Katalog

Gönülden Bilime Bush'un enerji açığı ABD'nin daha fazla elektrik üretmek için hazırladığı yeni enerji programı şiddetli eleştlrilere hedef oluyor. eorge W. Bnsh geçtığımız hafta ulkesırun karşı karşıya olduğu enerjı krızıru aşmak ıçın daha fazla fosü yakıtı yakacaklannı ve nukleer santrallarda ureümı artıracaklannı duyurdu Aynca Bush'un yenı ener]i polıtıkası Arktık bolgedekı koruma altındakı doğal parkta da petrol aıanmasını da ongoruyor Planda doğanm korunması ve alternatıf enerjı kaynaklarının aranmdsı konusuna da onem verılecegı behrtılmekle bırlıkte, muhalıfler bu onlemlerın goz boyamaktan oteye gıtmeyeceğını ılerı suruyor Ahmet Inam Etik mi sistem mi? Yururken, arkadaşım birden soruverdi: "Etik mi sistem mi?" "Sistem" dedim, saşırmış, "nasıl sistem olmasın ki, sana böyle bir soruyu sordurtan o." Arkadaşım, sozumun ciddi mi saka mı oldugunu anlamaya çalışırken, birden önleyemediğim bir ofke içinde buldum kendimi, sesimi yükselterek konuşuyordum: "Böyle bir soruyu sordurtan "sistem" için üzülüyorum. Nasıl karsı karşıya getirebilirsin sistemle etiği? Hiç çekirdeğinde "etik" olmayan sistem mi olur? Sistemi, bir telefon santralı, bir bilgisayar, bir nukleer enerji yayan bir şey gibi mi düşünüyorsun? Yoksa sistem, toplumsal, ekonomik, siyasal bir yapının adı mı? Hukuğun bir diğer adı mı orneğin? Eğitimin adı mı yoksa? Nedir sistem? Muhendislerin armağan ettiği bir deyim kültürümüze. Kendi yasaları olan bir düzen. Senin anlayışına göre bu düzen "etik"ten once geliyor demek. Ne olursa olsun asıl iş düzenin çalışması. Nasıl "düzenlenmişse" öyle, düzeninin sürüp gitmesi. Etik, düzeni bozabilen bir öğe gibi dumyor burada. Souyu neden böyle sorduğunu anlamıyorum. Neden ayınyorsun etiği duzenden? Etiksiz "sistem" mi olurmuş? Kendine özgü ahlak ilkeleri olmayan bir toplum mu düşünüyorsun?" Arkadaşım gülümsedi: "Kızmana gerek yok. Cerçekçi ol biraz. Hepimiz bir sistemdeyiz. Dünyayı çepeçevre saran sosyoekonomik, politik düzende. Bu düzenin bizlere bağlı bulunmayan, doğrusu işleyişini değiştirme umudumuzun hemen hemen olmadığı bir yapısı var, bu yapının ortaya çıkardığı etik kurallar elbette var. Bu kurallar, bu sosyoekonomikpolitik işleyişin içinde bulunan, bu işleyişin sonuçlan olan ahlak (moral) yaşamının oluşturduğu kurallardır. Bu kurallar, söz konusu düzenin gelişimini, güçlenmesini engelliyorsa; etik, düzenin kendi arayışını, gelişimini engelliyorsa, sorumu sorma hakkına sahibim: Düzenin sağlığı için, "kokuşmuş" etiği atamaz mıyız?" Eskimiş, yeni durumlarla, beklentilerle baglantısı kopmuş, gelişimi, dönüşümü, özgürleşimi engelleyen, sırtımızda ağır bir yük gibi taşıdığımız yaşamayan kurallar yığınına "etik" diyorsak, arkadaşım sorusunda haklıydı. "llerleme", "duzenleme", "gelişme" adına, bu eylemler duzeninde, "etik" olanla ilgilenmiyor, böyle bir "etik" kaygı taşımıyor, etik duyarlığımızı kor bırakıyorsak, kafamızda yaşadığımızı duşunduğumüz düzenin, sistemingeleceğinin "kapalı" oldugunu söyleyebiliriz! Yaşam, kendine yakışan normlarını oluşturur. Ahlak duzeni kurar kendine. Bu düzenin sorgulanması yaşamın irdelenmesi etiği gundeme getirir. Etiksiz yaşam, Sokrat Amcam soyluyor, yaşamaya değmez. Etiği, duzen bozucuların çıkardığını, birtakım sistem yıkıa "enteller"in etik sorgulamalarla dayandığımız temel toplumsal, ekonomik, politik yapınıyı bozabileceğini sanarak, bu kavramdan ürkmek "etik" değildir. Yaşadığımız dünyanın güzelleşebilmesi etiksiz olmaz. Ceorgias dıyaloğunda Sokrates'la Kallikles tartışırlar. Sokrates, politik düzenin ardındaki etik değerleri araştırır: Politik yapının içinde kalıp, güçlünün, oyuncunun, beceriklinin, kandırma gücüne sahip olanın, etik kaygısı taşımayan, etik gozu körün "sistemi"ne karşı çıkar Sokrates. "Sistemd", güçten, düzenden yana; yaşamı sorgulamaktan korkan, mutlak boyun eğme taraflısı, Sokrates'i bir politik güç olarak görur; hem de oldürülmesi gerekli bir güç. Etik değerlerinin ayırdına varmamış, etik bilinçlenmeye ulaşamamış bir dünya, güçlunun yönettiği, zulmettiği bir dunyadır. Elbette, Kallikles'in dünyasmda yaşıyoruz. Sokrat Amcam dinlenmiyor, artık. Anlaşılmıyor da. Ahlaktan söz edenler, ahlaksız; mutluluktan demvuranlar mutsuz. Etik, dar kafalı teknisyenlerin oynadıkları bir entelektüel oyun olmuş. Sokrat amcam, Aristofones'in oyunundaki gibi, bir meczup olarak dolaşıyor, dünyada. Durumun düzeltilmesine, Sokrates'in tanıtılmasına katkımız olabileceği düşüncesiyle, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Felsefe Bolümu "Uygulamalı Etik" Tezsiz Yüksek Usans Programı başlattı. Bölüm Başkanı Prof. Dr. Akın Ergüden'in atılımlan ve çabalarıyla her universite mezunu arkadaşı, yaşanabilir bir yaşamı sorgulamaya çağırıyoruz. (Bilgi için: http://www.ethics.metu.edu.tr) Içimizdeki Kallikles'leri keşfetme umuduyla. 742/9 G Çevrecüer komur tuketımınm sera gazı emısyonunu artıracagından kaygı duyuyor ABD, hâhhâzırda. dunyadakı sera gazlannm yuzde 25'ını uretıyor Doğal Kaynaklan Koruma Konseyı adındakı çevrecı gnıptan David Doniger'e gore, Başkan kuresel ısmma sorununa sırtıru çevırmış durumda Ne vaı kı Bush planının enerjı artışı ve enerjı tasarrufu arasında sağlam bır kopru kuracağmdan emur "Enerjıyı ne kddar dikkatli kullanırsak kullanakn, daha fazla enerjıye gereksınım duyacağız Plan, enerjrnm dikkatli kullanımından çok sonddj ve arıtma teknıklerınm gelıştırmesıyle ügılı Şu anda ABD'de cıddı bır ener]i krızının yasanmakta olduğuna dıkkat çeken plan, ozellıkle Calıfornıa bolgesındekı elektrik kesm tılerrne ve motorlu tdsıtların kullandıgı yakıt maüyetmm yukseklıgıne çare arıyor Her şeyden once plan Aıktık Ulusal Vahşı Doğa Korunaklan'nın petrol arama faalıyetlerıne açıknası oneıısıne sıcak bakıyor Aynca kamuya açık arazüerde petrol çıkartma faahyetlerını onleyen ceza ve kurallar degıstırılıyor Bush yenı arıtma tesıslerırun açümasını kolaylaştırmak ıçın çevre yonetmelıgını yumuşatmanm peşınde Bush 10 yıl ıçınde 2 mılyar dolar harcayarak temız komur teknolojısmı yeıleştırmeyı ve boylece kukurt ve havayı kırleten dıger maddelerı azdltmdyı duşunuyor Aynı bağlamda plandakı yenı duzenlemeler Nukleer Santrallan Duzenleme Komısyonu'nun yenı nukleer tesıslerın ışletme ızra almasında kolaylık saglamasma zernm hazırlıyor Yenı nukleer santralların kurulmasına kaışı olan gruplar bu onerılerı şıddetle eleştırıyor New York'ta merkezı bulunan Çevre Taraftarlan ısımlı sıvıl toplum or gutu yetkılılerınden Kyle Rabin, "BushCheney yonetımının nukleer enerjıyı bu denlı desteklemelerı son derece tehlıkelı ve vızyonsuz bır yaklaşımdır" dıyor Çevre koruma gruplanna gore 170 sayfalık rapor, alternatıf enerjı ve enerjı tdsarrufu konularına genış yer ayırmasına karşın, ıçerdığı onenlenn çok azı yaşama geçırüebılecek nıtelıkte Donıger rapordakı onenlerın dogayı mahvedecegını ılerı suruyor Ornegın raporun tahmınlerıne gore, Enerjı Bakdnlığının lakamları baz almarak gelecek 20 ydda ABD'de 1 300 enerjı santralınd ıhtıyaç duyulacak Ancak rapor bu aradd Enerjı Bakankgı'nrn enerjı tdsaırufuna gıdıldığı takdırde bu rdkdmrn yaııya ıneceğı dogrultusundaia ongorusunu goz ardı edıyor Dahd da kotusu, Doıger'e gore komurle çalısan santıalldiın artması ABDdekı sera gdzı errusyonunu daha da artırmaktan başka ışe yaramayacak Yenı teknolojıler havayı kırleten dıger maddelerı azaltsa bıle komurun yanması sonucu olusacak karbon dıoksıtı azaltamayacak Bush un polıtık muhalıflerı d e rapora karşı Senato'dakı Demokratların lıden Tom Daschle bu konuda şoyle konuşuyor 'BushCheney erıeıjı planı Amerıka nm gelecegıne uygun bır plan degü Hemen hemen tumuyle eska yaklaşımları beramsıyor Daha fazla kuyu açmak daha fazla komur yakmak ve daha fazla doğal gaz kulldnmak gıbı faahyetler genye donuşu olmayacak bır şekılde çevreyı kırletecek" Reyhan Oksay New Scıentıst, 26 Mayıs 2001 grubunun yol açtığıru duşunuyor Zaten otızm tek bır gene bağlı bır hastalık degıl Ancak WNT2 geninın keşfi üe rı araştarmalanmızda bıze ısık rutacak" Oxford'da VVellcome Centre for Human Geneücs merkezrnde otızm geninın keşfi konusundakı araştırmalannı surduren ekıpten Anthony Monaeo otızm vakalarında 7 kromozoma ne oldugunu henuz tespıt edemedıklennı, ancak WNT2 genı uzennde daha aynntılı çalışmalann yapılması gerektığmı soyluyor Otızme yol açan genlen ortaya çıkartma konusunda buyuk çaba sarf eden bılım addmlan, bu şekılde hastalığın nederanı keşfetmeyı umuyor Dolayısıyla nedenı behrlenen hastalıga standart bır tedavı uygulanması mumkun olacak Aynca otızmın genetık koklennın tespıt edümesı, tup bebek uygulamasında hastalıklı embrıyolann anne karnına yerleştınlmeden once ayıklanabılmesını saglayacak Fakat Monaco'ya gore bu genm tespıt edılmesının tek yaran mustakbel anne bdbalara hastalık rıskrnın bulunup bulunmadıgını haber vermesı Bu da hastahgın çıhp çıkmayacagı konusunda kesm bır "evet" ya da 'hayır ' anlamına gelmıyor ''i New Scıentıst, 26 Mayıs 2001 lerde WNT2 genıne komşu kromozomda bır kopukluk olma ıhtımalı çok buyuk Bılım adamlannın WNT2'yı seçmelerının bır dıger nedenı de sıçanların otısüklere ozgu davranışlar sergüemelerıne yol açan ve "darmadağınık gen" olarak tanınan hatalı bır gene baglı olması Bılım adamları 135 otısnk hasta ve 160 normal kışıde WNT2 genınde mutasyon olup olmadıgını taradılar Sonuçta ıkı otıstık hasta dışrnda tatmın edıcı bır sonuca ulaşamadüar Ba aılede otızm baglantısı çok guçluydu, çunku sağlıklı kardeşlerde mutasyon gorulmuyordu Pıven ayrıca dıger otıstık hastalann 24'unde WNT2 geninın ıkmcı bır varyasyonunu keşfettı Iowa Unıversıtesı'nde aynı konuda araştırmalannı surduren Thomas Wassink "Bu sonuçlar henuz kesın değıl, ancak elde ettığımız verıler çok ılgınç ve umut vencı" Bu araştırma "Amencan Journal of Medıcal Genetıcs" ısımlı tıp dergısınde yayımlandı Bilim adaklan WNT2 mutasyonunun hastalann hiçbırınde gorulmeyıp yalnızca ıkı tanesınde gonılmesını açıkldmakta zorlanıyorlar VVassınk bu konuda şoyle konuşuyor ' Pek çok kışı otızme 3 üe 15 arasında bır gen