Katalog

Sevgi Üstüne Doğan Cuceloğlu Bu ne sevgi ah, bu ne ıstırap! Daha oncekı yazılanmda bırçok sevgi omeklen ıncelemıştım ve her 1 bır durumda "bu ne sevgi ah, bu ne ıstırap " durumu ıle karşılaşmıştık Her bır ıncelemenın sonunda oyle bır 'sevgi' ıle karşılaştık kı, soz konusu ılışkıdekı sevgi karşıdakını kendıne bağımlı kılıyordu llk makalemde kam yon şoforluğu yaparak hayatınt kazanan adamın, "Oğlumu makıne mu hendısı yapacağım, ben okuyamadım o okusun, benım gıbı sıkıntı çekmesın Gerekırse ceketımı satacağım onu okutup makıne muhendısı yapacağım," orneğını ırdelemış ve şoyle bır sonuca ulaşmıştık "Sen benım beklentılenmı gerçekleştırmek ıçın bu dunyadasın " Bu durumda çocuğun ken dı ozu onurlandınlmamaktaydı Teknoloji ile kalkınma namızrrunın bır sonucudur Bu ıçsel teknolojık dınamızmın sırn o toplumların tarıhınrn derınhklerınde saklıdır ve henuz açıklanabılmış değıldır Bu açıklama yapılabıldıgınde soz konusu ıçsel teknolojık dınamız me neden Batı nın sahıp oldugunu ve Dogu nun sahıp olmadıgını anlamış olacagız Batı somurgecüığının ve dogudab guçlu merkezî devlet yapısınrn etkılerını onemsemıyor degılım Ama Batı nın bugunku maddı refah duzeyının asıl belırleyıcısının o toplumların ıçsel teknolojık dınamızmı oldugu kanısındayım ve bunun kapıtalızmın bır urunu oldugu tezını de dogru bulmuyonım (**) Kapıtalıst ureüm ılıskılerının bu dınamızmı bu potansıyeh ıyıce açıga çıkardıgı patlattığı dogrudur ama sozkonusu dınamızm Batı toplumlannda kapatalızm oncesınde de vardı Asıl onemlı olan atlanmaması gereken budur leknolojı ongoru çalışmasında model ya da yontem seçımı onemlıdır amd daha da onemlısı, çalışmaya sıyası erkın sahıp çıkmasıdır Çunku bu çalışma sonucunda ortaya konacak onerüen hayata geçırecek olan sıyası erktır Sı yası erkı bu yonde harekete geçırecek olanlarsa hıç şuphesız bu ekonorruk konjonkturde dahı uretırrunı surdurmekte dırenen kesımler başta olmak uzere Daha sonra ılave etmıştık, "Halbukı sevgi, bır ınsanm olabıleceğının Turkıye nın bılrm teknolojı ve ınovasyonda yetkınleş en lyısını olmasına, gelışmesıne olanak sağlamayc kendını adamaktır Bamesınden fayda sağlayacak toplum katmanlandır O banın bılıncı boyle bır sevgi anlaytşından uzaktır " katmanlar bu yonde guçlu bır talep yaratmadıkça ve Ve daha sonra sorumuzu yoneltmıştık Baba gerçek sevgi bılıncıne kendı taleplerme once kendılen sahıp çıkmadıkça erışmıs bın olsaydı nasıl konuşurdu7 Baba gerçek bır sevgi bılıncınde olsay dunyanm en ıyı uzmanlannın katkılanyla ve en geüsdı, çocuğunun gelışerek olabıleceğının en lyısı olmasına kendını adadığını km yontemler kullanılarak hazırlanacak bır teknolojı sozu ve davranısı ıle gostenrdı , "Oğlumun elımden gelen en lyı olanakongoru çalışmasının sonu da üpkı Turk Büım Polınka lar ıçınde gelışmesı ıçm uğraşacağım, ben gelışemedım ama ona bu ola sı 19832003 te oldugu gıbı uygulanmadan rafa kaldınaklan sağlayacağım Gerekırse ceketımı satacağım ona gelışım olanaklantaıak olacaktır n sağlayacağım " Bu sozlen ıfade eden bılınçte çocuğunu tutsak alan, Yukandakı alınü geçen hafta Sabancı Uruversıteonun ozune saygısız bır tavır yoktur, aksıne çocuğun ozunu değerlı kılan, sı'nde yapılan Tteknolojık Ongoru ve Stratejık Planla yucelten bır tavır vardır ma konferansına Metin Dorgnt, Ahmet Ş. Üçer ve Ikıncı yazımda kızının tabağına dort kofte koyan ve kızın bu kofteAykut Göker taraündan sunulan Turkıye ıçın Teknolerı bıtırmesını ısteyen anneyı soz konusu etmıştık Ikı kofte yedıkten sonlojı Ongoru Çalısması Model Onerısı adlı bıldınnın ra, "Anne ben doydum, dığer ıkı kofteyı yıyemıyeceğım," dıyen kızına anson paragrafıdır Bence de asü mesele budur Turkı ne, "Hayır doymadın, koftelennı bıtıreceksın, senın zayıflayıp hasta olmayede teknolojık atılım ıçın bundan yarar saglayacak nı ıstemıyonım Dort kofteyı de yıyeceksın," dıyor Yazımızda demıştık kı, kesımlerden guçlu bır talep gelmehdır Neden bır tur "Bu çocuk annesının tutumunu sorgusuz sualsız kabul ettığı zaman annesıne bağımlı bır ınsan olarak yetışecektır, "Anne su ıçeyım mıJ Anne benım lu gelmedıgı konusu esas ıtıbarıyla sıyasal ıktısadın (ekonomı polıtık polıtık ekonomı polıtık ıktısat da dı karnım acıktı mP" gıbı ılk bakışta çok tuhafgorunen tutumlardan başlayarak daha sonra "Anne hangı mesleğı, esı, evı, kıtabı seçeyım'?"e kadar yorlar son yülarda hızla gelışen bır da uzanan sosyal yaşamda sık sık gorduğumuz davranışlara gıdecektır Da h uluslararası sıyasal ıküsattır) araştırma ha sonra su gozlemle yazıya devam etmıştık "Anne kendıne ozgu nedendlaruna gırer tarıh araştırmalarıyla da ler ıle çocuğu bağımlı kılmaya gırıştığmde çocuğun ozu onurlandınlmadesteklenmesı gerekır Memleketımız maktadır" Yıne sorumuz şuydu Bu anne gerçek sevgi bılıncıne erışmıs bı de toplumdan teknolojık atılım talebının rı olarak nasıl konuşur, nasıl davramrdP Anne gerçek bır sevgi bılıncınde neden gelmedıgı soruiunun cevabının olsaydı kızının sağlığıyla onun ozune saygılı bıçımde ılgılenırdı Yemekte sıyasal ıktısat konusu oldugunu soyle onun ıstedığı kadar yemesıne olanak sağlar, çocuk doyduğunda, "Pekı tat memın sebebı şu Yazının gırışınde lım, doydunsa kalkabılırsın," derdı Doğal olarak, kızının yemek aralarındlırıü yaptıgım büdınmn verüdıgı konfe da ıstedığı zaman abur cubur yemesıne olanak sağlamaz, sağlıkh yeme ransm kdtüımulaıı a^.faayıdaışadamı ıle bılıncı oluşturmak ıçm onunla sureklı bır ıletışım ıçınde olurdu Yemek yefen büımlerı kokenlı akademısyenlerdı Bu bır avuç ınmeyı annelık otontesının test edıldıgı bır alan halıne getırmekten kesınlık sanın teknolojı meselesının onemını memlekete anla le kaçınır, kızıyla guven gelıştıren, onun ozune saygılı bır ılışkı gelıştınrdı tdbılmek ıçın yülardır çabdladıklaıırıı bılıyorum DerUçuncu yazımda, oğullannın nzasını almadan onu ışıtme ozurlu bır kızla nekleı ve vakıflar kurdular konferanslar duzenledıler evlendıren anne ve babadan soz etmış, onların, oğullannın omrunun gerı kalan kısmını ıstedığı gıbı geçırmesını olanaksız kılmış olduklarmı soylemış yayınlar yaptüar Şu son konferansta umutsuzlukları tım Bu anne ve baba gerçek sevgi bılıncıne erışmıs kışıler olsalar ıdı, oğul bellı oluyordu Haklıydılar Çunku ulaştıklan ve bızle re aktardıklan bılgıleı tıenı yakdlama ıhtımalımızın gılarıyla konuşmadan kız konusunda soz kesmezler, onun seçımıne onem derek azalmakta oldugunu gosterıyor ve ne devletten vererek onun golnunun çektığı bır kızla evlenmesıne olanak sağlarlardı ne de toplumdan hâlâ ses yok Gorebüdıgım kadanyDorduncu makalemde mahallenm en guzel kızına vurulup, "Ya benım ola1 la Cemil Ankan ın bızde yenılık kulturu yok tezmı caksın, ya kara toprağın " dıyen bıçkm delıkanlı orneğını vermış ve "kızı sevıyor mu7" dıye sormustuk Daha sonra bıçkm delıkanlınm kendıne, top harıç tutarsak bu duruma bır açıklama da getıremı yorlar Işte bu nedenle konu sıyasal ıktısat alanına gı luma ve kulture ozgu nedenlerden dolayı, genç kızın geleceğme ıpotek koyduğunu ve bu nedenle kızın ozunu onurlandırmadığını soylemıştık rer dedım Çunku bu bır avuç ınsanın arasında bıldıHalbukı sevgi, ozun yuceltılmesı ve onurlandırılmasından geçer gım kaddrıyla siyaıal iktisatçı ve tarihçi yok Yanı tuhaf bır durum var Sorunun cevabını araştırmak ıçın Bu delıkanlı gerçek sevgi bılıncıne erışmıs bın olsa ıdı esas sevdığı şeyın bu kızın canı, ozu olduğunu bılır ve sahıplenmek yerıne onu sozleny gereklı donanrma sahıp olanlar ortada yok Boyle olunca eras mesele ya hıç tartışmd gundemıne gelele, davranışlarıyla yuceltme yollannı arardı Onun mutlu olacağı anlamlı mıyor ya da teget geçılıyor ve coşkulu bır geleceğe kendını adadığını kanıtlamaya gınşırdı Verdığımız tum orneklerde, daha once de belırttığımız gıbı, seven sevdığı kışının sahı bı gıbı davranmıştır Burada ustunde durulması gereken en temel konu şudur Seven kışı, yanı bızım orneğımızde oğlunu makıne muhendısı yapmak ısteyen kamyon şoforu, kızına dort kofte yedırmek ısteyen anne, oğullarını ışıtme ozurlu kızla evlendıren anababa ve kıza haber gonderen bıçkın delıkanlı sahıplenme duygusu ıçınde olduklan halde, kendılennı gerçekten seven ınsanlar olarak duşunmektedırler Onların gerçekten sevdıklennı duşunmelen sebepsız değıldır, belırlı bır dunya goruşunun, yaşama bakış tarzının sonucu olarak ılışkılennı "sevgi" ılışkısı olarak algılamaktadırlar Bu dunya goruşu, yaşama bakış tarzı sokaktakı ınsanla paylaşılan bır algılama zemını olduğu ıçm, sokaktakı ınsan da bu ılışkılen sevgi ılışkılerı olarak gorur Bu algılama zemını ınsanm ozunu, onurunu, teklığını onemsemez, bu zemının onemsedığı en onemlı faktor guç'tur Bu bırkulturdur ve ulkemızdeh ınsanlar bu kulturun ıçınde yoğrulmuşlardır Ne var kı, nasıl kuş havanın, balık suyun farkmda değıldır, msanımız da bu kulturun yaşamımıza yon verdığının bılıncınde değıldır Onumuzdekı makaleden ıtıbaren bır dızı yazı ıle algı zemını olarak yaşamımızda kultur nasıl bır ışlev gorur, korku ve değerler kulturu ınsan ılışkılerını, ozellıkle ulkemızde nasıl etkıler konusunu ırdelemeye başlayacağım Kore örneği Eğer yukarıda soyledıklerım dogruysa Dogu ıçın ortaya karamsar bır tablo çıkar Ankan ın dedıgı gıbı bızde yenılıkçı kultur yoktur ya da benım ıfa demle ıçsel teknolojık dınamızm yoktur Ve bunlar bugunden yanna degışebüecek şeyler değıldır Işte tam da bu yuzden yukanda çozum polıtıkalannı gormemızı engelleyıcı olabılır dedım Oyle ya eger du rumu bu şekılde tespıt edıyorsak elımız kolumuz bağlı demektır Oysa değil: Guney Kore Dogu toplumla nnın ıçsel teknolojık durağanlıgına duşarıdan (burada dısarısı devlet olu yor) mudahale edılebüecegını bu toplumların kısa sayılabılecek bır su rede donuşturulebüecegıru gosterdı en azmdan bu umudu verdı Buu dev let ozendırıcı ve caydıııcı (hatta cezalandınu) ımkanlannın hepsını tek nolojık atüım ıçın seferber etmeyı becerdı Ote yandan bır bunu ayra f ıya sal rejım çerçevesınde kullanarak yapamayız Çunku o bır askeri dıktatorluktu oysa bız Turkıye de bunu ıs temıyoruz Bırçok yazarımız burada noktayı koyuyor Onlar askeri dıktatoılukle yaptı oyleyse bız de aske rı dıktatorluk mu ısteyelım yanı dıyor Meseleyı bu şekılde koymak yanlıştn Bence dogru^u şuduı On Güney Kore'nin askeri diktatör lükle yaptıgım biz demokratik rejimde nasıl yaparız... lann askeıi diktatorluk altında yaptıgım biz demokıatik bir rejimde nasıl yapabiliriz? Bunu sormak ve cevabını aramak zorundayız Işte bu noktada oya dayalı hukumet mekanızmasının su yuzune çı kardıgı sorunlarla karşı karşıya kalıyoıuz Boyle rejım lerde hukumetler seçmenlerın taleplerıne gore hare ket etmeye çalışıyor Bunda ıtıraz edılecek bır taraf yok ama ışte bu noktada sorun su yuzune çıkıyor Seç menler buyuk çogunlugu ıubanyla teknolojık atüıma kayıtsız tşçiler daha fazla ucret ve ış guvenhgı ıstıyor if dttnyası daha fazla serbestlık ve devlet destegı ıstıyor memurlar daha çok maaş ıstıyor köylüler devlet destegı ıstıyor Herkes ıstıyor ama onlara bu ısteklerını karşılayacak kaynagı sağlayacak teknolojık ahlımla kımsenın ılgılendıgı yok Durgut Uçer ve Goker bıldırısı de bu durumun altını çızerek bıtıyor zaten Oyleyse bunu araştırmamız gerekıyor Her sınıf kendı çıkannı duşunuyorsa ve teknolojık atılım her sı nıfm çıkarma hızmet edecek yegane araç ıse neden guçlu bır toplumsal talebe donuşmuyor 9 Arayan bu lur Aramamız gereken de bu sorunun cevabıdır Duşuncelerımızı bu soru etrafında ordukçe toplumsal gerçeklenmızle ügılı onemh bulgulara ulaşacagımızı toplum teorısıne ılışkın onemlı eleştınler ve tezleı ge lıştırecegımızı ve ulkemızın cıddı ve âcıl sorunlanna ılıskm çozumler uretecegımızı umuyorum Ahmet Çakmak Prof Dr Marmara Unıversıtesı (**) Japonya yı hanı, tularak konuşuyoıuın Bu vesıleyle Japon loplumunun geçmışının Batı ya benzer yanları olduguııu kay lietrnek ıstPi ım Siyaset neden vurdumduymaz Son yıllarda neden ulkemızde teknolojık atılımın yaşamsal onemını kavrayan ve bunu programının merkezıne oturtan bır sıyasal oluşum çıkmıyor soru sunun peşıne duşmeye çalıştım Kendımce ulaştığım bazı sonuçlan ve sorulan kısaca ozetlemek ıstiyorum Olayı kavramlaştırırken 'yenilikçi kttltttr' demek dogru mudur bılmıyorum ama Cemıl Ankan ın parmak bastıgı mesele çok onemlıdır Ama bu genış bır tarıhsel perspeknften baküdığında boyledır bugunun yaiacı bır toplumsal meselesı olarak bakhgımızda çozum polıtıkalannı gormemızı engelleyıcı olabılır Şunu soylemeye çalışıyorum Ben Batının ulaştığı maddı refah duzeyının teknolojık degışımı merkeze alan bır tarıh okumasıyla açıklanabıleregı kanısında yım Bır başka dey^le Batı toplumlannın bugunku maddı refah duzeyı bu toplumların ıçsel teknolojık dı 742/14