Katalog

Gönülden Bilime Ahmet Inam Bir yazımda, akademisyen sözcüğünü "akadamisyan!" diye okumuştum. Akademisyen, "ak" olmalı ve isyan etmeli. Elbette edebli bir biçimde, haddini bilerek. Elbette "adam" gibi adam olarak! (Âdem değil yalnızca, Havva da olabilir, o "ak" insanl) Isyan, sahtekârlığa, tembelliğe, kurnazlığa, açıkgözlülüğe, fırsatçılığa, sığlığadır; ayrıntılara ve derinliğe duyarsızlığa, insana ve bilime karşı sevgisizliğidir! Otomatiğe bağlanmış yükseltilmelere, anlamdan ve derinlikten yoksun uyduruk ürunlere, ayrıntılarda yitip gitmiş vıdı vıdı sözde çalışmalara, öğrencileh yoksayan kibirli tutumlaradır! Akademisyenliği bir para kazanma makinesi gibi görerek, unvanlannı sömürüp para kazanmaya; bilgisini kullanarak henüz bu bilgilere ulaşmamış insanlar üstünde terör estirmeye, akademisyenlikle işadamlığını karıştıranlaradır. Içinde hiçbir bilim, kültür, sanat, insanlık aşkı olmadığı halde, akademisyenliği "kör memur" zihniyetiyle yapıp geçenlere; taşıdığı bilgi kırıntılarını irdelemekten yoksun, kendini derya sanıp "poz kesenlere", akademik yaşamı bina yapmak, kapı, masa, sandalye ile sınırlı sanan idareci kafasına, kendini yenileyemeyen tembel tutucu ruhlara; ideoloji ile bilimi karıştıran, ne yaptığının ayırdında olmayan, gafil kendini beğenmişleredir! ders vermedığı, veremeyeceğı »eğitimciyim" diye (!) naideı ahkam kesip, yüksek mevkilere binbir kurnazlıklarla çıkarak, kural ustüne kural koyanlara, koşullarım binbir yukseltilme kumazlıkla kendi çıkarlan doğrultusunda delip geçenlere, kısaca, bilgi sahibi olmanın, bilgisiyle yaşamanın, bilgiyi eleştirme ve aktarmanın sorumluluğunu, coşkusunu, aşkını hiç mi hiç anlamamıs, hak etmediği halde akademik topluluklann yonetimini elinde tutan "ak"lıktan yoksun insanlaradırl Doğrunun, hakikatin yolcuları, akademisyenlerl Aranıza sızmış yetersiz, sahtekâr insanları bir biçimde eleyebilirsiniz; ama sizi anlar gibi görünüp, anlamak istemeyen, ülkenin hem ekonomik hem de kültürel gelişmesinde, diğer ülkelerin arasında saygın bir ulke olmasında, en büyük katkıyı sağlayacak olan sizlere, araştırma, eğitme olanaklannı sunmayan yönetimlere karşı ne yapabilirsiniz? Sizi üç kuruşa muhtaç hale getiren, kitapsız, dergi$iz, laboratuvarsız bırakan yönetimlere? Içinizdeki bilgi aşkının can bulup ürunlere dönüsmesinde sizi desteksiz bırakanlara? Kaçıp gitmek mi çare? Susup oturmak mı? Anıtkabir'e çelenk koyup, yürümek mi? Neden biz akademisyenler derdimizi iktidara, halka bir türlü anlatamayız ki? Akademik başarıyı yalnızca yayın sayısıyla ölçmek, indekslerin, saygın olarak bellediğimiz otoritelerin esiri olarak, hep birbirine benzer, vasat, belli bir format içinde yapılan çalışmalardan medet umarız ki? Sayılara, ölçmelere, otoritelere elbette saygım var. Ama, bu, onların enayisi yapmamalı bizi. (Enayi sözünden rahatsız olanlardan özur dilerim; "Kölesi" de diyebilirim!) Bu sistem, sahtekârları önlemeye yöneliktir. Dikkat edellm dahileri ve farklı yaratıcı insanların oluşmasını da önleyebilir! Ölçüleri kullanalım, ölçüye uymayan, içten, aşk dolu, yaratıcı, sıra dışı gençleri de aramıza alarakl Nasıl bir bilginin ardındayız, biz akademisyenlerl Dünya nereye gidiyor? Biz neredeyiz? Evrensel bilgi ne demektir? Farklılığımızla evrensel olmak ne demektir? Sorular çok. Yanıtları ise, doğruların ardındaki akademisyen yazgıdaşlarım, araştırmalarını sürdürerek, benim haddini aşan eleştirilerimi eleştirerek vereceklerdir. 764/8 Akademisyenim, canım benim! Neden saldırganlık? Ustun Ongel (*) Ş ıddet ve saldırganlık psıkolojırun oteden bprı tartıştığı konuların başındd yeı alu Bühassa salduganlı gın doğuştan gelen bir "gudu" mu yoksd çevre et kısıyle sonrddan edmılen bir akşkdnlık mı olduğu bıüneyen bir tarüşma konusuna donuşturulmuştur Bu ıkı uçtan bırıne ddhd yaktn durdnlar kendı pozısyonlarını kuvvetlı kılmak ıçın, çeşıtlı dayanaklar bulrndkta zorlanmazlar Saldırgarüıgm doğuştan oldugunu savunanlar ve bunu bir ıçgudu olarak gorenler, ozellıkle hayvan dunya sından da orneklemeler yaparak ve genetık/kalıtımsal unsurları one surerek kendüerıne dayanak ararlar Çevre faktorunu one çıkaranlar ıçınse rridlzeme daha boldur Insanın gorduklerrnı laklıt ertığını çevresınde olan bıtenden dogrudan etküendıgını gosteren yıgvnla bılrmsel çalışmd mevcuttur Ama nedense, bunca büımsel venrun ortdsında hâlâ herkesı tatmın edecek bir sonuca ulaşüa mamıştır B u n u n onemlı bir nedenı soı unun yanlış kurgulanmış ol ^ ^ ^ ^ ^ ^^^ nun cevabı da kendılıgınden ortaya çıkrnıt? oluyur Elbette bu kez de şu soıu çıkıyoı karşımıza Pekı neden bu seçenekler ardsmdd sdldııganlık kımı zamdn one çıkıyoı' Kolay çözüm saldırganlık Şunu unutmaytürm lasanlar yaşamda karşılanna çıkan zorluklard en kolay ve kestırme çozurnu bulmayı teıcıh edıyorlar Sosyalleşme surecınde bir çocuk "paylaşmayı" çok sonralan "benımseyebüıyor" Oncelıkh olarak "sahıp olduklanyla" kondı gplışımını kuruyor Bu durumdd Erich Fromm'un 'Sahıp olmak veya Olmak" şeklınde ortaya koydugu soru ve "olmak" yonunde karşımızd çıkan tercıhı çocuk gelışımı soz konusu oldugunda pek anlam ıfade etmıyor Çocuk, gelışım evrelerını bir bıı atlarken "sahıp ol mak" ısüyor once Maddı anlamda sahıp olmak ıstıyor (oyuncS: yatak, gıysı, gıda, deneyım bügı vb) manevı anlamda sahıp olmak ıstıyor (ılgı sevgı şefkat deneyımbügı vb) Dikkat ettıy seruz, "deneyımbılgı"yı hem maddı hem manevı duzlemde soz konu,<* J w \ su edıyorum, zıra bir ınsanın en onemlı gelışımsel gıdasının dene yım ve bılgı olduguna ınanıyorum ve ndsıl bir çocuk yıyecek ıçecek ten yoksun bırakıldıgında fızyolojık gelışımı gerı kalırsd, deneyım ve bılgıden yoksun bı idkıldığında da topye kun gelışımı gerı kalı yor, deneyım ve bügı, somut/maddı bir şey oldugu kadaı züını/ruhu besleyen soyut bıı şeydır de aynı zamanda Dolayısıyla bir çocugun saldırganlık seçenegınden uzak kalabümesı çocugun deneyım ve bügı duzlemınde nasıl beslendiğıyle dogrudan üışkılıdır * ^ A JW* masıdır Y hırı J K ^ B ? a I^fc> If l'l Nasıl bir bilginin Ha , ardındayız, biz akademİSyenler! DÜnya nereve Qİ,, diyor? BlZ neredeyİZ? Evrensel bilgi ne demektir? Y '^a at doğm dürüst bir oldcdktıı ya ubu ı u Ya sıyah yd beyaz Hâl boyle olunca ınsan hdyatı sıyah veya be yaza ındırgenemeymce cevaplar da belırsızleşmektedır Belusız lık ıse ınsanın getıellıkJe uzak durmak ıstedıgı bir durumdur Nıtekım bu kaçınümdz belırsızlığı, üasınırı de yanı kalıtrmın da çevre etkısının de ayru derecede onpmlı oldugunu savunardk bertaraf etmeye çdlı^diüaj da dzımadrımayacak sayıda dıı Oysa sordugumuz sorular degıştıgrnde, alacagvmız cevaplar da değışecektır t Nedensiz Saldırganlık Yok Kımse nedensiz" saldjıganlık gostermez, once bunu tespıt etmemız gerekır Ayrıcd bılmrnesı qerekır kı, ya şamları boyunca hıçbıı zaman saldırganlık gostermemıs ınsanlaı ve topluluklar vardır Sadece buna bakaıak bıle sdldırgdrüığın tum ınsan soyunda rastlanan bir ıçgudu olmadığı rahatlıkla soylenebılır Sdldırganük gosteren bırey ve toplumlara bdkıldığında ıse, nedenlerıne ılışkın çok somut bilgilere ulaşüabılır T^slak aşamasındakı bir araştırmada, 24 yaslarındakı çocuklarrn, sozgelımı oyuncagıru başka bir çocuk almaya yeltendrğmde, bırçok tepkı ıçrnden "bırısı" olarak saldırganlığı da "seçebıleceğını" ongormekteyız Boyle bir durumu yaşayan çocuklann yanı oyuncagı başka bir çocuk tarafından aiınan çocukların, çeşıtlı tepkıler vere ceklerını on ıncelemelerde gorebılıyoruz Ornegın, kımı ağldyarak kımı annesıne koşup şıkayet ederek kımı susarak ve gerı çekılerek, kımı oyuncağı paylaşarak, kımı ıse saldngdrılığa başvurarak (vurma, ıtme vb) tepkı gosterebüıyor Dolayısıyla, tepla seçenek lerı arasında "sadece bir tanesı" saldırganlıktır ve bu seçenek tercıh edıldıgınde bunun ıçgudusel oldugunu du şunmemız ıçın hıçbır neden yoktur ortada Bir çocuk guzel bir şey yaptıgmda ve annebabdsuıdan teşvık gordu gunde, gulumseyerek ve mutlu olarak cevap verıyorsa, bu gulumsemesrnm ve mutlulugunun ıçgudusel bir tepkı oldugunu duşunuyor muyuz 7 Hayır elbette Oyleyse, neden saldırganlık soz konusu olduğunda hemen aklımıza bunun ıçgudusel bir tepkı oldugıı gelıyor 9 Dolayısıyla, saldırganlıgı, ınsanm kendı kendıne de buldbıleceğı bir "seçenek" olarak gorduğumuzde, soru Deneyim ve bilgi Işte bu sosyalleşme surecınde, sahıp oldmadıklaıı nın fazlalüıgını yaşayan bir çocuk, paylaşım duzeyrne erışmekte de dogal olarak zorlanacaktır ve sozgelımı bir oyuncak krızı yaşandıgında, seçeneklerden sadece bir tanesı olan saldırganlıga daha buyuk bir olasüüda başvu racaktır Zıra, dığer seçeneklerı kullanabılecegı ve bu dıger seçeneklerın daha elverışlı oldugu yonunde bügüen dırümemıştır, bu yonde deneyım kazanmasına olanak sağlanmamıştır, ve az once de ıfade ettım, en kolay ve kestırme çozum saldırganlık oldugu ıçın, çogu zaman bu seçenegm tercıh edüdığıne şahıt oünamız neredeyse kaçınümaz sonuçrur Kolayı saldırganlüctır, zor olan paylaşrmdır, uzlaşımdır Bu da deneyımle bügıyle oğrenmey le gerçekleşebüır Deneyım, bügı ve odjrenmeyı kımse yabana atma srn Bir çocuğu kısıtlı bir ortamda buyuttuğunuzde, ornegın bir araştırmada gozlendığı uzere, bir yetımhanede onlarca çocuga sadece bir bakıcı verdığınızde ve bebeklerı ügıden, sevgıden, şefkatten, en onemlısı de üetışımden mahrum bıraktığınızda bir yaş cıvarı yurumeye baş layacakken, üa yaşına kadar yuıuyemedüdennı ıkı yaş cıvannda konuşmaya başlamaları gerekırken dort yaşı na kadar konuşamddıklarını gorursunuz Saldırganlık da boyle bir şeydu eğeı çocugunuzu paylaşan bir vaılrk olması yonunde beslemezsenız, bu yonde deneyım kazandırmazsanız hatta kımı zaman tam tersıne "kemığvnı kemırtmemesı" duşuncesıyle sdldırganlığı teşvüc ederseruz, o da bu kolay ve kestırme çozumu tercıh eder hale gehverır (*) Sosyal Psıkolog, Ç U Eğıtım Fak Balcah, Adana uongel@mdil cu edu tı