Katalog

Eğitimde nitelik ve İntemet'e doğru bakmak Küreselleşme, Bülent Yılmaz* metropoller Intemet'i işlevsel kılabilmek eğttimin ön cdikle temel sorunlanna yönelme gereğive ilkeler ni/doğrusunu güçlendiriyor. Eğitimdeki konomık yapının ağırlığı bır yana toplumsal ge hşmenın dayandığı terael olgunun eğıtım ' olduğunu soylemek yanlış olmayacaktır Insanîleşmenın ve kulturun yaratım surecı olarak eğıtımı, toplumsal sorunlaıı en sağlıklı bıçımde aşnidiuıı ve dolayısıyla gelışmenın 'bırıcık' yolu olarak degerlendırmek abartma sayümamalı Aksıne uluslararası gelışme duzeyı dıkkate alınarak ulke koşullanna uygun bır bıçımde oluşturulmuş, çağdaş büımsel yam nıtekklı bır eğıtım sıstemı gelışme ıçın buyuk bır olanak anlamına gelecektır Gerek orgun gerekse yaygın egıtımı bıreysel zeka yetenek ve ügı farklılıgı temelınde ele alan anlayış 'etkm yontemı" kullana cak bu yontom ıse araştırmayı/çok ve çeşıth bügı kaynaklanndan bılgı elde etmeyı zorunlu olarak ıçerecektır Bu anlayış ve yonteme dayalı pgıtım sıstpmı "nitelikli eŞitim" olarak tanımlanabüır Yu kanda belırtılen bıreysel farklılıkları dıkkate alrnayan bır anlayış ve buna baglı olarak ezbere/tek kıtaba dayalı yontemı temel alan egıtım yapısını da "niteliksiz eğitim" bıçımınde adlandırabıhrız E nitelik sorununu çözmeden İntemet'in/bilgisayann eğitim sorunlanmızı çözeceğini düşünmek bilimsel bir yaklaşım değildir... rın/ımaj ıle puan toplama gosterış sloganlaştırma temelsızlık ozentı ve sonunda sorunlan ağırlaşürma gıbı sonuçlara yol açacaküı Daha da otesı, boylesıne bır anlayış toplumsal algılayışta teknolojıyı araç" olma nıtelığm den amaç' olma nıtelığıne geçu mekte bu da 'teknolojı taparlıgı' yaratmaktadu "Tapma" mn tercıh edılebılır bır olgu olamayacağı ıse açıkür Temel bilimlere verilen değer artıyor. ^ P ^ J h e m ı s t r y uı Brıtauı" Ingıltere'nin K ^ kımya alanında onemlı populer bı ^ • ^ ^ lım dergısıdu Adı "Ingıltere'de Kımya' olarak tercume edüse de ayhk yayınlanan bu dergı, dunya'dakı butun temel kımya buımındekı gehşmelerı genelm anlıyacağı bır dılle okurlannasunar Dergınm Nısan 2000 sayısuıda çıkan bırkaç kısa yazı bızlere onemlı ve çarpıcı bügüer sunmakta, Turkıye'de neredeyse büun kurumlannı bı le ozelleşürecek derecede üerı gıdenlere çok onemlı mesajlar vermektedır 'Chemıstry uı Brıtauı ın Nısan 2000 sayısındaka bu ıkı yazıya goz atarsak, kureselleşmerun beşığınde ışlerın hıç de bızım kureselleşmecüeruıkı kadar kuralsız ve ükesız olmadıkları gozuk mektedır Yazıda, Amerıka Burleşık Devletlen nde temel büımlere ayrüan butçede temel fızıksel bı lunlere ağırlık verüeceğı ve Naüonal Scıence Foundaüon"na (NSF) (Ulusal Büım Kurumu) 2001 yüı ıçm Cünton'un 561 müyon dolaı artışla butçeyı Kongre'ye teklıf etüğı belırtümekte ' Bu % 17 orarunda bu arünm anlamına gelmekte Artuım sadece NSF ıçm ıstenmıyor aşağıdakı lıste hangı alanlarda, 2001 ıçuı, ne kadar artırma yapümasınuı ıstendığını ve yuzdelerını verıyor Goruldugu gıbı, ulkemızdeta temel büunlerı yerden yere vurup teknolojıyı goklere çıkarurken kureselleşmerun beşığınde butçede en buyuk arünm temel bılunlerde NSF e % 19 üe yapümışür Aynı dergıde çücan dığer bu üguıç (bıze gore doğal) yazı ıse, Ingüız parlamentosunda oluştu rulan Büım ve Teknolojı Komıtesı' nm, GlaxoVVellcome" ve "SmıÜıKune' üaç devlennın yonetı cüeruıı, komıteyle goruşmeye çağırmasıdır ^ Bu üa üaç devı yakın zamanda bırleşme kararı alrruş olup, merkezı ABD'de kuracaklardır Yoneücüenn Büım ve Teknolojı Komıtesı üe goruşmeye çağnl ma nedenı, uşte bu bu"leşmeden doğan endışelerdır Endışe edılen, Ingütere'dekı arge'nuı de ABD'ye taşınma üıümalıdu Bu üa devm arge butçesı yüda 2400 müyon poundu (yaklaşüc 2 4 katnlyon Turk Lırası) bulmaktadır GlaxoWellcome uı başkanının cevabı, arge'nın USA'ya taşınmamasının tek garanüsının, Ingütere'dekı unıversıtelerın büımsel kalıtesmın, Dunya standartlan sevıyesınde tutulmasına bağlı olduğu şeklındedır, ve hukumeün, unıversıtelerın ust sevıyede büım rnsanı yeüştırmeye devam etmesuıı garannlemek ıçın yaünm yapmasuıı ıster Bu üa onemlı ornekte, devlet tarafindan Dtvamı arka sayfada £ £ Araçların önemi Eğıtım benzerı olgular gıbı, bır sıstemdır ve her sıstem gıbı kendını ışletecek araçlara gereksınım duyar Burada gozden kaçınlmaması gereken temel nokta her sıstemın, kendı yapısına uygun duşen araçlan gereksındığı bır başka deyışle sıstemaraçlar uyumunun/burunleşmesırun zorunlu olduğudur Bu zonınluluk, sıstemın ışleyışınde uygun araçlann, araçlann işlevsellığınde de uygun sıstemın varlığının koşul olması anlamına gelmektedu Daha açık bır bıçımde soylemek gerekırse ornegın, çağdaş bır eğıtım sıstemını çağdaş aıaçlaıla ışletebüır çağdaş araçları çağdaş bır sıştemde işlevsel kıldbüırız Tersınden soylemek de olanaklıdır Nıtelıksız bır eğıtım sıstemını çağdaş bır araçla ışletemez onu değış tıremez nıtelıklı hale geüremezsınız Kısaca, sıstemın ışlemesı ve aracın işlevsel olabılmesı ıçın sıstemaraç butunlugunu saglamak zorundayız Aksı takdırde, ya sıstem çalısmayacak ya da araç ışlev sız olacaktır Hatta bunun da otesınde, hem sıstem çalısmayacak hem de araç ışlevsızleşecekür Internet, tıcarı ve başka ışlevlerınrn yanısıra eğıtım ıçın onemlı bır araç olmaya aday teknolojık bır urundur Internet eğıtım ıçın oldukça onemlı olanaklar yaratacak çağdaş bır araçtır Internet'ın eğıtım ışlevını kısaca, onun, eğıümde, araştırmaya dayalı olması nedenıyle, gereksınım duyulan bılgıyı en kısa surede, en doğru ve yeterlı bıçımde karşüaması, yanı eğıüm ıçın bır bılgı kaynağı olması olarak belırleyebılınz Dığer bır deyışle, Internet, eğıtm ıçın hızlı ve guçlu bır bılgı kaynağı olabılır (Internet'ın uzaktan eğıüm vb gelışmelere sağla dığı olanaklan konumuz gereğı ele almıyoruz) Ancak, burada can alıcı nokta, Internet'ın yukanda sozu edılen ışlevını yerme geürebümesının, "nıtelıklı eğıüm" on koşulunu gerekürmesıdır Yanı, bır bügı kaynağı olarak Intemet, yapısmda yoğun bügı kullanumu dolayısıyla bügı kaynağını ıçerenl gerekbren araştırmaya dayalı bır eğıtım sıstemınde işlevsel olabüır Boyle bır eğıüm sıstemınde Internet "yem" bır bılgı kaynağı, araçtır, sahıp olduğu potansıyel bu eğıüm sıstemıne guç verır, sıstemın ışleyışının (araç bâğlamında) yenı bır aşamaya geçırümesıne katkıda bulunur, ancak, sıstemın ozunu değıştiremez, sıstemın ozu araştırmaya dayalı olmasıdır ve bu oz Internet gıbı yenı araçlarla gelışır/guçlenır Internet'ın ışlevsellığı eğıüm sıstemının araşürmaya dayah olması sayesındedır Dolayısıyla ınternet'ın eğıüm sel ışlevınde belırleyıcı olan, Internet'ın toplumsal gucunun de kaynağı olan, o ulkedekı eğıüm sıstemının nıtelığıdır Internet herhangı nıtehktekı bır eğıüm sıstemınde umulan ışlevı gerçekleşnremez Ezbere dayalı/nıtelıksız bır eğıüm yapısında Internet'ın anlarrüı bır ışlevı genelde soz konusu olamaz Bılgı kuUanımının tek kıtaptan yapılan ezber üe sınırlı olduğu bır eğıüm sıstemınde guçlu/çeşıtlı bılgılen ıçeren bır bügı kaynağı olarak Internet cıddı bır ıse yaramayacakür Yanı, nıtelıksız bır eğıüm sıstemı ıçın çağdaş/gelışmış bır araç kurtarıcı/sorunu çozumleyıcı olamayacakür Bu gerçeğın her duzeyde, ancak en çok da yoneücıler duzeyınde boyle kavranması/kabul edılmesı yaşamsaldır Aksı bır anlayış, gunu kurtarmaya çalışma, sorunun ozunu kaçırma vıt Şımdı Turbye'nın eğıtım yapısına üışkın duruma bazı ven ler ışığında goz atmak konuyu somutlaşürmanın yanısıra Internet'm eğıtımsel ışlevının sınırlannı da (Turkıye ıçın elbette) bellı oranda ortaya çıkaracakür Turkıye nufusunun %19.5 ı okuryazar değildir ve bu oran kadınlarda %28'e ulaşmaktadır (DIE 1999a) Enformasyon okurya zarlığından soz edılen gunumuzde Turkıye henuz geleneksel okuryazarlık sorununu çozebılmış değildir Yıne Turhye nufusunun %19.8'ı oğıümdcn hıç yararlanamamış olup gunumuzde son derece duşuk bır duzeyı ıfade eden ükokul mezunlarını da bu oranla bırlıkte duşunecek olursak nufusun %22.1 ııçın temel eğıüm yetersızlığının soz konusu olduğu soylenebüır (DPT 1995) Finlandiyada °/,72 3 Belçıka'da %49 1 olan yuksekoğreümdekı okullaşma oraru Turkıye de Açıkoğretım dahıl %18 2'dır Toplam eğıüm harcamalarının GSMH'ye oranı Fınlandıya'da %7 6 ıken, Turkıye'de bu oran %3 4 tur (DIE 1999b) Ortaoğretımde ogrermen başına duşen oğrencı sayısı hâlâ 31 6'dır Buoran orneğm G Doğu Anadolu Bolgesı'nde (ılkoğreüm ıçın) 42 3'e çıkmaktadır (WWWdpt govtr/kutup 99) Turkıye'de 6 yaş vc yukansı nufusun yalnızca %4.7'sı yaygın eğıtımden yararlanabılmektedır (DIE 1999c) Bu oranın çok onemlı bır bolumunu unıversıteye hazırlık ve Kur'an kuslarının oluşturduğu da dıkkatı çeken bu başka noktadır Nıtelıklı bır eğıümın en onemlı altyapısal ogesı olan kutuphanelerın nıtelıksel durumlaıı bu yana nıcehksel durumlan dahı hıç ıç açıcı gorunmemektedu Turkıye de toplam ortaoğıetım okullannın yalnızca %8'ınde kutuphane bulunmaktadır (DE 1997, TKD 1995) tngiltere'de nufusun %57'sı halk kutuphanelerıne uye ıken Turkıye'de bu oran %0 8'dır Aynı bıçımde Hollanda'da 9 000 kışye, Turkıye'de ıse 50 000 kışıye bu halk kutuphanesı duşmektedır (Yümaz 1999) Sıralanan bu verılerle ortaya konan nıcehksel durum, Turkıye'de nıtelıklı bır eğıüm SLStemının olamayacağını göstermektedır Ancak bunun da otesınde eğıüm konusunun en ust duzeydekı planlayıcı ve yurutucu organlan Mıllı Eğıüm Bakarüığı ve Devlet Planlama Teşkılaü Turk eğıüm sıstemının nıtelıklı olmadığını ezbe re dayalı bır yapıda olduğunu kabul eünektedırler Sonuç Pekıyı, nıtelıksız bır eğıüm sıstemınde Internet'ın ışlevı olabılır mı, ya da ne olabüır9 Eğıüm sıstemının bu yapısını değışüremeyeceğı, sorunlan, belkı de karmaşıklaşüracağı olasüık ıçındedır Kuşkusuz bunun alternaüfi kullanmamak değüdır Ancak, kanımızca, Internet'ı işlevsel küabümek eğıümın oncehkle temel sorunlanna yonelme gereğını/doğrusunu guçlendırmektedır Eğıümdekı nıtekk sorununu çözmeden Internet'ın (aslında genelde bügısayaruı demek daha doğru olacakür) eğıüm sorunlanmızı çozeceğını duşunmek buımsel bır yaklaşım olmayacaktır Unutulmaması gereken bu başka nokta da nıteuklı bır eğıümın Internet'ı de ıçeren teknolojının yalnız tukeücısı değü, ureücısı olma gereğırun de altyapısal koşulu olduğudur (*) Doç Dr Hacettepe Unıv Kutuphaneahk Bol Öğretım Uyesı Kaynakça DIE (1997) MıUı Eğıtım Istaüstıklerı orgun eğıtm 199S 1996 Ankara DIE DIE (1999a) Turhye ıstatıstık yühğı 1998 Ankara D E DIE(1999b) Sayüarla Turhye ve Avnıpa Bırhgı 1991 1996 Ankara DtE DIE (1999c) Mılh Eğıtım Istatıstıklen yaygın eğıtım 1995 1996 Ankara DIE DPT (1995) Yedmcı Beş Ydlık Kalhnma Planı (19962000) Ankara DPT MEB (1990) ' ÇaUşmalann Degerlendınlmesı ve Önenler' Olçme ve Değerlendırme Sıstemı Gekştırme Çalışmalan No S Ankara MEB TKD (1995) 2000 e beş kala kutuphaneahğımız ve bügı ha meüerındela sorunlarımıza çozum onerüen Ankara TKD Yılmaz Bulent(1999) Halk kutuphanelerı uzerıne guncel bır karşüaştırma Turk Kutuphanecılığı 13 (1) 28^9 691/17