Katalog

Politik Bilim Hidrojen ütopyası iki adım yaklaştı Aykut Cöker Altıncı Çerçeve Program 'ından yararlanmak Uzun süre Altıncı Çerçeve Program'a [AÇP] katılalım katılmayalım tartışması yapıldı. Katılma karan çıktı; o sorun çozuldu. Sağlayacağımız yaran nasıl artırabilıriz? Şimdi gündemdeki soru bu. Aslında yanıt belli: Kabul normlarına uygun, mümkün olduğunca fazla sayıda proje onerisi ureterek... Yanıt belli de, başarı grafiğini yukseltebilmek için galiba bazı ek önlemlerin alınması gerekiyor. Birkaç noktayı hatırlamamtzda yarar var. Birincisi su: Avrupa Topluluğu'nun proje finansmanına katkı kurallarının açıklandığı, AÇP'nin W sayılı ekinde açıkça belirtildiği gibi, bu program kapsamında verilecek proje destekleri, Dünya Tıcaret Orgütü (WTO) Kuruluş Anlasması'nın ekleri arasında yer alan Sübvansiyonlar ve Telâfi Edici Tedbirler Anlasması hukümlerine uygun olacaktır. Bilindiği gibi, temel araştırmaların desteklenmesinde herhangi bır sınıriatva getirmeyen bu ek anlaşma, desteklenebılecek diğer ARCE faaliyetlerini tanımlamış ve destekleme oranları için tavan belirlemistir. Demek ki, temel araştırmalar dışında, AÇP için önerilecek araştırma projelerinin destek alabilmesi için, bu pro\e\erin ek anlasmadaki tanımlara uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Ek anlaşmada iki tanıma yer verilmiştir. Bunlardan birincisi 'sınaî araştırma', ikincisi, 'rekabet oncesi sınaîgeliştirme faaliyeti' tanımıdır. Sınaî araştırma terimi yeni urunlerin, proseslerın ya da hizmetlerin gelistirilmesi ya da mevcutlann önemli olçüde iyileştirilmesinde yararlanılabilecek yeni bilgiler bulunması amacını taşıyan plânlanmış araştırma ya da kritik incelemeleri ifade etmektedir. Rekabet oncesi sınaî geliştirme faaliyeti terimi ıse, sınaî araştırma bulgularının, ister satış ısterse kullanmak niyetiyle olsun, yenı, değişik ya da iyileştirilmiş urunler, prosesler ya da hizmetlere yonelik bir plân, taslak ya da tasarıma dönuşturulmesini anlatmaktadır. Ticarî olarak kullanılabilır olmamak kaydıyla ilk prototıpin ortaya konması ve ayrıca, sınaî uygulama ya da ticarî surum için kullanılabilir ya da donuşturülebilir olmamak kaydıyla, urun, pmses ve hizmet seçeneklerının kavramsal formulâsyon ve tasanmı ile ilk gosterimleri [demonstrasyon] ya da pilot projeler de rekabet oncesi sınaî geliştirme faaliyeti kapsamına girmektedir. Mevcut urunler, uretim hatları, imalât proseslerı, hizmetler ve yurütulmekte olan diğer operasyonlarda yapılan rutin ya da periyodık değişıklikler, belli iyileştirmeleri temsil etseler bile, rekabet oncesi sınaî gelıştirme sayılmamaktadır. AÇP'den destek almak amacıyla hazırlayacağımız ARCE projelerinde bu tanımları, ozellikle de, rekabet oncesi sınaî geliştirme tanımındaki sınırlamaları dikkate almak zorundayız. Kaldı ki, AÇP dikkatle incelendiğinde görülecektir; program için ayrılan toplam finansman tutarının yaklaşık yuzde 70'i (11,285 milyar EUR) gelecekteki kritik bilim ve teknoloji alanlarıyla ilgili ongorulere dayalı olarak belirlenen 'tematik oncelikler' bağlamında desteklenecek araştırma projeleri için ayrılmıştır ve bu projeler içinde, temel araştırmalar ve 'sınaî araştırma' tanımına uygun araştırmalar ağırlıklı bir yer tutmaktadır. Akademısyenlerimiz için bu açıdan bir sorun olmayabilir; ama, AÇP'den eğer, ARGE faaliyetlen, genellikle sınaî geliştirmelerden oteye geçmeyen Türk Sanayıı olarak da daha çok yararlanmak istiyorsak, ongoru ufkumuzu genişletmek ve ARGE faaliyetlerimızi AÇP'deki tematik öncelıklerle ortuşen konulardaki sınaî araştırmalara doğru kaydırmak, daha açık bir deyişle, araştırma plâtformumuzu yukseltmek için çaba gostermek durumundayız. Sanayi kuruluşlarımızın, universiteyle olan araştırma işbirliklerini geliştirmeleri, ARGE faaliyetlerinin sınırlannı sınaî araştırmalara doğru genişletme pratiğini edinmelerine de katkıda bulunacaktır. Çünkü, işbirliği sürecinde, üniversite, doğası gereği, sanayii hep ARGE'nın 'AR' tarafına çekmek isteyecektir; firma ise otekini tam tersi yöne... Sonuçta buluşacakları nokta sınaî araştırmalardır. Bu açıdan, üniversitesanayi ortak araştırma merkezlerinin çoğalması, destek için AÇP'ye sunulabilecek proje sayısının artmasına da katkıda bulunacaktır. TUBİTAKTİDEB tarafından yürütülen UniversiteSanayi Ortak Araştırma Merkezleri Destek Programı'nı AÇP'ye sunulabilecek proje sayısını yükseltebilme açısından da değerlendirmekte yarar vardır. İki hafta sonraki yazımda, göz önünde bulundurmamız gereken diğer noktalara da değinmeye çalışacağım. Yeni adresim: http://www.inovasyon.org 813/11 W lashıngton'dakı Carneqıe Cnstıtusu'nden Wendy Mao ve çalışma arkadaşları, hıdrojen molekullerının, yeteılı yuksek ba sınç altında klarat denılen buz kafeslerınm ıçınde tutulabıleceğıru saptadı Hıdıojen molekullennın, klarat ıçınde tutulabılen metan gazuıın aksine yaka landmayacak kadar kuçuk oldukları duşunuluyordu Ancdk molekullerın yeterh basınç altında ıkılı veya dortlu şekıllerdp kafeslere doldugu bekrlendı (bdk grafık) Hidrojen, temiz yanması, etkisi ve sımrsız kaynak potansiyeli nedeniyle geleceğin yakıtı olma yolunda hızla ilerliyor. Ancak, hidrojeni sıvı halde tutmak için yuksek basınçlı tanklar gerekiyor. Araştırmacılar, klardü yaratmak ıçın hıdro]ensu kdiışımmı 2 bın atmosferlık basınç altında 27 derccede sabıt tuttu Başlangıçta, CAZIN TUTULMM: hıdro]en ve su bırbıım den ayrıldı ve hıdrojen Hldrojtn, buzla kaplı bır kabarcık buz kaftskri Iflnde olusturdu Ancak 24 detutulur. receye sogutuldukldrın da, hıdrojen ve su yenıden bırleştı ve kloıat Su molekül olustu (Scıence, sayı 297 MfTfftffffl OftİSOtt buz kafnl s 2247) Hldnjtn Carnegıe ekıbınden Hokwang Mao kldiatın oluşmasının ardından sogutucu olarak sıvı nıtrnjen kulldnıldıCfi takdııde klaratın duşuk basınçta tutulnıasının olanaklı olacagını belırtıyoı Guııu muzdekı hıdrojenle çalısan draçldida, hıdrojenın sıvı ha lı kuUanılıyoı Ote yandan bunıı saglamak ıçın 253 dc ıcceye ıhtıyaç vardır ve bu deıece ıçın dc, soğutucu ola rak çok pahdlı olan helyumun kullanılması gerekır Sıvı nıtrojenın daha uruz ve daha uzun omurlu oldugunu be lırten Wendy Mao 'Sıvı nıtrojen, çevreye de zarar veı mez Yan urunlprı sadece su ve ratrojendır" dıyor Bdım adamları, tukenmeyen bu hıdrojen kayndguid da yaklaşıyor olabilırler Pıttsburgh Unıversıtesı'nden bır ekıp Scıence dergısının aynı sayısında yer alan bır çalısmalarında, buyuk bır atılun gerçekleştıreıek suyu hıdrojen ve oksıjene ayırmak ıçın "ışığı" kullandıklannı açıkladı Ekıp, bunu başarmak ıçın yan ıletken bır çıpı, katalızor gorevı de goıen kımyasal yapısı degıstırümış tıtanyum dıoksıt tabakasıyla kapladı Araştırmacılar, tıtanyum dıoksıtın, doğal gaz alevıyle buhdilaştınlmasıyla, karbon atomldrırun kımyasalla bırleştığını saptddı Bu olay fotokımyasa] bolunmerun etkınlığını yuzde 11 arürdı Bu çalısma, depolanabılır hid ıojen yakıtı elde ermek ıçın dogrudan guneş enerjısının kulldnümdiiinın yollarıru sunabüır Her ıkı çalısma da, bırçok sıyası uzmanın en son hedef olaıak gorduğu noktayı daha da ydkınlaştınr ha vayı kırletmpypn tamamen yemlenebüır hıdrojene dayalı pnerjı sıstemı Hıdrojen ve Yakıt Hucrelerı Dergısı'nden Peter Hoffman, ' Hıdrojen gucunun en onemlı sorunu, ydkıtı araçldrdd depo etmek Şımdıye kadar, en ıyı sonuç elde edılemedı" dıyerpk konuya dıkkdt çekıyoı Belkı de doğa, varoldugundan berı hidrojeni, klalat ıçmde soguk olarak saklıyordur Astronomlar, gok taşlarının, kuyruklu yüdızlann VP Jupıter'ın buza benzeyen uydularının bır zamdnlar vaı olan ludrojenlerının neredeyse tdrridmmı kaybettıklerıne manıyor Bugunse bu uzay cısımlen buzlar ıçınde çok buyuk oranlarda hıdrojen bar mdırıyoı olabılııler Bız de, gezegenler arasında yolculuk yaparken bu hıdıo]enden roket yakıtı ola rak tdydalandbıkrız Kaynak New Scıentıst 5 Ekım 2002 Bilge Eser on sdfldia taşıydn ıkı ekonomıste verıldı DaniPİ Kdhneman psıkok>|i ıle ekonomı arasında saglam bır kopnı oluşrurarak, yenı bır araştııma luru nun temellermı attı Kdhneman'm başlıca buluşu kesın olmaydiı duı uınlarda karar alma mekanızması ıle ılgüı dır Burada, ınsdn kararldrırun, stdndart ekonomık ku ramldrdakı vdisayırnloıdan nasıl saptıgı goruluyoı Kah neman 1996 yılında aramızddn ayrılan Amos Tversky ıle bııhkte, gozlenen davıanışlar ıçın alternatıf kurdmldi gelısürdı Ayrıca, ınsan muhdkeme yetenegının olasılık ükelennden sapaıak, kestırme yollardan rjasıl sonucd ulaştıgına ılışkın son derece şdsırtıcı bulgular elde ettı Kahnemdiı'ın çalışnidldiı ekonomı vo fmans konuldiın da yepyenı bır sayfdnın açümasııid yol açtı Dolayısıyld pkonorrn bılımı bılışsel psıkolojıden yararlanarak ınsanların pkonomık motıvasyonlaı ını daha gerçekçı bır şekılde ınceleme yeteneğıne kavuştu Deneysel ekonomının temelıru atan Vernon Smıth yerıı deneysel yontemler gelıştırdı Boylece la boıatuvarda surdurulen ekonomık deneyler ıçın standartlar oluşturuldu Smıth, aynca "nızgartuneb test leıı"ndcn yararlanarak altprnatıf pıyasa projclennın, uygulamaya geçmeden once laboratuvar ortamında denenmesmı sağladı Derleyen: Reyhan Oksay Son lOyılın Nobel Ekonomi Ödülleri 2002: Danıel Kahneman (braü ABD) VP Vornon L Smıth (ABD) 2001: Goorge Akerlof (ABD), A Mıchael Spence (ABD) Josef Süglıtz (ABD) 2000:James Hecman (ABD), Daniel McFadden (ABD) Son 10 yılın Nobel Fizik Ödülleri 2002 Raymond Davıs Jr, Masatoshı Koshıba, Rıccardo Gıacconı 2001 Enc A Comell, Wolfgang Ketterle, Carl E Wieman 2000 Zhores I Alferov, Herbert Kroemer, Jack S, Kılby 1999 Gerardus 't Hoofl, Martınus J G Veltman 1998 Robert B Laughlın, Horst L Stormer, Danıel C Tsuı 1991 Steven Chu, Claude CohenTannoudjı, VVıllıam D Phıllıps 1996 Davıd M. Lee, Douglas D. Osheroff, Robert C. Rıchardson 1995 Martın L Perl, FVederıck Reınes 1994 Bertram N Brockhouse, Clıfford G Shull 1993RussellA Hulse, Joseph H Taylorjr. 1999:Robertmundel(Kanada) 1998: Amartya Sen (Hındıstan) 1992: Robeıt Merton (ABD), Myron Scholes (ABD) 1996: [diııes Mırılees (lngıltere), VVıllıam Vıckrey (ABD) 1995:RobertLucas]r (ABD) 1994: John Harsanyı (ABD), ]ohn Nash (ABD), Remhard Selton (Almanya) 1993: Robeıt Fogel (ABD), Douglas North (ABD)