Katalog

Işık hızında yolculuk edebilecek miyiz? unyayı sanıyeran bellı bır parçasında çepeçevre dolaşmak, on beş dakıkada Guneş'in çevıesınde bır tur atmak, gunubirlik Neptun'e gitmek muthiş bırşeyolurdu Çagdaşyaşam zamdiııruzı yollarda harcamaya gelmeyecek denlı yogun bir tempoyu gerektırıyor Bu yüzden bır yerlere ışık hızıyla, bir başka deyışle, saniyede 300 000 kılometre hızla ulaşmak üzerimızden buyuk bir yukü alabüırdi Bilgi Toplumu ve Yönetim D DEMOKRASİYİ GEÜŞTİRMEK Atila Alpöge • . „, "Demokrasinin kalitesi" hakkındaki tasalardan daha önce de söz etmiştik. Bu konudaki tartışma birçok ülkede sürüp gidiyor. Hollanda da bu ülkelerden biri. 1998'deparlamenter demokrasinin kuruluşunun lSO'inci yılını kutlayan ülke bu etkinlikler sırasında demokrasinin geleceğini uzun boylu tartıştı. Görüldü ki, demokrasiye olmuş bitmiş bir olgu gözüyle bakılamayacağı konusunda yaygın bir anlaşma var. Demokrasinin üzerinde özenle titremek ve sürekli gözetim altında tutarak, korumak, kollamak gerekiyor. Çünkü kimi zaman bazı tehditler beliriyor, onlara karşı hızla onlem almak gerekiyor. Hatta bu tür tehlikeleri daha önceden sezip, ortaya çıkmalarından önce önlemek icap ediyor. Bunların yanında her fırsaüan yararlanıp demokrasiyi gelistirecek, derinieştirecek, yaygınlaştıracak önlemler alınmalı, deniliyor. Köklü bir demokrasi kültürünün yoksa yaratılması, varsa sağlamlaştırılması bir zorunluluktur, diye düşünülüyor. Bu tartışma ortamından esinlenen Içişleri Bakanlığı, demokrasinin geleceğiyle ilgili fikir ahşverişinin sürmesini sağlayacak bir kurumun oluşturulmasına önayak oldu. "Demokratik Gelişme Forumu" adı verilen bu kurum "demokrasinin canlı kalması için gereken sosyal değerler sistemı, ekonomik değişimin demokrasi u/erindeki etkisi, eğitimin önemi, toplumla sürekli bir diyalog kuran devlet, politik partilerin rolü" ve benzeri konuların tartışıhp canlı tutulduğu bir platform oluşturuyor. Yönetim kurulunda (sanat, spor, bilim, gençlik, yerel yonetimler, azınlıklar, basın gibi) çok değisik kesimlerden saygın kişilerin görev aldığı Forum 8 Kasım 1999'da kuruldu ve çalışmalarına hızla başladı. Tamamen özerk olan bu kurumu Maliye Bakanlığı kendi bütçesinden finanse ediyor. Kuruluşun, 3 yıl sonra mali bağımsızlığa kavuşması ve bakanlıkla olan bu ilişkisini kesmesi tasarlanıyor. Forum'un yönetim kurulu internet olanağına hemen öncelik tanıdı. Madem ki, kurumdan beklenen canlı bir tartışma ortamıydı ve madem ki, bu ortamı olabildiğince geniş tutmak gerekiyordu, bunları sağlamanın en kestirme yolu internetten yararlanmaktı. Burada yaratılan site Forum'un çalışma programını ve etkinliklerini sergilemekle, haberler vermekle, düzenlenmiş toplantıların özetini sunmakla kalmıyor. Ayrıca tartışmaların •yürütüldüğü bir platformu da yaratıyor. Şimdiye kadar ele alınan konuların arasında orneğin "yerel demokrasi" var. (Yerel demokrasinin boyutları, sınırları, geleceği, Avrupa Birliği ortamındaki konumu, vb.) Bu arada "sayısal (dijital) demokrasi" de üzerinde önemle durulan bir tema oldu. Kısacası, bilgi teknalojisinin sağladığı olanaklar bilgi toplumunun ana öğelerinden biri olan demokrasinin kök salmasında etken rol oynuyorlar. Amat böylesi bır şeyi kafanızdan atın Asla bu hıza ulaşamayacaksınız JUbert Einstein böyle dıyordu Gorecehk kuramının ozünde şaşırtıcı bir sav yatıyordu Bır hava boşlugunda ışıgın hızı, tüm gozlemcıler ıçın, heı zaman ayrudır El fenermızle uzaya ışık tuttugunuzda sanıyede 300 000 kılometre hızla yol abr Bır uzay aracına atlayıp sanıyede 298 000 kilometre hızla ışıgın peşıne taküacak olursanız, ışık sızden sanıyede 2 000 kilometre degıl, 300.000 kılometre hızla uzaklaşır. Işıgın ters yonunde saniyede 298,000 kilometre hızla yol alın, ışık yıne . tahmin etüginiz gıbı, aynı hızda üerleyecekür Bu garip duşunce daha da garıp sonuçlar dogurur Bu sonuçlar arasında bır nesnenin hızı arttıkça kutle agırlıgırun da arttıgı gerçegi de yer almaktadır Bunun nedenlen ınsanuı kafasıru allak bullak edecek denlı karmaşıktır, ama zerrecık hızlandırıcıları bu goruşu doğrulamaktadır Işık hızma yaklaştıkça agırlıgınız sonsuzluga dogru yonehr Bu da daha hızb yol almayı olanaksızlaştınr Durum boyle olunca ışık hızının %99'una, dahası %99,99999'una ulaşmış olsanız bile o minicik fark hep bumunuzun ucunda kalmayı sürdurecektır. Salt sıfıra ulaşacak mıyız? G enelde uzık kurallan oyuna gelmez, Doganın oldukça katı kurallan vardır. Bu kurallar yalnızca nesnelerın ne hızla yol aldıklanyla ügüi degli, aynı zamanda ne denli soguyabilecekleriyle de ilgüidır, Bilım adamları bir çevrelerindeki herhangi bir şeyden, genellikle birbırlennden daha çok ısı çektiklerinden, atomlann rumden durması olanaksızdır. Ne var ki, 1995 yüında Colorado Universıtesı fızikçileh Cazl Wleman ve Eric Cornell onderlıgındeki bir ekıp BoseEınstein kondansaü adı verilen, atomlann içmde ust uste binerek eşzamanh olarak devinmeye başladıklan aşın soguk bir gaz elde etmek için lazer ve buharlaşmadan yararlandı Sonuçta, salt sıfinn milyarda bir derecesine ulaşüdı. En nitelikli Bose kondansatı bile, milimetrenin yaklaşık onda biri kadarhk eniyle, son derece alçakgönüllü bir şey olmakla birlıkte, bilimde çok büyük adımlar atümasına katkıda bulunabilir. Katı bir biçimde donan parçacüdar çok daha kolaylıkla gözlenebilir ve nesnelerin subatomik, ya da kuvantum durumunda nasü davrandıklanna ışık tutabilirier. Bu da, dolaylı olarak, daha nitelikli atomik saatlerin ya da submikroskobık bıleşimlerin yapümasına olanak tanır Salt sı&ra ulaşmak olanaksız olabilir, ama meslek yaşamlannın buyuk bir bölümunde termometreyi aşagı çekmeye çabalayan bilim adamlan için şimdiden ulaştıklan nokta bile kayda değer bir adım sayılır. Karafatmalardan kurtulacak mıyız? Bu çok uzak bır olasıhk. Hamamböceklerine karşı açılan mıfyar dolarhk savaşta cmsiyet hormonlanndan tutun da, hamamböceklerini öldüren örümceklere dek denemediğımız şey kalmadı ama, bu aîanda bir arpa boyu büe yol alamadık. Son on yıl içinde uygulanan daha iyı tuzaklaı ve daha incelikli yöntemler hamamböceklerini ev böcekleri stralamasmda birincüıkten uçuncülüğe düşürmekle birlıkte (kanath kanncanın ardoıdan), bu boceklerin sayuan yıne de bir hayli çok. Sorun, 350 yühk evnm sureonden sonra mutfağınızın çeşnisi hamamboceğınin olağanüstü bır biçimde yaşama dayanıklı ojmasından kaynaJdanıyor. Yedı temel haşere türünün en doğurganı olan Alman dişı hamamböceğinin bir tanesi, yemek kınntilan, zamkj saç gibi önüne gelen herhangi bir şeyle beslenıp yılda 35.000 yavrv dünyaya getirir. Böylesi bir doğurganlığın ev ( nmsel yararlan vardır. Ne denli çokyavru uretirse, bu yavrulaıdan bir tanesınin gelecekte bıhm adamlannın kullanmaya karar verecekleri herhangi bir zeHirlı maddeye karşı dirençh olacağı olasıhğı da o denli artar. Günümüzde kullanuan en ıyi hamamböceği zehiri tüm dünyada olümcül bir eth yaratıyor. Ne var ki, birilerinin buzdolabınm altında buna bağışıklı bir hamamböceğinin her an çıkması ışten değil. Tum olumsuzluklara karşm, bir kenti hamamboceklerinden anndırmayı başarsak da onlar yaşamlannı bir biçimde sürdüreceklerdir. Çünkü bu böcekler insanlarla birlıkte yolculuk etmeye pek yatkmdırlar. Hamamböceklennm tüm dunyayı sarması işte bu yüzdendir. Çünkü onlar trene, uçağa, arabaya kolaylıkla bmdıkleri gıbi, kimsenın ruhu duymadan pantolonun paçasmdan içenye sızabıkrler. Omeğin, otuz yıl öncesme dek hamamböceğinin adı bile büınmeyen Taivvanda şımdı bu böcekler dnt atıyorlar. Teksas A&M Ünıversıtesı böcekbuım uzmanı Roger Gold bu konuda, "Gezegenimiz uzerindeh son canlı herhaîde kaya üzenndekı dıkenı yıyen hamamböceği olacak" dıyor. 691/» nesnenin,fizikte273 C'nin sıfir kabul edfldigi salt sıfir noktası karşısında, ne denli soguyabüecegmi ve sıcakhk düşüşünün hangi noktada duracagını bilirler. Gelgelelim, salt sıfıra dogru uzanan süreçte olaganusrü şeyler meydana gelebüır. Nesneler sogudukça, göze gorunmese bile, gerçekte olan şey atomlarının daha yavaş devindiklendır. Belli bir noktada, yaklaşık 273 C'de, tum maddelerde devinim durur. Ancak atomlar sogudukça