Katalog

Kalıtımın simgesi ikizler Ikiz araştırmaları son yıllarda popülerlik kazanan bir araştırma yöntemi. Bugün bu yöntemden yararlanılarak, hastalıklardan politik görüşlere dek pek çok olguda kalıtımın rolü araştırılıyor. eçen yıl Londradakı StThomas Hastanesı doktorkrı ıkızler uzermde surdurduklen vahşmalardan elde ettıklen sonuçlara dayanarak muzık yetenegınde genetık faktorun yuzde 76 laıa varan bır oranda etküı olduğu nu büdırdıler Gazetecıler bu açıklamalardan yola çıkatak bazı çocuklar ıçm muzık derslennın zaman kaybından baş ka bır şey olmadığı yonunde açıklamalarda bulurfdular Bu yontem son yülaıda çok populer Hâlıhazırdd sur durulmekte olan 20 dolayındakı ıkız araştırması bunun açık bır qosteıgesı Oyle kı bu çdlışmalardan bırrnde 150 000 üaz çıft yer alıyor Geçen mart ayında Avrupa Komısyonu sayüdrı 7 yı bulan ıkız araştırmdsını bırleştırerek 18 mılyon Euro malı destek sağladı Bu çalışmarun hedefı obezıte ınme ve mıqren gıbı hastalıklarda genlerın rolunu araşftrmak Ne var kı herkes ıkız araştırmalanna sıcak bakmıyor Hatta bazılan bu çalışmalardan elde edılen sonuçlarm yarultıcı olduğunu sosyal eşıtsızlıklerın genlerden kaynaklanıqını ıddıa edenlerın ekmeğrne yağ surulduğunu ılen suruyor Bu eleştırılerın ortak noktası msanlardakı tum ozellıklen ya çevreyle ya da kultuıel altyapıyla ılışkılendırmenın yarüışh ğına dıkkat çekmesı Bu goruşe gore ınsan ozellıklen genlenn ve kulturun ortak bır urunu dolayısıyla gençevre tartış ması tumuyle yanhş Aynca 19Yuzyıl'da gelıştırüen ıkız araştırmalannın ? 1 Yuzyıl ın son derece gelışmış genetık çalışmalarının yanında ne gıbı bır yaran olabuır'' Klasık bır ıkız çalışmasında yontem şoyledır Bılım adamları ıkızlerı tek yumurta ıkızı (monozıgotık tek dollenmış yumurtadan olan ve ayru genlerı payla şan) ve çıft yumurtd ıkızı (dızıgotıkıkı farklı sperm ve yumurtadan olan ve genlerının ya rısı ortak olan) olarak ıla gruba ayınr Ikızler araştınlan konuya baglı olarak farklı şekıller de ıncelenır Araştırmanın sonunda tek yumurta ıhzlen aıasmda çıft yumurta ıkızlerı ne gore daha fazla benzerlık soz konusuysa kalıtımın rolunun daha buyuk olduguna ka rar verdır Kamrn bugun ıkız araştırmalannın karşısında yer alıyor Hâlıhazırda Guney Afrıka Cape Town Uraversıtesı nde çalışan Kamm IQ nun kalıtmsal oldugıı yonundekı ıddıala nn kamu poLükalannı etküedıgını ılen surerek IO'su duşuk çocuklarrn egıtımıne para harcanmaması gıbı yanlış qoruş lervn geçerlılık kazanabüecegıne dıkkat çekıyor Büımsel açıdan ıkız araştırmalanna kuşkuyla yaklaşan bılım adamları ıkız çalışmalannda aıle ve sosyal çevreye ye terlı agırlıgm verılmedıgı kanısındalar Bunlara gore tek yumurta veya çıft yumurta ıkızlerı aynı ortamı paylasmakla bır lıkte anababalar ve dıger rnsanlar tek yurnuı ta ıkızlermı tek bır kışının ıkı yansı gıbı goruyorlar Sozgelımı bunlaıı aynı şekılde gıydınyorlar Bu da tek yumurta ıkızleıınde gomlen benzerhklenn çevresel faktorlerden kaynaklanma olasılıgı nın yuksek olma olasıgını gundeme geurıyor G 'Karındaş' olmak Ikız çdlışmalanna bır dığer eleştm de ıkızlerdekı benzerhgrn nedenmı ortak genlerının yanı sıra aynı lahmı paylaşmalanna baglayan gonışten kaynaklanıyor 1980 h yıllarda "Barker Hipotezi" olarak ısımlendırüen bu goru şe gore hamıle kadınlann beslenme tarzı çocuga dışarda ne tur bır çevreyle karşılaşacaÇını ogretır Bu şekılde ço cugun metabolızması ve sonrakı sağlık durumu ana karnm da belırlenmış olur Sozgelımı bır kadının beslenmesı yok sulluk nedemyle yetersızse karrundakı çocuk kendını zoı gunlerın bekledıgını duşunur ve üerı yaşlannda yağ olarak kalorı bınktırme eğılımı taşır Bukuram doğuşta duşuk kılo lu olan çocukların üerı yaşlannda normalın uzerınde küo al malan ve şeker ve kalp hastalığına yakalanma eğılımı taşı malan uzenne gehştuüdı Bu nedenle ıkız çalışmdlarında yukarıda belırtüen koşullar altında genlerın ethsı gereğm den fazla abartılmış olabılır Ikız çalışmalannı yurutenler bu tur suçlamalan bılımsel ve ıdeolojık nedenlere dayanarak şıddetle reddedjyoı Tek yumurta ıkızlerı çoğunlukla farklı kıloda doğnıalanna ve genel sağhk durumlannm farklı olmasına karşm kalp krızı ve dıyabet rıskı açısmdan benzerlıkler taşırlaı Dolayısıyla Barkeı Hipotezi' sanıldığı kadar onemlı olmayabılır Aynra msanların tek yumurta ıkızlerıne aynı şekılde davranma eğılımı de ıkızlerın aynı ortamı paylaşmalanndan kayndklanıyor olabılır Fullerton Calıfoınıa State Unıversıty'dekı Ikız Çalışmalan Mer kezı nden Nancy Segal bu durumu şoyle açıklıyor Anababaların tek yumurtd ıkızle rıne davranışı aynıdır çunku çocukların gosterdığı tepküer aynıdır Yanı anababa oturup çocuklarına aynı şekılde davrana caklan yonunde karar almazlar Ideolojık açıdan ıkız çalışmaları ın sanlarddkı farklüıklann algılanmasmı etkıle yen bır gehşme Ikız çalışmdlan sosyal araştırmalann daha rasyonel temellere oturtulmasına yol açıyor dıye konuşan Qu eensland Instıtute of Medıcal Researchden (OIMR) genetık epıdemıyolojı yetkıhbi Nick Martin Orneğın otızm gıbı hasta lıkların nedenı soz konusu olduğunda anııe babanm kendını suçlamasının yersızlığı an laşılmış oldu' dıyor Ikız çalışmaları aynca genetık bır sır olarak kalmaya mahkum hastalıklarm nedenlennı gun ışığına kavuşturdu Kıstık fibroz ve orakhucıelı anemı gıbı tek bır gene bağlı olarak gelışen hastalıklaı goıece olarak kolay bır şekılde ıncelenebılır Ancak osteoporoz obezıte ve manık depıes yon gıbı hastalıklar bırkaç kalıtsal gene bağlı olarak ortaya çıkar Aüe tertlennın ba yuyen ıkuler uzerınde yuruttugu çalısmada IQ larırun bırbırıne çok yakın olduğunu buldu Oy.sa ıkı/leı oldukça farklı sosyo ekonomık çevrelerde buyumuşlerdı Bu sonuçlar kalıtımın çevreden daha baskın olduğunu gosterıyordu Ta kı Amerıkalı psıkolog Leon Kamin Burt un çalışmasının hatalı olduğunu ıddıa edınceye kadar Burt un araştıtmasında yer alan ıkız gruplanrun sayısı degısse dahı genetık etkmın yuzdesı değışmıyordu Bu da ıstatıstıksel olarak mumkun değüdı Nazi deneyleri Ikız araştırmaldiı bundan 100 yıl once ingüız bılun adamı Francis Galton tdiafuı dan başlatüdı Bu araştırmanın sonucunda zekanın kalıtım yoluyla ust sınıflarda daha yuksek olduğu sonucuna varan bılım adamı bır anlamda ınsan ırkının soyaçekım yoluyla ıslahına çalışan bılım ddlının gelışmesıne onayak oldu Bu arada Nazı ler Galton un çalışmalannı bır frrsat olarak degerlendıreıek kendı poktikalarına alet etmekte gecıkmedı ler Nazüenn unlu bılım adamı Josef Mengele genetık çalışmalannı toplama kampla rmdakı ıkızler uzerınde surdurmeye başla dı 2 Dunya Savaşı ndan sonra Londralı psıkolog Cyril Burt farklı ortamlarda bu 814/6