Katalog

Samanyolunun ışık halkasında hidrojen bulutları Samanyolu duzlemının altında ve uzerınde galaksımızın ışık halkası yansır uzaya Bu haleııın hıdro jen ıçerıklı bır gaz küıfınddn oluştugu bılınıyorduysa da, küıfın kaynağı ve varlıgını de<3ıştırmeden surdurebılmesı uzerıne pek bu şey bılınmıyordu Amerıkadakı Green Bank Radyoteleskopuyla çalışdn araş DÜNYANIN EN HIZLI PROTEİNİ Dort ınılyonda bu sanıye ıçınde ıkı boyutlu şeklmı terk ederek uçboyutlu bı çımınp kdvuşan mınık proteın bılım ddanılarını şaşırttı Ln fdzla İ0 dmmoasıt ten oluşan proteın, yuzlerce hatta bınlerce dmınodsıtten oluşan proteın molekullerırun yanmda cuceden bde kuçuk kalmasma racjmen tum proteınlprden daha hızlı bı çımlenmekte Florıda Unıversıtesı bılım adanüaıının Trp cage olarak adlandudık ları molekul ıle ılgüı ardştııma raporu 'Jouııidl of the Amerıcan Chemıcdl Socıety dergısınm onlıne sayısında yayımlandı Protuırüeı mekânsal yapılarına çok çdbuk kavuşurlar heı molekul atom zınrırındpkı yerını bulana dek dıgerıyle karşüıkü etkı ıçıne gırer Trpcage yaklaşık olarak 200 dtomla bırleşmekte Demek kı buna gore Stephan Hagen ın de dedıgı gıbı gozle gorulmeyecek kadar kısa bır sure ıçınde atomldnn arasında en az 40 000 hareketın gerçekleşmp.sı gerekıyoı Trp cage proteının son deıece kuçuk olması • da yeterlı bır açıklama degü Çunku büun adamlarına gore pıoteırun boyutu ve gelış rrıe hızı arasında bır baglantı bulunmuyor Trpcage proteını guneybatı Ameı ıka ve Meksıkada yaşan zehulı Güa kertenkelesının tukurugundpn uretürruş Kerteııkelenın ısırık etkısını aıaştuan dığer bır araştırma ekıbı bu proteıru yalıtmış bıraz daha sdg ldnüdştıımak ıçın de yapısını hafıfçe degıştırmış ve sonuçta da Trpcage protemı or taya çıkmıştı Yenı aıaştırma sonucu proteınlerdekı bıçımlenmeleruı daha ıyı dnloşüması dçısından ayı ı bır onem taşımakta Çunku hatdh bıçımlenmış molekuller Alzheımer ve Creut^ feldt jakop hastalıgının yenı tuınnde de en onemlı rolu oynadıkldrmdan araştırmacüar şu sıralar harıl harü bu konu uzerınde çalışıyorlar Sağlığa en yararlı beslenme düzeni tırmacüdr şımdı ışık halkasmın olası oluşumuyla ılgüı onemlı kanıtlar bulduklaruu açıkladılar Robert C.Byrd Samanyolu ve galaksüerarası mekândan belırgın bır bıçımde dyrılmış hıdrojen bulutkrı adptarnış bulgu galaksüerın ve samdnyolunun ışık halkasına kızgın hıdrojen gazını ne şeküde puskurttukleı ı hakkında bılgıler verebılecek Daha oncekı gozlernler de galaktık duzlemın uzerınde notr hıdrojen gazımn bulundugunu gostermıştı Ancak o zdrnankı teleskoplar çok fazla hassas olrnddıkldiı ıçın gazın bıçımı ve kaynağının ırıcelenmesı murnkun olnidmıştı Bazı ardşürınacılar ışık halkasının tıpka aşağı yukarı zıplayan toplar gıbı hareket eden sayısız hıdrojen bulutlanndan oluştugunu tdhmın edıyoıdu Fakat Amerıkan Ulusal Radyoastronomı Gozlemevı nden (NRAO) Jay Lockman yenı çdlışmaları sayesınde bu gaz yapüarınrn goruntulerını elde edılebüdı Buna gore ışık hdlkası tek bır bu luttdn değıl her bırı yaklaşık olarak 50100 Guneş kutlesıne eşıt hıdrojen ıçeren ayrı ayıı süık bulutlarddn oluşrndkta Dunyamızdan 1 b 000 ışık yılı uzdklıkta bulunan hıdrojen bulutldrının galaktık duzleme olan mesdfelen de 5000 ışık yılı kddar Son gozlemlerın en heyecan verıcı sonuçlarından bın de bulutiann dınamık olarak galaksı dıskıne baglı olrnalarının fark edılmesıydı çunku bulutlar samanyoluyla bırlıkte donuyorlar Ve bu da maddenın sdmdnyoluna aıt olduğunu gostermekte Eğer dışandan sızan bır madde soz konusu olsaydı dorıuş hızı farklı olurdu dıyor araştırmacılar Yenı keşfedılen bulutlarm kaynakları henuz kesın olarak bılınmıyorsa da, bılım adamları bunların supernova patlamaları sayesınde ışık halkasına ulaştığıru sanıyorlar Dev yddızlardan bın muazzam bır patlamayla dağüdıgındd kozmık ışınla bırlıkte bırkaç mılyon derecelık kızgın gaz balonu savrulur Işte aıaştırmacüar bu gazın zamanla ışık halkasına sız mış olabılecegını duşunuyorlar Tabıı gerıye bır de bu gazın ışık halkasına ulaştığmda ne şeküde davıandıgı sorusu kalıyor Bırıncı oldsılık olarak gazın, ışık halkasınd akmdya devam ettığı ve daha sonra gdlaksıyı, galaktık ruzgâr olarak terk ettıgı duşunulebılır Ancak bazı dstronomlar gazın soğuma surecı esnasında yogunlaşarak hıdrojen bulutlarınd donuştuklerını ddhd buyuk bır ıhtımal olarak goruyorlar Araştırmacüaı yaö, oıaıu duşuk yuksek karbonhıdıat ıçeren besınlerden oluşan yenı besın pııa mıdını onprdı Kapsamlı bu oon araştırma saejhcjd en yaıaık beslenme duzenının yaö; oraru duşuk bır beslenme olduo,unu qostcrdı Aıaştırmayı Amprıkan Ulusal Bı lımleı Akademısı destekledı Çe^ıtlı alonlaıda uzman l\ araştunıau uç yü boyunra bınlerce çalışmayı gozden gpçırdı sacjhklı bır kışının ne kadar yag ne kadar proteın ve kaıbonhıdrat yemp sı gerektıCpnı sapta dı Buııa gore du şuk ya<^ yııksek kaıbonhıdıat ıçeren bır beslenme duze nı en onumlısı In sarüar bu rapora gore o/o45 65 kar bonhıdrat %2035 yağ ve %10 35 protpınden oluşan bır beslenme du zenını ızlemelı Amerü<Ldüdiuı buyuk bır çoğunlugunun beslenme duzenıne denk duşen bu oıanldr hal ka bellı bır esnekkk tanımayı amaçladığı gıbı yalnızca bu sınııların aşüması durumuncia kışırun olumsuz etkılerle karşüaşabıleceğını gosterıyor Ayrıca kışıye gunde bır saat egzersız yapması da oneı üıyoı Baykuş yolunu nasıl buluyor? Peçelı baykuş, soz gekmı kaçmaya çalışan bır farenın sesı gıbı seslere odaklı zıhınsel bır hanta yardımıyld dvını tuzağa duşunıyor Ancak baykuşun beynı bu ışıtsel hanta nın guncellıcjinı korumak ıçın gozlerden gelen gırdüeıden yararlanıyor Araştırmacüar ük kez bu goısel bügılerın harı tayı nasü guncel tuttuğunu gozler onune serdıler Baykuşun ışıtsel harıta aldrıı, 80 leıde Eric Knudsen ve arkadaşldrının belırledıgı gı bı, beynın kısaca ICX adıyla bılınen bolunıudur (ıç collıculus'un dış çekırdegı) Bu alan ge nellıkle mucızeler yara tır, ama baykuşun ışıtme duyusundakı en ufak bır değışıklık harıtanın bozulmasma yol açabüır Knudsen ekıbı Ocak ayında beynın optık tek tum (OT) adlı bır bolgesının harıtdda duzeltmeler yapan gorsel sınyaller gonderdı gıru ortaya koydu Elde edüen bulgular sayesınde artık bır gız perdesırun aralandıgı araştırmacüann gorsel sınyaller m nereden geldıgı ve hdrıtayı nasü değıştırdıgı konasunda bıl gı sahıbı oldukları belırtüıyor Alçaktan uçan jetler iklime az zarar verecek Ingüı/ diaştırmacüanna gore jetler daha alçaktan uçtuklaıı taktnde ıklıme yarı yarıya daha az verecekler Londradakı Imppnal College aıaştıı macüarının New Scıentıst dergısındekı dçıklamaldima goıc uzun yol jetlerının ıklıme veıdıkleıı zarar sadece yaydıkları sera gazıyla sınırlı degü gokyuzunde beyaz çızgüeı halınde u bıidkdn egzoz dumanı da ıklımın ısınmasma yol açmakta Gokyuzunde saatlerre asılı kalan bu ı/leı ayııca bırkaç lalometre kadar da genışlenıekte Buluta benzer oluşum ıçındekı su buhdrı dtmosfeıde donaıak buz parçacıkldrırid donuşur ve bu partıkuller de dunyadan yansıyan sıcaklıgı geıı yanbitaıak ıklımın ısınmasına neden olurlaı Ancak Robert Noland'ın hava trafıgının yocjun oldugu Avıupa semalanndakı uçuşları tasarldyarak gerçekleştırdıgı araştırma jetleıın hava koşullaıma gore lOkm yerıne / 39 5m yukseklıkten uçtuklaıın da egzoz çızgüpnnm tamamen yok olmadüddrını gostermış Hatta alçaktan uçan jetler hava basıncı yuzunden daha tazla yakıt tuketıyoı ve doldyısıyla da daha fazla karbondıoksıl bırakıyorlar ama egzoz çızgüen onemlı olçude azaldıgı ıçın ısının gerı yansıma olasıhgı da duşnıekte 817/4 Sayfa haberlen: Nilgun Ozbaşaran DedeRita Urgan