Katalog

Bitkiler bütün halinde daha ş'rfalı Şifalı bitki uzmanları, bitkinin bütününden elde edilen alternatifilaçlarm, bitkinin etkin maddelerinden yalnızca birini içeren modern ilaçlardan daha yararlı oldugunu ileri sürüyor. Şimdi bilim adamları bunun nedenlerini araştınyor. ifalı bitkilerden elde edilen üaçlann popularitesi son yıllarda gıderek artıyor. Tahmınlere gore sarr 10 yılda bıtkisel üaç piyasası çok buyuk bü' gelişme kaydetti. Avrupa Şifalı Bitki Uzmanlan Birlığine gore Avrupa Büligı sınırları içınde bu pazann degeri 6.8 euro Bıtküerin yararlı kimyasal maddeler içerdiginden kimsenin kuşkusu yok. Kaldı ki bitkiler modern ecza dolabındakı ilaçlarm en az yansına da kaynak oluşturuyor Bu durumda bılimsel yöntemlerle bitkilerdeki aktif hammaddeyi aynştınp hap halinde bize sunan modern ilaçlar dururken, nasü bır etkı yaratacagını ve nasü uretüdıgını bılmedıgımız bıtkisel altematif ılaçlan kullanmaya ne gerek var? Şifalı bitki uzmanlarına gore kanşımlar, saf kimyevi maddelerden daha yararlı, çunku bır bıtkıdekı sayılan en az bır duzıneyı bulan bıyolojik aktif maddelerin ortak etkisi, tek başma hareket eden biı kimyevi maddeden daha etküı. Her ne kadar bu goruş bazı çevrelerde modern "şarlatanlık" gıbi degerlendirüse de bilim adamlan yavaş yavaş şifalı bitki uzmanlarımn da haklı olabileceklerını duşunmeye başladılar Aslmda, bitkiler yeni bir üaç turunun oluşumunda çok buyuk rol oynuyor. Modern tıp, "Sıhırlı mermı" olarak nıtelendırılebüecek bır kavrama (aspirin veya penisüın gıbi) süa süaya bağlı. Birden fazla üaçtan oluşan tedavıler büe (HlV'dekı üaç kokteyllen gıbı) ayru mantıktan yola çüalarak uygulanıyor, çunku bu kokteyllerin içindeki her bır üaç kendi başına sıhirli mermı rolu oynuyor. Ne var ki depresyondan multipl skleroza (MS) dek uzanan çeşitli hastahklar tek bir mermi üe tedavi edilemiyor. Bazı hastalıklar bitküerde bulunan bazı ozlere daha iyı cevap verıyor Bu durumda bitki özlerine bugune dek esirgenen ügi artık gösterilmeli mi? Şifalı bitki uzmanlaraun haklı olabüeceklerine Uiskin ılk smyaller 1900'lu yüların başında abnmaya başladı Kudus'teki Ibrani Universitesi, Eczacdık Fakültesi Dekanı Rafael Meşulam, Hint kenevirinin (cannabıs) aktif maddesi olan THC'ye (tetrahıdrokanabınol) bağlanan insan reseptorlerini keşfetti Bu reseptörlerin işlevinin ne olduğu konusunda hala bir bıünmezlik soz konusu, ancak Meşulam, reseptorlere bağlanan sınyal Uetıcı molekullerı vucudumuzun üretebüdigini ortaya çı karttı Burüardan biri 2AG, bu madde iki adet yoldaş bileşim üe bırlikte uretiliyor. Bu yoldaş büeşimler 2AG'yle yakmdan üişkili olmakla bırlikte üdsinin de kendüerine ozgu bir biyolojik etkisi yok Ancak üdsinin en onemli işlevi, 2AG'nin reseptorlere daha süa bağlanmasını saglayarak 2AG'nın gucunu artırmak. Başka bır deyışle, bu kimyasal maddeler bir sinerji (bırlikte çalışma, birbirini kuvvetlendirme) içinde çalışıyor. Kısaca karışımın toplamı, parçalannın toplamından daha buyuk etkıye sahıp. '' Aslını sorarsanız bunu nasü yapüklannı bümiyorum" diye konuşan Meşulam, "Ancak aynı kimyasal ortaklıgın daha etkin bir şeküde geçirdiğini büdirdi. Ne var ki VVüliamson da bitkinin butun olarak yarattıgı etkının nedeni konusunda kesın bügı veremıyor, çunku bıtkıyı oluşruran kimyasal maddelerin sınerjik çalışması hakkında aynntüı bir çalışma henuz soz konusu degü. Bazı bitki ozlerinin gerçek bır sınerjı sergıledüderi ızleniyor Murah Universitesi'nden Hüdebert VVagner ve meslektaşlan gingko (Turkçede fosü ağacı, mabet ağacı veya Japon erigi) yapraklannda bulunan ve püıtı oluşumunu engelleyen üa cıns kimyevi maddenın, bırlikte hareket ettıkleri zaman tek tek olduklanndan daha buyuk bir etki yarattıgını soyluyor. Benzer şeküde, kava kava adı verüen yatıştıncı etkisi olan bir bitkinin içindeki 6 aktif kimyasal maddenın sınerjik etki yarattıgı goruluyor. VVüliamson • sinerjistik veya toplam etkının tedavi açısından daha yararlı oldugunu soyluyor, çunku hastalar her hammaddeden kuçuk dozlarda alıyorlar. Bu da yuksek dozlann getirecegi olumsuz yan ethlerın ortadan kalkması anlamına gelıyor. Ancak bu konuda kimse büımsel çalışma yapmaması çok buyuk şanssızlık. Dunyanın onde gelen üaç şurketlerı bıtküerle ügüenmıyor, çunku patent alma konusunda çozulmesi guç sorurüar yaşanıyor. Bitkisel ozleri piyasada pazarlamak ıçın, aktif hammaddelerın uzerınde tek tek ve birlikte klinik deneylerin yapüması gerekir. Tek bir etkin hammaddesi bir üaç üe karşılaştınldıgında bu islem oldukça buyuk mıktarlarda yatırım gerektırıyor Aynca bitkilerdeki etkin hammaddelerin birbirleriyle etküeşimi de sorun yaratabüıyor Ornegın St John's Wbrt (Turkçede sarı kantoron veya binbir delık otu) isımh bıtkisel antidepresanın etkin maddesi hiperisin Oysa St John bitkisinin içinde daha pek çok büeşim var ve bunların birbirlerini nasü etküedigı henuz büınmıyor. Halıhazırda pek çok bıtkisel kanşım, ince elenip sık dokumadan piyasaya surulmekte; yalnızca soz konusu bitkinin ozunu içermesı yetküüer ıçın yeterlı olabüıyor. Avıııpah uretıcüer guverüık açısından üaçlannın kalıtesınden emın olmak ıçın daha tıtız bır yaklaşım sergilıyorlar Ancak kesın olan şu ki, üaç sa nayının destegı olmadan bıtkisel ilaçların büinmezlık batağından çıkması nededeyse olanaksız. Reyhan Oksay New Scientist, 26 Mayıs 2001 Şifalı bitkiler Sarmısak Uzak Doğuda geleneksel olarak antiseptik olarak kullanılır. Halihazırda yuksek kolestrol ve yuksek tansiyona karsı da çare olarak görülüyor. Aktif hammaddesi henüz bilinmiyor. Hazımsızlık ve mide bulantısına yol açabilir. Nadiren baska ilaçlarla zararlı etkileslme girebiliyor. Warfarin ile birlikte alındığında kanı gereğinden fazla inceltebilir. (llave bilgi için: http://www. mayohealth.org/home?id=SA00039) Sarmısağın yararları konusunda çesitli kanıtlar mevcut. 13 bilimsel deneyde sarmısağın kolestrolü düsürme konusunda plasebodan daha yararlı olduğu görüldü. Ancak bu etkinin gereğinden fazla abartılmaması gerekiyor. (Annals of Internal Medicine, vol 133, p 420). 8 ayrı deneyde ise yuksek tansiyon vakalannda sarmısağın "orta derece" yaran olduğu anlasıldı. Ancak ileri deneylerin yapılması oneriliyor. (Journal of Hypertensbn, vol 12, p 4463). Cinseng Farklı bitkilerden çıkartılan bir kök. Çoğunlukla Kore ginsengi (Panax ginseng) veya Amerikan ginsengi (Panax quinquefolius) olarak bilinir. Tonik olarak kullanılan köklerin strese karsı direnci artırdığına, yaslanmayı geciktirdiğine, bağışıklığı güçlendirdiğine ve cinsel performansı düzelttiğine inanılıyor. Aktif hammaddesi bilinmiyor. Ishal ve yuksek tansiyona neden olabilir. Bazı ilaçlarla zararlı etkilesime girebilir. Çok çeşitli şifalı bitkinin ginseng adı altında pazahanması bitki üzehnde yapılması planlanan klinik deneyleri olumsuz yönde etkiliyor. Son yapılan 16 deneyde tatmin edici bir sonuç alınamadı. Popülerliğinden dolayı üzerinde daha cidde çahşmaların yapılması öneriliyor. (European \oumal of Clinkal Pharmacology, vol 55, p 567). Kava Kava Kok şeklindeki gövdesinden yararlanılan bir Cüney Pasifık biber bitkisi (Piper methysticum). Çok eski dönemlerde narkotik içki olarak kullanılıyordu. Ancak şimdi yatıştıncı olarak yararlanılıyor. Etkin hammaddesi kavapiron. Aynştınlabilen bu madde, sakinleştiridlerle benzer etki yaratıyor. Ruh halinde değişiklik yaratabiliyor, göruşu bulandınyor, kas koordinasyonunu bozuyor ve yuksek dozlarda alındığında hepatite (sanlık) neden olabiliyor. Bazı ilaçlarla zararlı etkileşim yaratıyor. Kava kavanın yararları konusunda kuşku yok denecek kadar az. Son yıllarda gerçekleştirilen 7 deneyde anksiyete konusunda plasebodan daha yararlı olduğu görüldü. (lournal of Clinical Psychopharmacology, vol 20, p 84) Ekinasea İki Kuzey Amerika bitkisinin (Echinacea purpurea ve Echinacea augustifolia) kök ve yapraklarından elde edilir. Amerikan yerlileri bu bitkiyi yaralann, yanıklann, yılan sokmalannın ve solunum yolları enfeksiyonunun tedavisinde kullanılııiardı. Bugun soğuk algınlığına karşı kullanılıyor. Aktif hammaddesi bilinmiyor. Az miktarda hazımsızlık ve deride kızanklığa neden olabilir. Başka ilaçlarla ters etkileşim yaratabilir. Bu konuda bilimsel çalışma yok denecek kadar az. Metodoloji sorunlan nedeniyle 17 deneyden sonuç alınamadı (Pharmacotherapy, vol 20, p 690). Ginkgo Türkçede mabet ağacı, fosil ağacı, japon eriği olarak bilinir. Ginkgo ağacının (Ginkgo biloba) yapraklarından elde edilir. Ayurveda uzmanlan bu bitkiyi uzun yaşam iksiri olarak lanse eder. Bugünlerde unutkanlık, kulak çınlaması, konsantrasyon kaybı, orta düzeyde seyreden bunama ve yükseklik korkusu gibi bilişsel sorunlann tedavisinde kullanılıyor. Aynca ciltte görülen leke şeklindeki dejenerasyon ve damar hastalıklannda da etkili olduğu ileri sürülüyor. Farklı etkileri olan iki ayn grup kimyevi madde içerir. Flavonoidler antioksidan olarak etki yaparken, ginkgolitler kanda pıhtılaşmayı önler. Yan etkileri kanama, mide bulantısı ve başağrısıdır. Bazı ilaçlarla olumsuz etkileşim yaratabilir. Son günlerde yapılan bilimsel araştırmalar ginkgonun bellek kaybı, demans ve damar sertlığine olumlu etkilerinin oldugunu gösteriyor (Antioxidants & Redox Signalling, vol 1, p 4469). Aynca belleği guçlendirdiği, konsantrasyonu artırdığı ve dikkati çoğalttığı da söyleniyor (Public Health Nutrition, vol 3, p 495). bitküerde de geçerlı oldugunu saruyorum. Yani bitkinin tumu, içindeki antümıs maddelerin herbirinden daha etkili" diyor. Yuzlerce MS hastası Hint kenevirinin butun olarak THCden dana yararlı oldugunu soyleyecektir. Bunun nedeni kenevir bitkisinin içindeki diğer kimyasal maddelerin 2 AG'nin yoldaşlan gibi hareket etmesi olabüir. Yanı THC'nin etkisini artınyor olabilirler. Kenevirin bütün olarak ele alındıgında ayrıştınlmış parçalanndan daha etküi oldugu konusunda kesin kanıtlar mevcut. Londra Kraliyet Eczacılık Birliği'nde geçtigımız nisan ayında gerçekleştirilen bir sempozyumda Londra Universitesi Eczacüık Fakültesi'nden Elzabeth VVüliamson, MS üe benzerlik taşıyan bir hastalığa maruz bıraküan sıçan deneyınde, kenevir bitkısinın bulun olarak kas spazmlannı St John's Wort Türkçede sarı kantaron ve binbirdelik otu olarak bilinir. Hypericum performatum adındaki bitkiden elde edilir. Orta şiddette depresyon tedavisinde kullanılır. İçinde iki düzineden fazla amtif hammadde olduğu biliniyor. Bunların birçoğunun ne işe yaradığı henüz bilinmiyor. Diğer antidepresanlarda olduğu gibi ağızda kuruluk, başağrısı, kabızlık, çarpıntı, terleme ve mide bulantısı gibi yan etkileri vardır. Kullananların parlak ışığa çıkmaları katarakta neden olabilir. Bazı ileçlerle zararlı etkileşim yaratabilir. Bu ilaç üzerinde sayıca fazla, sistematik araştırmalar yapılmıştır.Son yıllarda sonuçlanan iki klinik deney, St lohn's Wort'un trisiklik antidepresan olarak plasebodan daha yararlı oldugunu göstermiştir (British Medikal journal, vol 319, p 1534 ve vol 321, p 536). Uzun vadedeki etkileri ve modern ilaçlarla karşılaştırması konusunda detaylı araştırmahr henuz soz konusu değil. Bu arada ağır depresyon vakalannda etkili olmadığı gorülmuştür (The journal of the American Medical Association, vol 285, p 1978). 749/17