Katalog

2002 Nobel Odülleri Organ gelişiminde genlerın rolu Ayrıca bu genlerın ınsan gıbı daha gelısmış turlerde de olduğunu ortaya koydular Bu keşıf tıbbı araştırmalar açısmdan çok buyuk onem taşıdıgı gıbı gıbı pek çok hastalığın daha ıyı anlaşümasına da yardımcı olacak Hücre gellflml (1090 hUcre) Slstematlk hücre ölümü (131 hü ölüm genleri 2002 Nobel Tıp Ödülü bu yıl organ gelişiminde ve sistematik hücre ölümünde genlerın rolü konusundaki çalışmalanndan ötürü Amehkalı H.Robert Horvitz, ve Ingiliz Sydney Brenner ve John E.Sulston'a verildi. Yasayan hücre öli S ydney Brenner, John Sulston ve H.Robert Horvitz m bır müımetre boyundakı "Caenorhabdıtıs elegans" adı verüen kurtçuk uzerınde surdurduklen çalışma Nobel Tıp Odulu'ne layık goruldu Bu araştırma AIDS ve kanser gıbı çeşıtlı hastalüdara karşı yenı te davı yontemlerının gehştırümesıne olanak tanıyacak Isvcç Karolınskd Enstıtusu'nun büdirdıgıne gore bu uç büırn adamı genlerın sıstemaük hucre olumunu duzenleyen mekanızmasını ortaya çıkarttı Bu mekanızmd kanser gıbı cıddı hdstalıkların anlaşılmasmı, dolayısıyla tedavısım mumkun küacak tnsan vucudunda dollenmıs yunıurtadan turemış yuzlerce hucre tıpı bulunur Cenın aşamasında hurre sayısı dramatık bır şekılde çogalır Hucreler olgunlasır ve vucuttakı doku ve organlan oluştuımak uzere hepsı ozel bır yapıya burunur Ayrıca yetışkın ınsanlaıda da çok sayıdd hucre oluşur Bu yenı hucre lerın oluşumuna koşut olarak cenınde ve yetışkınde hucre olumu normal bır sureçtır Boylece vucuttakı dokulann ıçerdıgı hucre sayısı sdbıt duzeyde kalır Hucrelerın bu hassas ve kontrollu yok olma surecıne sistematik hucre olumu denıyor Bu yılkı tıp odulu sıstematık hucre olumu ve oı gan gelişiminde genetık duzenleme konusundakı bu lusa verüdı Büımsel adı C elegans olan bır müımetre boyundakı kurtçuk uzerınde yurutulen çalışmalarda dollenmıs yumurtadan yetışkın evreye geçışte hucre bolunmesı ve hucre faıklüaşması mıkroskop altmda gozlenebüdı Büım adamları bu şeküde organ gelışı mmdekı anahtar roldeh genlerı tespıt edebüdüer Gelegans'ın model organizma olarak seçimi Sydney Brenner 19601ı yüların başlarında ge lışnuş hayvanlarda hucre başkalaşması ve organ gelışımıne ılışkın soruları ydnıtldmanm ne denlı zor ol dugunu tark etmıştı Bu durumda memelılerden daha basıt, çok hucrelı bır orgdmzmaya gereksırum du yuldu ldeal çozum bılımsel adı C elegans olan kurtçukta bulundu Bu 1 mılımeüe boyundakı şeffaf kurt çuğun omru kısaydı ve mıkroskop altmda ıncelenebılıyordu Brenner, 1974 yıimda C elegans uzetuıdekı çalışmalanndarı elde ettıgı bılgılen yayınladı Makalesınde fdrklı mutasyonların spesıfık genlere bagh ol duğunu ve bunların organ gelişiminde faıklı ethler yaptığmı açıkhyordu Geneük analızlen ve mıkroskop altında mceledığı hucıe bolunmelerı bugun Nobel üe odullerıdıı ılen buluşa zemın hazıı ladı çalısmasını ılerleterek, kurtçugu dollenmıs yumurta halınden yetışkın dore mıne kadar olan hucre bolunmesını ızledı 1976 yıimda sınır sıstemının gelı şımınde hucre bolunmesı konusunda ük makalesını yayınladı Bu yazıda kurtçukların tumunde hucre bolunmesı ve farklüaşmasının aynı oldugunu ortaya koydu Bu şekll şematlk olarak C.elegam ü. ve slstematlk hUcre ölümünü (alt) g hücre farklılasması ve hücre uzmanl re bölünmeslnden geçer. Sonuçta oı (sağ üst). C elegans ta hücre bölüm yanl her kurtçukta bu aynıdır. Cells tillr, bunlann 1 H'l slstematlk hü sonucunda yetlskln blr kurtçukta ' bulunur. olumunu kontrol edeı larda da oldugunu bıl Sistematik hucr< mız bügüeı bazı vırv ele geçırme mekaru< olacak AIDS noroc kalp hastalüdan güoı nın hucre olumu üe yı tdlıklajı vc kanser gı olarak olmesı gereke hucre sayısının azalm Başta kanser ol mu konusunda çok s Pek çok tedavı strat mı nın uyarümasına hucrelerınde hucre o konu uzerındekı araş gozuyle baküıyor Bu bulgulara dayanarak Sulston spesıfık hucrelerın sistematik hucre olumune maruz kaldıgını üen surdu Ve bu olumun canlı orgaruzmalarda kontrol altına alınabüecegını savundu 'Ölüm genleri'nin tanımı Rosert Honntz Brenner ve sulston'm çalışmalaıını kendıne baz alarak C elegans uzerınde hucre olumunde genlerın rolunu araştırdı 1986 yüında ük kez "olum genlen"nı tarımlamayı başardı ced 3 ve ced4 adını verdıgı genlerın, hucre olumunun gerçekleşmesınde kılıt rolde olduğunu ortaya çıkarttı Daha sonra ced 9 adını verdıgı başka bır genın ced3 ve ced4 üe etküeşıme gırerek hucre olumune en gel oldugunu keşfettı Aynca olu hucrelerı vucuttan atan başka genlerı daha tespıt etmeyı başardı Bundan başka ınsan genomunda da ced3'e benzer genlerın oldugunu gosterdı Bugun Celegans'ta hucre Hücre gelişiminin haritası John Suston Brenner ın C elegans uzerındekı Son lOyılın tıp ve fızyolojı odulunu kazananların listesi 2002: Sydney Brenner ve John E Suslston (Ingütere), H Robert Horvitz (ABD) 2001: Leland HartweU (ABD), Tımothy Hunt ve Paul Nurse (Ingütere) 2000: Arvıd Carlsson (Isveç), Paul Greengard ve Erıc Kandel (ABD) 1999: Guenter Blobel (ABD) 1998: Robert Furcgott, Louıs Ignarro ve Ferıd Murad<ABD) ^ 1 9 9 7 : Stanley Prusiner (ABD) 1996: Peter Doherty (Avustralya) ve ftolf zingernagel (Isvıçre) 1995: Edvvard Lewıs, Enc VVıeschaus (ABD) ve Chnstıane NuessleınVolhard (Almanya) 1994: Alfred Güman ve Martın Rodbell (ABD) 1993: Rıchard Roberts (Ingütere9 ve Phüıp Sharp (ABD) Sydney Brenner (d.1922) Çalışmalarını ABD, Kalıforruya'da Berkeley Molekuler Büımler Enstıtusu surduruyor Model organızma olarak seçtığı C elegans uzerınde yaptığı deneyler bu yüm odulune gıden yolu açtı Brenner'ın çaüs ması hucre bolunmesı hucre farklüaşması ve organ gelışmesı üe geneük analız arasında baglantı kurula bümesı ıçın bulunmaz bır firsat yarattı Ingütere de Cambrıdge Unıversıtesı'nde bu konuda yurutulen üerı çalışmdlarda Brenner'ın çalışması baz alındı John Sulston (d.1942) Çaüşmalarını Ingıltere Cambrıdge Unıversıtesı, The Sanger Centreda surduruyor Celegansda doku gehşmesını ızleyen sureçte hucre bolunmesı ve farkülaşmasınm hantasını çıkarttı Sulston spesıfik hucrelerın, normal farklılaşma surecırun bır parçası olarak, sıstematık hucre olumune maruz kaldıklannı gosterdı Bunun yanı sıra hucre olumu surecınde onemlı bır rol oynayan ük gen mutasyonunu tespıt ettı Robert Horv Çalışrnaları of Technology'de s ölumlerını kontrol ı genlerın hucre olı nasü etküeşım ıçını sarüarda da benze 813/8