Katalog

Nevvton ve j , yerçekimi Soru Nevvton'a gore ancak kutlesı o l a n nesne1 e r yerçekunınd e n etküenır Bu durumda ışığın kutlesı yoksa, iâedığı yol yerçekum nedenıyle nasıl btikulür? Yaıut Newton'a gore yerçekımının ışıgı etküememesı gerekır Ancak ısıgın ızledıgı yol yerçekunı nedenıyle kırüır (Guneş'e yakm geçerken oldugu gıbı) Bu ancak Eınsteın'ın yerçekimi teonsı üe açıklanabılır Yerçekunının nesnelerı bırbınne dogru çekmesı uzayı egmesı üe mumkundur Lastıkten bır levhayı uzay gıbı duşunun Gergın bır şekılde duran lasuk duzlemın uzenne bır bowlıng topu atın Tbp, levhayı kenarlardan bıraz daha gererek ortada bır noktada torbanın ıçındeymış gıbı durur Lastık duzlemın herhangı bır noktasına bır büye yerleştırdıgınız zaman topa dogru gıder Işte yerçekimi bu şekılde etkı eder Şımdı ışık uzayda yol alırken uzay bukulurse ışıgın ızledıgı yol da bukulur onemlidır Dunyayı çogunlukla uç boyutlu olarak duşlenz Buna zamanı da eklersek boyut sayısı 4'e çıkar Sıcım teonsı bunlann 10 tane oldugunu soyluyor Ancak bız ancak 4 tanesını büıyoruz Pekı, gende kalan 6 tanesı nerede? Bır analojı duşunun Bır bahçe hortumunu uzaktan gordugumuz zaman bunun tek boyutlu oldugunu duşunuruz Bu da uzunluktur Ancak yakınına geldıgımız zaman bunun üa boyutu oldugunu göruruz Bunlar uzunluk ve hortumun çevresınde hır halka çızen dauesel boyuttur Fızıkçüere gore uzaktan bakngımız zaman bu ıkmcı daıresel boyut bınncının ıçınde kıvnlır kalır. Buna benzer şeküde, dıger 6 boyut büdıgımız 4 boyutun ıçınde kıvnlmış kalmıştır Bunlar o kadar kuçuktur kı, gormemız mumkun degüdır Ancak sıcım teoınsının ışlerlık kazanması ıçın bu boyutlann orada olması gerekır Matematıkçı Thsodor Kaluza 1919 yüında dortten fazla boyutu olan evren fikrını ük kez ortaya attı 1970 yılında uç büım adamı sıcım gıbı parçaok oldugu fiknnı one surdu 1984 yüında bu üa önerme, Michael Green ve John Schwurte'ın sıcım teonsının kuantum teonsı üe genel gorelüık arasındakı çelıskıyı gıderecegı dogrultusundakı ıddıalanyla saglam bır temele oturdu. Bu yalnızca sıcım teonsını bıraz daha karmaşık hale geunyor, çunku bu fizıgın en taruşmalı teonlerınden bındır Ancak başarüı olursa fizıgın mucıze kuramı olarak buyuk sansasyon yaraür Bukonuda daha fazla bügı edınmek ısteyenler wwwsuperstrıngtheory com 23 Nisan bulmacası Onumuzdekı 23 Nısan Çocuk Bayramı kuüamalanna katüacak yabana ulkelenn çocuklanndan oluşan bır grubun sorumlusu olarak bır gorev ustlendım Grubumda Ingüız, Alman, Fransız Portekız ve Yunarüı çocuklar vardı Çocuklann bır kısmı anadülennden başka bır (bır kısmı bırden fazla) yabancı dü büıyordu Grubumda hem tngüızce, hem Almanca hem de Fransızca büen 4 çocuk vardı. Grubumda Ingüızce bümeyen 18 Almanca bümeyen 16 Fransızca bümeyen 13 çocuk vardı Grubumda ne Ingüızce ne de Almanca bümeyen 11 ne Ingüızce ne de FVanazca bümeyen 9, ne Almanca ne de Fransızca bümeyen 8, Ingüızce, Almanca ve Fransızca dülenrun hıç bırını bümeyen 5 çocuk vardı Som: Grubumda kaç çocuk vaıdP Hazırtoyan: Necah Büyükdura 73O.sayıdaki "Üye Numaralan" isimli bitoıecenin yanıtı: Ahmet'ın üye numarası 64 Ayşe'nın uye numarası 512 Bümeceyı dogru çozen okuyuculanmız arasında çeküen kurada kazananlar Şenfe DagdelenBalücesır, Gungor BıngolIstanbul, Fatma SurucuEskışehır, Baran Işık Istanbul, Aysu&Mujdat SagırBursa, Derya KahramanAdapazan, Melda OzturkAnkara, Utku FıratIzmır, Yavuz AkınAdana, Necmıye ÇalışkanAnkara, Oguz ÇalışkanAnkara Gızem KumaşAnkara, Elvan OkIzmır, Huseyın ErgönulEdıme, M Mete Erdem Istanbul, Duygu MutluKocaelı uyuru/aevam "Kritek 2001" Sempozyumu TUB1TAK MAM "Knkat 2001" Kntüc Tteknolojder Sempozyumu 2030 Eylul 2001 tarıhınde TUYAP'ta yapüacaknr (TfepebaşıIstanbul) Bıhşım ve üeüşım, Bıyoteknolojı Çevre Elektnk Elektronık, Enerjı Gen Muhendısbgı Gıda Kunya, MakıneElektıomanyetık, Otomotıv, Ttekstl, Ulaşım, Uzay Havacüık Yer ve denız bü ımlen, Malzeme ve dıger alanlarda katılıınlar olacakür Büdın ozetlen ıçın son başvuru tarıhı 15 Mayıs 2001 Bügı ve ılenşım Doç Dr Tank. Baykara Tel 0262 641 23 00/3400 Faks 0262 641 23 09 e maıl Tank Baykara@posta mam govtr Sicim teorisi Soru Sıcım teonsı nasıl ışler7 Bu 5kn ılkkez kım ortaya atü? Yanıt Sıcım teorısı kuantum mekanıgı üe genel gorelüık arasında uzlaşma sağlamaklçın ortaya atılmış bır kavramdır Fızık şu anda çok onemlı bır sorunla karşı karşıya 20 Yuzyü'ı şekülendıren üa temel kavram bırbırıyle çelışıyor Proton ve elektronlan ınceleyen kuantum mekanıgı kendı çapında son derece tutarlı bır konu Aynı ozellık genel gorelüüc ıçın de geçerlı Ancak gerçekten çok kuçuk ve gerçekten agır bır şeyı ıncelemek ıstedıgınız zaman kara delık ornegınde oldugu gıbı bu denlemlerden ortaya ancak saçmalık çıkar Sıcım teonsınde üa tanım bulunur Oncelüde, evrende her şey hayal edüemeyecek kadar kuçuk sıcım halkalanndan oluşmuştur Bır proton bu sıcımlerın uçunun bıraraya gelmesıyle oluşmuştur Elektron ıçın bır tanesı yeterlıdır Işık büe bundan uremıştır Hıç bır şey sıcımden daha kuçuk olamaz Her şey bu sıcımlerden yapümıştır Bu sıcımler o kadar kuçuktur kı (bır lasnk bandın mıyarda bırının müyarda bınnın müyarda bırının müyonda bırı) parçacık gıbı gorunumunu alır Bu nedenle bız bunlann daha once farkına varamadü< Aynca şu anda varolan teknolojı üe bunlan bulmak mumkun degüdır tkıncı tanımlayıcı oğe daha da Pastaların üzerindeki süsler Soru Pastalann uzennı suslemek ıçm kullanılan parlak mınık toplar neden yapıhyor? Bunlar sağhğa zararh rrudır? Yanıt Pasta susu olarak kullanılan tum şekerlı maddeler aynı şeküde yapüır Çekırdek olarak kullanılan şeker krıstallerı, donmekte olan genış bır tambunın ıçınde şeker kanşımına yedırüır Krıstalın uzerındekı tabakanın kalınlıgına bağlı olarak knstal bu tamburun ıçınde bırkaç gun veya hafta dondurulur Bu ışlem çekırdegm çevresınde ınce ve aynı kalınlıkta bır tabakanın bınkmesıne neden olur Sonuçta ortaya ıncı tanesı gıbı, sert bır şeker kuresı çücar Bunlann parlak olması ıçın tamburun ıçındekı kanşıma alumınyum katüır Metaller Hındıstan'da uzun yülardan ben şeker yapımında kullanümaktadır ve büınen herhangı bır zaran yoktur Pudrnglenn uzennı ınce bır tabakadan yapümış altın varaklarla kaplamak Hınt mutfaganın geneksel uygulamalanndan bındır Pasta susu olarak kullanüan az mıktardakı alumınyumun büınen bır nskı yoktur Proje Yönetimi III. Ulusal Kongresi Sabancı Uraversıtesı üe Istanbul Proje Yoneüm Dernegı nın hazırladıkları Proje Yoneümı HI Ulusal Kongresi Dınamıkler 2001 programı 1213 Nısan 2001 tarıhınde Lutfı Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergı Sarayı Harbıye Istanbul da yapılacaktır Bügı ıçın wwwıpydtrorg Nisan aymda gökyüzü B&ftarafı 2. aayfada nemeyecektır ' ^ » Çalgı (Lyra) takım yüdızı avanndan yagan Lyridler ısımlı goktaşı yagmuru 1625 Nısan arası gorulebüır En yuksek sayıya ıse 22 Nısan'da ulasır saatte yaklaşüc 15 goktaşı gorulebüır, bununla bırlücte bu sayı degışebüır de oyke kı 90'a kadar çücabı lır Büındıgı gıbı yagmurlar dışında gece boyunca ancak 67 kadar goktaşı gorulebümektedır Lyndlenn hızlan sanıyede 49 küometreye kadar ulaşır Bu goktaşı yagmuru nu ızlemek ısteyen okuyucular, ozellüde 22 Nısan'da ornegın gece saat 24 cıvannda Dogu tarafina ufuktan yaklaşüc 25 derece yuksekbktekı Çalgı takım yüdızı bolgesıne bakabüırler Çalgı takım yüdızı tum gece boyunca yukselerek gokyuzunde kalacagın dan, Lyridler sabah Guneş doguncaya kadar ızlenebüır Aynntüı bügı ıçın Uluslararası Goktaşı Kuruluşu'nun "http //wwwımo net" adresme baküabüınır Nısan ayınm gok aüasını ıçeren ve 15 Nısan akşamı saat 21 00 ıtıbanyle gorule büecek gezegenler (resımde kesüdı daıre üe gosterümış olan Guneş hattının hemen yakınına bakınız) ve takım yüdızlar şeküde verümıştır Dnyvra: Meraklı okuyucular "Astronomıde gozlem araç ve yontemlen" konusunda aynntüı bügıye "http //www ıstanbul edu tr/fen/astronomy/uzegıtım/astgozarcyon/ortak htm'' adresınden ulaşabüırler Açüc bır gokyuzu düegıyle * Astronom Dr, Istanbul Unıversıtesı Fen Fakultesı Astronomı ve Uzay Büımlen Bolumu (esenoglu@stanbul edu tr) Geçıa adres Padova Unıvçrsıtesı Asıago AstroBzık Gozlemevı, Italya (esenoglufgpdastroıt) Göktaşı yağmurları