Katalog

Dil ve hukuk nplu yaşayacaksm bıyolojik psıkolopk yapını bıın ı gore oluşturdıım yaşam duzenuu h ly vanlardan aynmlı ohnk ıçgudusel olarak de ğıl cn buyuk aımağanım olan dil yeteneğmle konuşarak duşunerek dubunteyı ı^kyereL kendm kuracaksııı cc T to Bu nedenle hukuk dpvrımuu geıçek leştııen yasalar çogun Osmanlıca sozcuk vr tprımlerle yazümışür Ataturk un başlat tıgı dü devıımının yprlpşmesı yaygınla^ ması Ui.un oUie aldıgından dıldp anlaşmd nın (ozleşme) hukuk vt yaıgıya y ın^ıması yabanı nıye kullanalım'' Dil ve kararlar Yargıtayda bıı kııaıuı dtncünıını yapıyorduk Avukat dava düekçesındekı anlatımldiın terbine sonuçt ı aldLagınm ddvalıldrdan almmasını ısterken mutesehılpn (art arda laıu so nımhıluk) sozcuöju yerıne muşteıeken (pay nranmda orlakla şa) sozcuğunu kıülanmıştı Kurul hakh bı^ımcıhğe kuıban etmpyehm kdişıoyumıkarşın sozrugun yanlış kulldiıılması nı bozma nedenı yapmıştı Avukat düımızc yabanrı mutespl •jjien ve muştereken sozcuklerını kdrıştıı mdkla bıı hakkın yıtı mıne neden olnıuştu Borçlar Yasası nın 50 maddesmdc bııden çok kışının haksi7 eylemınden gerçeklebtn zaidildida art Işte DNA mi7ddkı Tdrın buyıuğu Ayrıcahklı bu yaratık oldidktumbaşanldnmi7i dılımıze borçluyuz oolmasaydı bır hayvan turu oluıduk Insan olmanın ve toplumsdl yaşamın tc mel nşıdır d i l Işte ınbanoglu d i l yetenegını kııllanarak nesnclcrı duşunce VP duygulannı kısaca luın evrenı SC;1P (ya?ıyld) adJdndııaıak konuşarak (dıyaloğ) toplumsal yaşdmı oluşturmuştur Ne var kı d i l tek başına yaşam duzenını sdCjldina olanagına ^ahıp deöjüdır loplumsal ydijKimı kohylaştıran ve koruyan bu kuıalla rın ıçınde en onemlısı hukuktuı Çunku o yalnız yapılmdsı ve ydpümaması gereken eylpm ve davrdruşlan gosteren buyuru ru kurallan değıl buıüaıın çıgnenmesı durumunda zorlayıcı yaptınmları (rpza ve zoıla yeııne geüıme) da ongorur Iop lumsal duzenın sağlanmasınm başkd yolu da yoktuı Bu np denlp hukuk addlete yonclık bır toplumsal yaşam duzenı dıye tammlanır Goruluyor kı dil ve hukuk toplumsal yaşam ıçın ol maz^a olmaz nıtelıktedır ancak hukuku da yardtanın dil oldu ğunu goz ardı etmeden Çın duşunuru Konfuçyus e boı muşlar Bır ulkeyı yo netmeyt çdğnlbdydın yapacacjin ılk ış ne olurdu' Yanıtı hıç hışkıısuz dıh quzden gtçırmekle haşlardım olmuş ve kdiutld rmı şoyle açıklamış Dil kw>urlu olursa ^ozcuUer duşıınrpyı 1yı anlatamd/ duşuncp ıyı anlatılamazsa yapılnidbi geıekcnler ıyı yapılmaz odevler qeregı gıbı yapümazsa tnrp ve kultut bozuluı Toıc ve kultuı bozuluria adalet yanlv? yola sapar adaİPt yol dan çıkart,d şdşkmlık ıiyine duşen yıırttaş ne yapataQmı ı^mne ;ryp varacağını bılemez ışte bıımm ıçmdır kı hıç hır şey dü ka daı onemlı değıldır Büge Konfuçyus yeıdpn qo^e haklı Dılın gucunun te melmı sozcukleı (boz dızınıı kuı ıllan da) oluştu mr Sozcuklpr ana dılın kendıne ozgu dunya goruşune oz kok ve ses yapısına uygun degü se kusurlu sayüıılaı Bu duıum çoğunlukla dı geı dülotden dogrudan dlıntı ya dd ydb ıncı kok leıden uydurma sozcuklerde soz konusudur Çunku yabancı katışıklar dil ıle duşunte aıasmdikıbagı yerıne gore oı tadan kaldırır bo zaı kdiartır hıç degıho guçleştırır Bunun dogal sonuru duşuneıei kavidma ve bılınçlenme ye ı ıne czberleyerek oöfrenme guncelleşır Hafızla ma gertkoiz çaba vc 7iman yıtırme oldugu ka daı heı alandd gelı^meyı onleı vo yanılmaların kaynagı (luı Oysi ına düımızm sozcuklerı \z ço\ saydamdıı unlaıın ıçını gorebılır ortuk de ol< ı ınlayaıak duşuncede ıletışımdp ve top lunibdl ılı lıltıclp knlaylıklar ve doojıuluklat sag laıı? Dağlarca nııı es bayrağım olarak nıte londııdığı rurkcemiz, Obinanlı da çeşıtlı neden ltılc ozellıklp Arapça ve larsça sozcukleıın ottasıyle Mılen mış tıalkın anldrnadıgı O^manlıra denılen yazı dıh oıtaya çık mıştır Osmanlı da kadılaı yarguanam knnuşulan luık<,c ık büigulat tutinağmı Oimahca mZLUkleılc deyımlfrle duzen ler kışı yazıknlardan hıç bır şey anlamaz kulluk bdyguyh altı ru nvıhıınınıı ya dd mh.asııu bdbaıdı(l) Kusurlu dil ve öliım Uılbılıınu Şemşettin Sami Osmarılıcayı o donemde Tuık P ohısak anlamd^ Aıap a okıısak ınlama? Acem e oku •>dk diıLınçiz oyleyso bu dil ne dıhdıP dıyt eleştu mıştıı Işte hısuılu ülc t=ıııhı bır tanıt III. Selim bılıjılı VP saygın bılım adamı Şanizade Atâullah Efendi yı sadıazam hdkkırıdd dedıkodu ertıgı suçlamdsıyld buıguıu gondpıır Bır sure sonra dd bağışkı Padışah buyrugunu gotuıtn gotevlı heyecandan şaşırıp ıtldkmıza (affınıza) feı man getırdım dı ypcegı yeıde ıtiohnı?a (ıdamıni7d)fermd/i getııdım deyınrp Atâullah Eterıdı kotulebiı ve oluı (?) Turbye Cumhurıyetı kuruluş yıllarında Osmanlı nın dü kalıtrnı (mııas) doğıl olarak bpnımsemek durunıunda kalmıs 763/16 kolay olrridnııştıı Turkçe nın aııla.?ürüııidoindıkı gr lışmPİPrden hukuk düı de onemlı olçude payını almıştır Anayasa (teşkıl ıt ı esa sıyp) pasa(l<anun) tuzuk (nızammmo) tuzel kişüik (huk mışıhnypt) yasama (teşıı) yuruöne (ıcra) yargı (adalet) Jcarnu (dinme) ozgurluk (hurrıypt) savcı (ınuddaumurnı) yargıç (hakım) gerekçe (cobab ı mucıbe) yargüama (mu hakeme) duruşma (celst.) tanık (şahıt) bıhrkişi (ehlıvukuf) sorumluluk (mesulıyet) sozDil kusurlu Oİuna arddsorumlulaıı muşevvık (kışkırtdn dyartan) leşme (aht) taşınır (mtnkul) taşmmaı (gay *"" " ' " " "'•' ^ as,ı [mj (eylemcı) ve (cran methalı (ıhncı dere ıımenkul) kovuşturma (takıbat) tutuklama İOZCUkler dUŞUnceyi iyi cecje ^orum]u kolaylabtııan) olaıak bclırlemış (mevkufıyet) mururuzaman (sureaşımı) tecıl OnotOtnOZ; dUSUHCe İyİ tır Onca karşı oylarıma kdrşın bu hdLji^ eyle ml (erteleme) gıbı yuzleıce yenı sozcıık kazanü kolaylaştırarak karışan kışıler Yargıtay karar mıştıı Ancak Butlan gıhm muzayaka ıcazıt yd ramptpn muteselbil mucccel tpmprrut arıyet İyİ yapilmaz, tore Ve tırebüırsınız Ancak yisada Arapça koklerden kan vedıa ıslah muzatıaretı adhye ızileı şuyu kultur boZUİUr, Odulet uydurma O&mdiılıcd fcr an methalı yprınp ko ıvşvet ırtıkap zımmot gasp suçtainıı ıhkaLhak untn iuuuı, laylaştıran yazılsaydı yasanın amacı çıgnenır yuıu mnnr pmnıyetı suıstımal nası ızrar tefhım ıddıaname . . j mıydı9 gaıp mu7Pkkerp tensıp fezleke gıbı Arapça VP IÇine dUŞen Y a r gı yerlennde Addlet mulkım tomphdır1 baş Farsça kokenli yuzlerce norm repluk duphk yurttas ne yapacağını koşeye oturmuştur Cumhurbaşkam Özal konkardato bono çtk ç;/c kımhıyo arans su bu yazıyı okur ve bdşl bilemez, iste bunun Yargıtay gırışındeozdeyışı düe getırerek arüdi la jdi/Jjyi mvlun konşımento gaıantı avarya <jıbı konuşurken Bu sızler batı kokenli onlarca suzcuk hukul dldiıında içindir ki hiçbir şey dil (yaıgı) yuıttaşm malınm koruyucu^unuz gıbı kulldnümakiadıı Son yülarda kureleşmenın etkı kadar onemli bır dçıklamada bulunur Oysa bu ozdeyıştekı biyle çogu ekonomı aqırlıklı ;cc/ nonvnal ıppo sozcuklerden Addlet doğruluk mulk ıse dpWe/ değildir... factonn leasmg msıdeı tranchısmg ıum venture gucu anlamındddır tam çevıribi devlet (ya^a gıbı ıngıli7re sozcukler dc hukukun kapısından gıımeye baş ma yargı yurutme) gucunun temelı dogrulut duıustluk lddı tuı anlamında gerçı çogu hukukçu bıle bılmez ya1 NP yapa lım dü kubuılu olunca Cumhurbaşkdnı büe yanüıı Hukukta da düde anlaştırmdya kaışı çıkanlaı oldu ve olacaktır Bu dü ddVdsına gonul vpımış hutukçuları yüdııma Yaban düleıınden alınan ya da uydurulan sozcukleıın malı Aslında bır bolumunu aktaıdıgımız yabancı sozcuklerm oluniGU7İuk]an bu orneklerle sınulıdeğıldu Kusuılu dil oluş çogunun ya Tuıkçe kıı şılıgı vardır ya da Tuıkçe koklerden tu turdn sozcukleı yerıne varolan I urkçe kaibilıklaıı kullanüma retmp olanagı boz konucudur Ancak çocfu tutucular yabancı dıgı ve yenı Fuıkçe kaışüıklar urptılmedıgı surece gızü (po tansıyel) bu tehlıkeyle karşı karşıya kalmami7 kaçınürridzdır Unutmayalım het dı] sureklı olardk yenı sozcukleı bulmak uretmek zorundddıı Bu nodenle Ataturk başkd dılleıdela hcı sozcuk ıçm en az bır karbilık bulmah onhrı oı taya atmak geıe kıı ulusal zevhmız hangısım tutar ve kullamijj onu sozluğumu ZP koyarız demıştu (4) Turkçe koklerden yenı sozcukler uretme konuounda çok varsü (zengm) bır dıldır taramd bozcukleı halk agızları da guçlu bır kaynak Işte çok çarpıcı ıkı ornek Afyon yoresm deseçım mazbatd sma geleneksel olarak buyrultu dıyorlaı ınazbata mı huyıultu (yurttas uadtsı) mu anlamlı VP quzeP Buıdur un bdzı yoıelenndo PVI terk eden e^e Ku^ı açüm boşanma davalarına dongü dıvav dedıkleıme tanık ol dum Dongol ışte zaman "aman kuçuk goıdugumu koylu mıın dü t onuoundakı yaıatıcı gucu Idare Hukaıku îbimlı y ıpıtırun onso7iınde gençlptı bıı tdkıın ağdah Ornıanlıca sozcukltrı ve tvıımkn /«ı, mhmadan yalan yanhs ızberlemek duı ıımuna •sokmaıııak ıçm kıtıbı T ıı ı k s P y ı ' d ı tn(') açıklarıid ,ını yıpın nhmetlı Pıof Dı SuheylDerbil gıbı A7 sayıdd büıın dddinı ı^e yadıtg ınıyoıdu bozcuge Tuıkçr kaışılık bıüundugunda (ondım inıa tam karşıhQı değıl savunmasmı yaparlaı ()yod kokenı np Ancdk gunumu7e gelındıgınde hukuk oğıetısınde eskı olursa ohun terımleıe üı^kın oozc ukİPiın çoquııluQu uü ıt tutucıüuk kalmadı Hukukun da kendı dıh olmalıdır boş ındiıu mak îjtedıgı kwramı tam olaıak jıtay ı koyamaz na bdhıp olanhr varsa dd boyları tukenmek uzeredır Ancdk tutunmuşldi kull ınılır da yabancı sozcukleıe kaışılık bulmada (, unku IILI hukuk tonmının (dıc^er alaıüaıdı dı) bır çaba pek qosteı ümez Bılım adamları yalnız çdlışrna dLuıla sozcuk denılen bıçımsel y ıpısı VP hıı dp bu faozcugt yukle ıının bılgüeııyle deqü dil açibinddiı da toplumun onunde qıt rıen kavramı vardıı So7cuk diid düımızde oluna t avramını mek zoı undadır Mal bulmuş Madjrıbı gıbı yabancı oozcuklpıe anlamada sibi dagüır kolaylık saglaı ız Kavidin (gelındeme/ yapışmak bılım adımına y ıkrrmz hum deyın) ıse o terımın boyut genol VP evrensel anlamını oı tdya koyar Bır hukuk kdvidmının bügibine çogun huluKu. ulasahılır Ancak bu kavıamı bınmlerıdııeıı sozcuk yapı VP Yargıtay özen göstermedi &ıra Ydigıda ben de îçindon geldım ve kendımı dc s e r. ıçı^mddn ! urkçe ıst. huHıkçu olmayan da az çok bılgı sa hıbı olabıln eleştu ıyoıum dostlar sakın dluuıidjin Uzulorek <;oylemphyım Hukuk dılınde tememıt mutemerrA SOZCUULU çok çtk kı Yargıtay beklenen yuksek ozenı gosteı medıyı gıbı zaman kulanılan terımlerdır Tuıkçe karşılıgı ıse dırenıne dıren zaman kostek de oldu Goıunen duı um ozel çdbalaıddn çok gen du Kışının ıstenebıhr (mıidccel) boıcunun odpmemek dıldekı arüaşmanın altan gelen ydygın ve dogal ptkısının so te dırenmesı duıumundı odeme anını ve borumlulugunu nucudur ünıekleıı bırhkte degerlendırüeıım açüdar Terımın kavrdirı olaıak ıçerıgı ıse hukuk bügısını gc Bır ceza yargıcı bdnıgm suç^uzlut^unu beraat bozcu reklı kılaı Yoks ı np mutemprrıt ne dııengcn "ozrugıı yut len ğuyle degıl a k 1 an m a sozcuquylc açıklaı Yırgıtay (5 CI) dıqı hukuLsal kdvıauıı tım ohrak acıklayabüu yetlısı varken Yazının devamı 19. sayfada