Katalog

Her yönüyle tuhaf bir hayvan Armadillo Amerika'nın vahşi hayvanlannm arasında çok azı armadillolar kadar farklı, farklı olduğu kadar da şaşırtıadır. eksika körfezi kıyılanna ilk kez gelenler, geceleri yoldan geçen otomobil ve kamyonların oldürdügü armadillolann çoklugu karşısında şaşırmaktan kendilerini alamazlar. Ne var ki bu armadillolann ölüm nedeni, araç tekerleklerinin altında ezilmek degildir. Armadillolann korktuklan zaman havaya sıçramak gibi tuhaf bir huyları vardır. Bir araç uzerlenne geldigı zaman neredeyse diklemesine havaya sıçrarlar. Yere biçimsiz duşerlerse ölmeleri an meselesidir. Armadillo ölüsü, sönmüş, kuyruklu bir futbol topu gibidir. Canlı iken, sert zırhı ve hantal yürüyüşü ile minyatür bir dinazora benzer. Yaz aylannda geceleri dolaşmaya çıkarken, gundüzlerı tünel kazıp içinde uyuklar Alacakaranhkta yuzeye dogru çıkıp karınca yuvalannı deşmeye başlar, Küçük bir çocuğun dondurmasını yalaması gibi, uzeri yapışkanlı uzun dilleriyle kanncaları yalayıp yutarlar. Kuzey Arjantinden ABD'nin guney bölgelerine kadar uzanan bir kuşaöfa yayüan dokuzhalkalı armadillo ve armadülonun Guney Amerıka'da yaşayan bırkaç kuzeru, diızenli aralıklarla tek yumurta dordüzu doguran tek memelı tıirüdür. Bazen embriyolardan bazüan olur; bu durumda üçuz veya üaz doğururlar. Ancak standart yavru sayısı dört tanedir. Dollenmış tek bir yumurtadan çıkan yavrulann cinsiyeti aynı oldugu gıbi, gen yapılan da birbırine benzer. Hayvanlarda standart hamilelik suresi 8 ay iken, seyrek görulmekle birlikte bu süre 20 aya kadar çıkabilir. Vahşi doğada armadillolann yaşam suresi ortalama 10 yıldır. Genellikle saglıkh bir yaşam sürdüren armadillolann insanlarda görülen bazı hastalıklara yakalandıklan da görülmüştür. Bunlann başında leprosi (uyku hastalıgı) gelmektedir. Bugiın uyku hastalıgının tedavisi konusunda yürutulen araştırmalarda genellikle armadillolardan yararlanılmaktadır. Armadillolar bilim adamlannın sürekli ilgisini çekmektedir. Bunun en büyük nedeni ortaçağ şövalyelerinin zırhına benzer kabuklandır. Dokuzhalkalı armadillo (Dasypus novemcintus), ABD'de yaşayan hayvanlann içinde zırhı olan tek turdur. Bu kayış gibi sert olan zırh hayvanın sırtını ve yanlannı korur. Bu dokuz hareketli halka (bazılannda 8 veya 10 olabiliyor) hayvanlara bir tür esneklik de sağlar. Kafa ve kuyruk kısmını da korumasına karşın, M Armadillolar her batında, normal kofullar altinda dördüz doğurur. 4 yavrunun clnslyetlerl aynı olduğu glbl, genetlk yapılan da aynıdır. Kısaca 4 'ü de karbon kopyası glbldlr. Küçük bir çocuğun dondurmasını yalaması glbl, üzertyapıskanlı uzun dlllttiyk kanncalan yalapp yiıtc zırh kann bolgesını korumaz. Ne var ki burada deri kalın ve sert külarla kaplı oldugu için dış tehlikelere karşı tümüyle korunmasız sayılmaz. Hayvan yaşlandıkça zırh giderek sertleşir. Armadillonun zırhı hayvanın S5 milyon yülık geçmişinin en somut kanıüdır. Ancak ne kadar sert olursa olsun zırh büyük etoburlann dişlerine karşı dayanıksızdır. Aynca armadillo böyle bir zırha sahip olmasına karşın ürkekligini üzerinden atamaz. Peki, düşmanlanna karşı korumayacaksa bu zırhın faydası nedir? Bir kere yaygın karunın tersine, armâltOlo dertop olup yuvarlanarak kaçmaz. Bu anatomik olarak mümkün degildir, Açık arazide in san veya köpekten daha hızh koşamayan armadillo, yakınlardaki bir çahlığa kaçamaz ise kolayca yakalanır. Zırhın tek avantajı, dikenli çalılıklarda kendini kaybettirme olanagıru saglamasıdır. Böylece armadillonun sırt kabugunun işlevi, şövalye zırhının sagladıgı avantaja benzemez; daha çok kovboy pantalonlannın paçalanndaki deri parçalan gibi gövdeyi dikenlerden korumaya yarar. Armadillo, çok yararlı bir hayvandır. Önce, yiyecek olarak eti çok lezzetlidir. Meksika yerlileri eskiden hayvanı eti için avlarlarmış, Şimdi sayüan çok azaldıgı içın pek çok bölgerde armadillo avı yasaklanmış durumda. Öte yandan armadillolar zararlı böcekleri yedikleri için haşerat mücadelesinde önemli bir rol oynar. Bir milyon .armadillo yüda 100.000 metrik ton boceği yok eder. Reyhan Oksay National Geographic 691/24