Katalog

Ufak işler" deyip geçme! Calip Büyükyıldırım* unluk yaşantıınızda karşüaşügı mız pek çok teknık ayrmtı ve uygulamalar vardır kı, tekıl olarak ele alınır ufak işler sayüarak muhendıslık problemı olarak gorulmezler Ancak bunlara bır butun olarak baküırsa yol açtıklan olumsuz sonuçların hıç de ufak olmadıgı ve uzmanlık duzeyınde ele alınmalannın gereklüıgı ortaya çıkar Bu yazıda yapı mekanıgı (statık ve dınamık) konusu olarak ınşaat muhendıslıgının kapsamına gıren, ancak yukarıdakı duşuncelerle onemsenmeyen bazı ufak ışlerden soz edılecek başka mu hendıslenn de "ınşaat muhendısının gorevıdır" duşuncesı üe ügüenmedıgı bu yuzden genellıkle yetkısız ve bügısız ktşı ve kurumlarca yurutulen hemen hıçbır kural ya da denenme baglanmamış ve gıderek onemh bır sorun durumuna gelen bu yanlış ve sakıncalı uygulamalar uç ana başlık altında ele alınacaktır G mıne çoğu kez hesapsız kıtapsız ve gelışıguzel bıçımde tutturuluvermışlerdır Yel esükçe sallarur, çıkardıkları gurultu üe çevreyı rahatsz ederler Şıddetlıce bır ruzgârda yerlerınden sokulur, parçala nırlar Fırtınalarda her bır parça bırer gıyofın gıbı sokaklarda uçuşur Kentierde bu hurdalar kısa surede ortalıktan kaldırüır, ancak kırsal alanlarda, yol boylannda sahıpsız demır yıgınları yülarca sergılenır kahrlar (Resim 2) Bunlar ve benzerı ıyı mesnetlen memış yapılar • Sık sık bozulmaktd amaçlarına yeterınce hızmet edernemekte kısa surede kullanım dışı kalmaktadırlar •Baglandıklaıı yapı ya da yapı ele manlan açısından sorunlar ortaya çıkar maktadırlar • Gorsel ve ışıtsel kırlılık yaratmaktadırlar • En onemlısı, can ve mal guvenlıgı açısından sakınca oluşturmaktadırlar Kabaca yapılacak bır statık hesap bu tur elemanların rüzgâr etkısı altında ne buyuk ıç zorlamalarla karşı karşıyaRüzgâr etkisindeki bulunduklannı, buyuk bır çogunlugunun elemanlar gerek ıç tasanm ve boyutlandırma gc Bu elemanlar başta, reklam duyurekse ana yapıya bağlantı (ankraj) bakı ru uyarı yonlendırme ya da bolme komından ne denlı zayıf durumda bulunruma panoları olmak uzere gun ısı topladuklarıru ortaya koyar yıcüarı, kazanlan anten ya da kımı ay Bu elemanların gerek rüzgâr etkıdınlatma aygıtlandu Bınalara ya da ze sındekı yuzey boyutldrı gerekse yerden yukseklıklerı ço gu yerde yapı statıgı açısından da onemsenmesı gereken boyutlara ulaşabılmekte ornegın bır bına çatısında tum cephe boyunca ve en az bır kat yukseklıgınde reklam panoları yapılabılmektedır Bu durumda rüzgâr etkılerı panonun kendısı Reslm 1: Blna terasında rüzgâr karfismda blr fazla kat etklsl ve bınaya bagyapacak biiyttklükte reklam panosu lantılan bakımından oldugu kadar, ana bınanın rüzgâr hesabında goz onune ahnması gereken boyutlara ulaşacakür (Re Reslm 3: Yapılara asılı elemanlar Blr büyük kent merkezlnde blnaların ön yüzleri... Hemen her pencerede blrkllma aygıtı, açıkta teller, bonılar, çellk merdlvenler, dlreklere aıılmif trafolar... kural ve denetım ılkelen getırümesı geregını ortaya koymaktadır Bu amaçla onenlenmız ıkı ana başlıkta sunulmaktadır a Yüzey boyutlan ve yerden yükseklikleri belirli sınırlann ttzerinde bulunan elemanlar: 1 Yoredekı rüzgâr yukune gore stauk çelık betonarme dayanım hesaplan yapümalı, levha elemanlan, temel baglantıları temeller bu hesaplara uygun olarak boyutlandınlmalıdrr 2 Bınalara asüacak buyuk panolardan dolayı gelecek ek rüzgâr yuklen bına statık hesaplannda goz onunde bulundurulmalıdır 3 Bına pro]esınde bulunmayıp sonradan eklenecek olan rüzgâr etkısındekı elemanların ana yapıya zarar vermeyecegı ve guvenlı bır kenetlenme (ankraj) saglanabılecegı hesapla gosterılmelıdır 4 Bu hesaplann sonuçlanna göre çızılen yapım, bağlantı ve temel projelerı Inşaat Muhendıslen Odası ve bır başka yetkılı kurumca ıncelenerek onaylanmalıdır 5 Her turlu uygulama onayk projesıne gore yapümalı ve yapım aşaması da anüan kurumlarca denetlenmelıdır b Belirli boyuttardan küçttk ve daba az önemll elemanlar: 1 Beürh yapım (konstruksıyon), bağlantı (ankraj) ve temel koşullan getırümeb 2 Bu koşullar yazüı ve çızüı olarak açıkça behrlenmelı, tıp detaylar hazırlanmalı ve bunlar basüıp yayınlanarak tum dgıhlere duyumlmalı. 3 Tum uygulamalarda yukanda behrtüen kural koşul ve üp detaylara uyulması zorunlu olmah 4 Uygulamalar yetküi bır kurum ve Inşaat Muhendıslen Odasınca denetlenmelı Yapılara asılı elemanlar Bunlann başlıcaları aşagıda kumelendınlerek ıncelenmıstır 1Korkuluklar Bırıa merdıven balkon teras kor kulukları gıbı elemanlar bına mımarı projesınde bulunmalanna karşın beto narme projede hemen hıç gosterümezler ve dıkkate alınmazlar Genellıkle çelıkten yapüan bu elemanların bınaya ankrajı (kenetlenmesı) ıçm betonarmenın yapımı sırasında da bır onlem alınmaz Her ış bıttıkten sonra sıra korkulukları baglamaya gelınce bınanın betonları kınlarak demır uçlan aranır Bulunabüdıgınce o anda demırcı çıragının gozu tuttugunca korkuluklar bırkaç noktadan betonarme demırlerıne kaynaklanarak bağlantı saglanmış olur1 Onsekızıncı katta boyle bır balkon korkuluga guverup yaslanabüır mısınız? 2Günısı ve klima aygıtları Bına gorunuşlerının çızımmdu balkondaki şaksıya vanncaya değin gösteren kimi duyarlı mimarlar, bına bıumınden sonra pencerelere balkonlara lenduha gıbı klıma aygıtlannın damlara salkım saçak gunısı sıstemlerının konulacagını çok ıyı bümelerıne karşın, proje aşamasında ve daha sonrasın da bunlan çızmeyı ve çozmeyı nedense unuturlar1 (Resim 3) 'En ekonomık ısıtma ve sogutmanın toplu ve merkezı sıstemlerle yapüabüecegı' yalın bır fizıksel gerçek olarak ortada dururken, kentlenmızde pencerelere, balkonlara taküan klıma aygıtlannın sayısı da gunden gune artar Turkıye'ye ılk gelen bır yabancı şoyle duşunse haksız sayüabüır mı' 'Demek kı bu ulkede butun bu bınalar yapüıp bıttıkten sonra ıkhm bırdenbıre degışmış, hava sıcaklıgı olaganustu yukselmış ve b a a pencerelere sogutucu takürmak zorun sim 1) Bu nedenler, yukanda belrrtüen turden, rüzgâr etkısındekı hafif yapı elemanlannın hesap, tasanm ve yapım surecınde ınşaat muhendıshğı yonunden belırlı 691/20