Katalog

İntihar akılcı olabilir mi? Rasyonel intiharın analizi ntıhar hemen her zaman ıçsel ya da dışsal stres kaynaklanna ve yaşam olaylarının olumsuz etkılenne yonelık bır tepkı olarak ortaya çıkar Olumsuz olaylar ya da çozumsuz durumlarla karşı karşıya kalan bırey ıçın ıntıhar başa çıkma seçeneklennden bınsı olarak on plana çıkar Bu çozumsuzluk "rasyonel" ınthar kavramını ortaya çıkarmış ve tartişmaya açmıştır Acaba intihar "rasyonel" olabüır m ı ' Tıp bazı hastahklar konusunda çaresız kalmakta ve ancak üerleyen hastalık karşısmda ortaya çıkan ve bıreyın ışlevselhgını ve yaşam kalıtesını bozan behrtilen kontrol altina almak uzere ugraş vermektedır Eğer bırey butun bu ugraşlara karşın yaşamının kalan kısmında mutlu gunlerden çok zor gunler geçırecegını ve süantı çekecegrnı düşunuyorsa, o zaman yaşa mına son verme duşuncesı kafasında uyanmaktadır Onceden daha tutucu yaklaşımlar ıntıharı hemen her zaman altta yatan bır ruhsal rahatsızlığın ya da akıl hastalıgının bır bekrüsı olarak kavramlaştırmaktaydı, ancak zaman ıçınde koşullar nedenıyle ıntıhar bırey ıçın pekala seçeneklerden bırısı olabılmektedır Hele hele gelışen teknolojı ıle yaşam kaktesı degıl ama yaşam suresı uzatılan hastalarda ' rasyonel' ınhhar daha çok konuşulur olmaktadır Burada ıyı bır tanrm yapıp çok yonlu değerlendırme gerekhdır Bu değerlendırme uç aşamadan oluşmaktadır Oncelıkle duzelmesı olanaksız gorunen ve bıreye yaşamı çekılmez kılan bır durum bulunmalıdır Burada kastedüen uzamış, başkalanna bagımlılıgın gıderek arttıgı ve a a dolu bır yaşantıdır Adeta yaşam o bırey ıçın katlanılmaz bır hal almıştir Bunun ardından bıreyın boyle bır karar verebümesı ıçın "şuur ve hareket serbestısı" ıçınde olması gerekbdır Dıger bır deyışle, akıl saglıgın yerınde olmalıdır Ozelhkle son donem agır hastalarda depresyon azımsanmayacak oranlarda gorulmektedır, ve hatta bu depresyon uygun bıçımde tedavı edıldıgınde ınuhar ısteğı ortadan kalkmaktadır Bu nedenle de, çoğu araştırmacı "rasyonel" intiharın sanıldıgından çok daha az oldugunu, çogunun depresyon nedenıyle alınmış karar oldugunu ılerı surmektedır Kapsamlı bır degerlendırmeyle bıreyın ruh saglıgı yonünden tamamen sağlıklı oldugu ve boylesı bır karan sağlıklı ıken aldıgı kanıtlanmalıdır. Son aşama, yasal ışlemlenn tamamlanması açısından, bu karann bügılendınlmış bır onay belgesı aracüıgıyla yazılı hale getırümesıdır Boylece yaşamına son verme karan al Zümrütten akisler A. M. C. Şengör r llkin Içelli* Omer Aydemir** mış bırey tum ışlemlen tamamlamış olur Bundan sonra, bıreyın intihar ıçın saglık ebbmden yardım alması gelmektedır Bu da çehşküı bır dıger durumdur Yaşam kurtarmak uzere gorev yapan hekımler hastanın yaşamı nı sonlandırmasına yardım etme noktasına gelmış olmaktadırlar Bu çerçevede, hastayı anla ma ruhsal ve zıhınsel durumunu değerlendırme ve varsa tedavı etme paryatif (gelışen be lrrtilere yonelık) gmşımlen bılıp sonuna dek uygulama ve hastanın uzerınde ek olarak bulunan dış baskılan (om organ bagışı vs) ıyıce kavrama sorumluluguna sahıp olmalıdır Hastalıgın yalnızca yaşam suresı uzenne etkısını degıl, aynı zamanda yaratacagı ışlevsel ve bıhşsel yıtimlen de onceden kestirmelıdır Tum bu sureçten geçen ve intihar ıstegı ısrarla suren hastalar ıçın ıse ancak saygı duyulması gerektigı üen surulmektedır Bu konu ele alınırken yanıtlanması gereken başka sorular da akla gelmektedır Olumcul bır hastalık üe degıl de, olumsuz bır yaşam koşuluyla karşı karşıya kalan bırey ' rasyonel' bır ınüharı seçmışse ne olacak? Ya bu sorun onu dennden etküı yorsa ve duzelecek gıbı degılse, onun da ıntiharına yardun mı edecegız' Ya da acaba tibbı tedavıler arasında "intihar" ya da "otanazı" de bır seçenek olarak bulunacak mı? Yanı, ınühar gozumuzde normal bır tibbı seçenek mı olacak 9 Pekı sıgorta şırketlerı açısından durum nasıl degerlendınlecek' Yanı yaşam sıgortası yaptırmış bır bıreyın ıntıhanna hekım olur venp yardım ederse, bu bıreyın ardmdan hastahktan olmuş gıbı sıgorta odentisı verılebılecek mı' "Rasyonel" ıntıhar ıle bırlıkte intihar toplum ıçındekı eukebnden sıynlır mı' Eger sıyrılırsa, ıntihara kolayca yonlenme tehhkesı belırır mı, ozellıkle radıkal karar alma egılımınde olan gençler ıçın? "Rasyonel" ıntihara yonelık olarak ıyı yapılandınlmış bır ışlem zmcınnın oluşturulması ve boylesı bır kararda ızlenmesı mutlak şarttir Bırey ıntihan çozum olarak seçugınde, topluma du^en onu zıt yonde ıkna ıçın çajsa sarf etmekten çok ıyı bır bakım, ekonomık rahatlık ve bıreysel destek sağlamaktir Hastanenın gorevı bu eylemı engellemeye çalısmak, mahkemenm rolu ıse bıreye yonelık gınşımde saghk hızmetlennın onunu açmak ve yasal zemınını hazırlamaktir Sonuç olarak, bıreyın yaşam uzenndekı hakkına saygı duymakla bırlıkte, "rasyonel" ınühar kavramının ve olgusunun daha çok konuşulmaya ve tartişılmaya ıhtiyaa vardır Bu yazının amacı da çok yonlu ve çok dısıplinlı bır yaklaşım üe bu konunun tartişılmasını laşkırtmak ve başlatmaktir *ProfDr, **Doç Dr Celal Bayar Unı TıpFak PsuoyatnA D., En büyük "abla" "abiler ordusunun" ebedi filosunda Sablha Cökçen Hanımefendi Türk Hava Kuvvetierinln en büyük "ablasıydı". Hava Kuvvetleri Komutant Hv. Pt. Org. Ergln Celasln'i O'nun na'şının basmda selâm dunırken gorenler, biraz daha yakından bakabilselerdi, komutanın kırk küsur yıldır kartallara rakip olmuş gözlerinde, bir kardeşin, bir evlödın, bir ablayı, bır anneyi kaybetmesinin neden olduğu ıstırap yaşlanyla beraber, aziz olunün bafanlannm yüce anışının iiham ettiği ovünç hislerinden yayılan partak güven ifiklannı da görebilirlerdl.< Turk Hava Kuvvetleri kanımca Türkiye'ninbelki de dünyanınen büyük ailesidir. 196O'lı yıllarda zamanın Cenel Kurmay Bafkanı Org. Cemal Tural, bu özelliğinden öturu ona "Abiler Ordusu" adını takmiftı. "Abiler Ordusu" zamanla içine "abla" olacak hanımlan da aldı. "Abiler Ordusu" bir "Abiler ve Ablalar Ordusu" oldu. Ancak ona ilk ve en büyuk ablasını veren, "istikbal göklerdedir" diyerek yalnız Türk Hava Kuvvetlerine değil, tüm ulusumuza, hattâ tüm insanlığa çok önemli bir hedefgösteren Atatürk olmuştu Bursa'da kendisine "okumak istiyorum" diye yaklasan kuçuk kızı evlöt edinen buyuk dâhı, onun uçaklara olan ılgısıni gorunce, ulusuna yepyeni bir alanda yepyeni bir yol açmak fırsatmın da geldiğini düsündü: Sevgili kızı Sablha'yı pilot yapacaktı, Sabiha, gerekli uçus eğitimlerini başanyla geçti, pilot oldu. Ancak Ataturk bununla da yetinmedi. Sabiha'yı uçuculuğun tüm inceliklerine vukuf gerektiren pek zor bir mesleğe soktu, askerî pilot yaptı. Türk Hava Kuvvetleri mensuplan aralanna gelen bu ilk kızlannı bağırlanna bastılar, onu en iyi şekilde yetistirdiler. O kadar ki, Sabiha gerçek bir savaşa gonderilebilecek kıvama geldi, Derslm isyantnt bastırmağa giden Hava Kuvvetleri pilotlan arasında yer aldı. Giderken de mönevi babasının "her ihtimale karsı" yanına verdiği tabancayı onun elmden alırken erkek arkadaslanndan ayırt edilemeyecek bır cesaret ve metanet gösterdi. Sabiha Cökçen'in havacı ve asker olarak yeri bu yazının konusu değıldir. Onu askeriik ve havaalık tarihlerini yazanlar yeterince değeriendireceklerdir. Bizı burada ilgilendiren O'nun sembolize ettiği "herkesln dünya standartlannda en lylyl, en yukanyı, en güzell" yakalaması konusunda genç Türklye Cumhuriyeti'nin kendi gençlerine verdiği his ve hırstır. Sabiha Cokçen blze göre" standartlann olmadığını, "kadına veya erkeğe göre" islerin olamayacağını, bir toplumun yücelmesinde tüm bireylerin kendilerine hedef olarak dünyada ulaşılabileceği düsünülen en yuksek standartlan seçmeleri halinde, o toplumun tüm dünyada başa güreşebileceğini göstermistir. Hiç kuşkusuz yirmili ve otuzlu yıllann genç kızının gonlündeki atesı tutusturan Atatürk'tu. Ataturk tüm ulusuna, onun dünyada herseyi herkesten daha iyi yapabileceğini anlatmağa çalışıyordu: Yeter ki istesin; yeter ki gereken enerjiyi bulsun; gereken eğitimi alsın; gereken desteği gorsün. O ulusuna bunlann hepsınin temin edilebileceğini ve dünyanın en iyisi olabileceğimizi defaatla bizzat isbat etmemis miydi? Kerlman Halls kâinat güzeli seçildiğinde "biz en guzelin bizde oldugunu zaten biliyorduk; dünyanın bunu takdir etmesi bizi sevindlrdi" diyerek ulusuna güç ve moral vermemis miydi? Ama Atatürk asla bir Hltlergibi, bir Mussolini gibi ulusunu bilim dışı, akıl dısı yalanlarla büyülemedi. Onlara asla bir Lenln gibi, bir Mao gibi cenneti vaat etmedi. Onlan bir Napolyon gibi, bir Uoyd Ceorge gibi sonu gelmeyecek maceralara süruklemedi. Hergücün halkta ve halkın aklında oldugunu dumnadan tekrarladı. Bir başanyı elde etmeden asla elde edilmiş gibi davranmadı. Halkına hep aklın ve bilginin, billmsel yöntemin yolunu gösterdi, gerçekçi olunmasını öğütledi, her tür safsataya karşı vatandaşlannı uyardı, her türiu dogmaya şüpheyle bakmalannı söyledi. Kadınlannı yüzyıllardır peçe ve kafesler gerisinde sefil bir damızlık ve kolelik yaşamınd mahkum etmif bir toplumun gencedk bir kızının bile iyi bir eğitimle devrinin en iteri teknolojisine dünyadaki herhangi bir diğer insan gibi egemen olabileceğini göstenvek için bizzat kendi mönevi evlâdını omek olarak seçti. Sabiha Cökçen 88 yıllık ömrünu noktalayarak Türk Hava Kuvvetlerinin Ebedî Fllosuna katıldı. Geride kalan silâh arkadaşlanna bıraktığı mirası da en iyi Hava Kuvvetleri Komutant Celasln Pasa dile getirdi: "Vatanını en çok seven, görevlnl en tyi yapandır. Hedefimlz dünya standartlandır." Ataturk'ün "muasır medenlyet seviyeslnln üzerine çıkmak" seklinde vurguladığı bu hedefe, gözleyebildiğim kadanyla, en basanlı bir şekilde yöneien kurumumuz Türk Hava Kuvvetleridlr. Nedeni de, erinden orgeneraline kadar tüm mensuplannm, Ataturk'ün tavsiye, Sablha Ablalannın da kendi yaşamıyla temsil ettiği, "dünyadaki en iyiye, en yüceye, en güzek ulaşmak" bllinç ve arzulan; bunlara ulaşmaya çabahrken de kommayı büyük bir beceriyie başardıklan, Hava Kuvvetierinln benim tüm yaşammda gıpta etöğim ve "Abiler (ve Ablalar) Ordusu" lâkabımn pek hof bir şekildt ifade ettiği SKok alle yapmdır. 732/5