için kullanırlar. Bu dogru ama orta beyındekı uyanm sıstemı aşırı gelışmış oldugundan surekh dopamın salgısı ureterek yogun dikkat durumu yaratır Ne var kı on beyın sureklı uyarımldi nedenıyle dogru ışlemez Sınır sel yapüar devamlı yenıden yapılan ko mutu aldıkları ıçın sabıtleşemıyor Ve bu süreç Ritalin ilacıyla düıeltilmeye çahşılıyor. Ilke olarak oyle Rıtalın kısa vadede dopamm akımmı durdurdugu ıçın çocugun konsantrasyon yetısı bır olçude duzekr Bu iyi bir şey mi? Hayır Gerçı Rıtalın bdyesmde çocuklaı daha ıyı konsantre oluyoı dahd sakın davranı yorlar vb Ama araştırma sonuçla rmın da gosterdıgı gıbı ılaç aynı za manda ınsanlardakı uyanm etkısını de koreltıyor Buna ragmen mucıze ılaç olarak sunulan Rıtalın'e alternatıf ola bılecek üaçlar araştırümıyor Amerıkadakı bazı okullar ozellıkle Rıtalın çocuklannı tercıh edı yorlar çunku oğretmenlere daha fazla zahmet veren çocuklardan 400 dolarlık ek bır ucret talep edılmekte Almanyadakı doktorlar da onemlı olçude Rıtalın yazıyorlar Eğer Uacın etkisi olumluysa, doktorlarm iiacı önermelerinde ne gibi sakınca olabilir ki? Benı uzun vadede ortaya çıkan sonuçlaı duşunduruyor daha çok Farelerle yaptıgı Normal mı degıl mı' Tedavı gormelı mı yoksa zor bır donemden mı geçıyor' Hasta mı yoksa sade mız deneyleıde Rıtalın dacınce bıraz fazla hareketlı mı' Dikkat bozukluğu çeken hırçm ve aşırı hareketlı çocuklanyla çaresız kalan ana dakı metılfenıdat maddesının babaların kafalannı kurcalaydn faorulaı bunlar Iradelerını kontrol edemeyen ve uyanmlara yanıt veremeyen yavrularda daha farklı etkıdıbu çocuklar uzmanlara gore psıkolojık sonınlar yaşıyorgını gorduk Hayvanlara bular luğ çağından once Rıtalın ve Kısaca HADE (Hiperaktivite ve Dikkat eksıklıgı) olarak rıldıgrnde beyınlerı sağlıklı anılan hastalık çok farklı belırtıler gostermekte Huzurgelışmıyor Dopamın salgüa suzluk ogrenme guçlugu konsantrasyon bozukluğu be yan hucreler daha az çatallacerıksızlık ozguven eksıklıgı ve saldırgan davranışlar gı şıyoı Oysa aynı madde yetışbı Hiperaktif çocuklar arkadaşları arasmda alay konusu km hayvanların beynınde yaolduğu kadar oğretmenler tarafından da umutsuz vaka pısal degışımlere neden ol olarak gorulur Bu çocuklann tedavısmde yülardan berı madı Rıt.ılın hıllnnılmnVta Ounyada ynklaşık 10 mılyon çocuk bu zonidrıldi ıştah açıcı ve uııUdqu< 'in olarak gelıştırüen rrıetılfenıdat sayeauıde yeivekten de dahd huzux Bu deneyler insan için ne lu bır ydşama kavuşmakta ifade edebilir? Aknan ılaç endustribi 1999 yüında 1995 yılına oranla alt mıslı daha fazla Rıtalın ureterek 1 2 mılyon Euroluk cıGelısmekte olan beynın ye rosunu 12 8 mılyon Euroya çıkardı Rıtalın bugun de en çok satılan psıkomatık ılaçlar lıstesınde altıncı sırada tışkm beymle aynı bıçımde yer alıyor Uzun vadede ne tur yan etkdeı yarattıgı henuz bıünmıyor Uyuşrurucu uzmanlan ılacın okullarda ledavı edılemeyecegını gos kokaıne alternatıf olarak yaygınlaşabıleceğı konusunda uyanyorlar Beyın uzenndekı etku>ı amfetamın madterıyor Sonuçta hıç kımse Rıdesının etkısıne benzıyor talın ın uzun vadede ne gıbı Rıtalın ılacı uzenndekı tartışmalara şımdı norobıyolog Gerald Hüther, Neues vom Zappelphılıpp' sonuçlar doguracagıru bılmı ( Huzursuz Phılıpp ten yenı haberler') adlı kıtabıyla katıldı Bırçok meslektaşınm aksıne Hüther hıperaktıvı yor Tedavı edılenlerm çoğu teyı duşuk degıl aşın dopamın salgısına bağhyor Gerçı Rıtalın dopamın akunını duıduruyor ama beynm ge bugun henu? 20 yaşında Bu lışımı uzerınde de olumsuz etküer yaratmakta Hüther bu yuzden uzun vadede mesela paıkınsonızm gıbı hastalık belutüerının çıkabıleceğınden endışelenıyor rada onemlı olan dopamın HADE Sendromu ureten hucrelerdekı çatallann ılerı yaşlarda ıncelıyor olması Hareketten sorumlu bol gelerde çok fazla ınceldıgınde Parkınson belırtılen gorulebüıı Eger Rıtalın fare deneylerınde de goıdugumuz gıbı suıır sıste mının sağlıklı gelı^ımını engellıyorsa olumsuzluklar 70 degıl 40 yaşında bdşlayabüır Bu yuzden Parkınson hdstalannın artmasından endışelenıyoı um Ritaline karşı ne gibi altematifler var? Çocukkr yalru/ca üaçla duzelebıleceklerını duşunmek yerıne sorunlannı kendı kendılerıne çozebılmeyı ogrenmelıler Beyın anc ak bu şekılde yenıden organı ze olur Bu duruma gelebılmesı ıçın de te rapotık yardıma ıhtıyaç vardıı tum uyanlar azdrlamalar ve ana babaların sınırlenmele rıyle hıçbır yere gelınmez Ne yazık kı bu konu yetennce araştınlmıyor Durıya çapın da Rıtalın m etkısını anlatan yarım mılyon rapor ydyımlandı fakat uygun bır psıkote ıapı uloııagıyKt uaduı t. luıl..ıı, lıiiı l>i',iı ıl>jı lenıyor Bazı çocuk doktorları çocuktan esirgenen Ritalin 'in, gozleri bozuk olan çocuğa verilen bir gb'zlük kadar onemli olduğunu savunuyor. Ritalin'i gerekli bulduğunuz durumlar yok mu hiç? Çocuklar agır davranış bozuklukla rıyla okula başladıklarında Rıtalın bazüarmı gerçekten de koruyor Çunku psıkoterapı davranışlan bırkaç gun ıçınde degıştıre 792/2