Katalog

yaşamamız/ya'şıyor olmamıza ragmen ulkemızde maalesef gorunen odur kı hıçbır hukumet donemmde Jeofizık Muhen dıskgıne ve Sısmolojı Araştırmalanna gereken ozen gosterümemıştır Bır başka deyışle Turkıye'ran gereklı aletsel dona nım ve teorık bılgı açısından hâlâ dısa bagımlı olması akıllara sıgmayacak bır sommsuzluk ornegıdır Bu bağlamda vurgulamak ıstedığım, ulkemızde halen modern anlamda Ulusal Standartd Deprem Istasyonları Agı'nın olmayışıdır Çok acüen ıhhyaç vardır Ulusal deprem ağı neden gerekli? Bümdıgı uzere, depremler (ozellıkle yıkıcı depremler) bolgenın tektonık yapısının ıncelenmesı ve jeolojık evnmının detaylı anlaşılması hususunda çok değerlı verüer sunmaktadırlar Ozellıkle yıkıcı depremlerın oluşum mekanızmalan, artçı depremlerın dagılımı, faylanma hareketlenrun yeryuzunde oluşturdugu kınk zonlannın harıtalanması, dokumunun yapüması ve turlerının belırlenmesı, bolgenın depremselhgının anlaşılmasında ve ılerıye donuk yaürımlann tasarlanmasında oldukça onemlı bılgıler ıçermektedırleı Bır başka yaklaşımla, EMSCPotsdam ve Harvard unıversıtesının vermış olduğu mekanızma çozumu Uluslararası Standart Sıs mograf Ağlan'ndan elde edılen bılgıler doğrultusunda mumkun olmuştur Bu çozumu Turkıye'dekı mevcut (ortak kullanı ma açık olmayan) kayıt ıstasyonları üe vermek/bulmak kesın remlenndekı maddı zararların (veya askerı har camaların veya kamu sektorundekı dığer haksızlıkların1) belkıde % 0 l'ne çok ıyı bır Ulusal Deprem Agı kurmak mumkundur Bır başka yaklaşımla, Turkıye her deprem sonrasında onlarca trılyonluk hasara goğus gerebılecek kadar zengın değıldır Ülkemizde bilgi birikimi nasıl? Belkı de en onemlı 39* soru bu Ulkemızde Sısmolojı ve Neotektonık açıdan bılgı bırıkımıne Şektt 2: Marmara Denlzl ve Çevresinl etklleyen önemll depmnlert aH fay Düzleml Çözümkri, Clslm Dalgalan Modettemesl sonuçlan (Taymaz ve dlğ. 1991). sahıp sayıca az da olsa gerçek büım adamlan yayınlanyla kanıtlamış büımcılerımızın goruşlen sorulmalımevcuttur Hukumetlerımız maalesef artık ulkemızde hıçbır dır anlamı kalmamış olan akademık rutbelen muhatap alıyor Gerçekten bıhmsel uzmanlıklannı cıddı durust uluslararası29* 30' 30* O C C 30* 30" 27*00' •2*00' 27* 30" 28*00' 28* 30' 29* 001 31* 001 42*00' Neler yapılabilir? • HARVARDCMT • USCGNEIC * USGSCentroid 1" 30' 41* 301 41* 00' 41* 001 Bugun deprem büımı ıle ugraşanlar (gerçek sısmologlar) afet yorumlayıcısı durumundan çıkıp afet onleyıcısı çabalar ıçıne gırmelıdırler Son yıllarda ulkemızı etklleyen depremlerden almamız gereken ortakders çok kath betonarme yapılannda pro je, yapım ve malzeme konulannda yapüan yanlışların ortaya çıkmasıdır Dunyada depremden çok etkılenen bolgelerde genellıkle az katlıhafıf malzemelı evler yapılmıştır ve halen tercıh edilmektedırler Bu nedenle, depremde az hasar goruluyor Ulkemızde her yeıde bır betonarme çılgınlıgı yaşanıyor Inşaat teknıklerı açısından betonarme bınakr daya nıkL olabüır, fakat ulkemızde de teknık şartnameler yeterınce uygulanmamakta ve kontrol edümemektedır Kısa dönemli önlemler * Deprem gıbı olağanustu durumlarda ılkyardım hızmetlerını denetlebılecek gereklı ınsanı yardımlar ıle bırlıkte bıhmsel çalışmaların yonlendırümesınde yardımcı olabılecek, sorumlulugu taşıyabüecek bır kurum oluşturulmalı 40* 301 40*30' * Sısmolojı ozellıkle Deprem ve Muhendıslık Sısmolojisı konulannda uzman kadrolann bulunacagı araştırma bı nmlerı başta unıversıteler olmak uzere kurulmalı * Jeolojık ve sısmolojık etkınlık açısından sağlam ze mınler uzerıne kurulacak kalıcı/sureklı kayıt yapan sısmograf |40'00' 40'00' ve ıvme olçer gozlem yerlerının yer alacagı ulusal bır şebe 1 31* OO 3C301 27" 30' 28*00' 27*00' keye gerekvar * Ozellıkle, kamu gereklennın karşüandıgı hastaneler, 17AİUST0S 1999 KOCAUİDEPREMİ; Şekll 3: 17 Ağıutos 1999 Cölcüklzmlt depremlnln ön vertlere göre mevkil ve faylanma mt kopruler, barajlar, tuneller vb gıbı dayanıklüık açısından dakanlzması çözümü (portakal renkll, Harvard CMT) ve Marmara Denlzi ve fevretlnl etklleyen önemll depremlere alt Fay Düzleml Çöha tıtızhkle goz onunde bulundurulmalı ve bu tur bmalann zümleri, Citlm Dalgalan Modellemesl sonuçlan (Taymaz ve dlğ. 1991). Kırmızı rtnkll fay mekanlzması 22 Temmuz 1967 MudurnuAdapazan depreml ve 30 Temmuz 1967 artçı depreml (mavl renkll normal faylanmaaçılma hareketi; McKenzie 1972) ve 1% Eylül sağlamlıgından kuşku duyulmamalıdır * Inşaat şartnamelerınde buyuk tasanmh yapüar ve 1963 Çınanık depreml (mavi renkll normal faylanma) çözümleri. KUcük beyaz dalreler tge Denlzl ve Çevresl'nin 19641995 ytllon araundakl slsmlk aktlvltesl (ISC verilerlnln göre büyüklükleri M > 4.0 olan depremlerln dağılunlan görülmektedlr). 17 Ağmtm 1999 kuçuk yapılar ıçın en az ıkı ayn yonetmehk çerçevesınde bıCölcüklzmlt depremlnln slımolollkulınlararası aletsel verllere göre mevkil net olarak blllnmemektedlr. Merkez iüsünün flmdlkl ve naların deprem tasanmlarını ıçeren şartnamelerın hazırlan rllere göre (HarvardCMT; USCCNEIC ve USCSCentrold) IzmH Körfezl'nln güneymdeki fay hattı dvannda olduğuna dlkkat edinlz. Yazınm devamı 23. sayfada AktHkınk (fay) zonton kalın siyah çlzgllerle gösterilmiftir. lıkle mumkun degüdıri Jeolojık ve sısmolojık etkınlık açısından sağlam zemınler uzerıne kurulacak kdhcı/sureklı kayıt yapan sısmograf ve ıvmeolçer gozlem yerlerının yer alacagı ulusal bır şebeke ye gerek vardır Zaman yıtırdmeden, oncelıklı olarak bu konu uzerınde durulmalıdır SİSMOLOJİ HAKKINDA GENEL KAVRAMLAR S/5MOIO//, deprem bılımıdır Kapsamı, depremlerden elde edılen venlerın ve bılgılenn doğrultusunda yerkuremn elastık ozellıklennın çkarılmasını sağlamaktır DEPREM, yerkure ıçensmde bınken elastık deformasyon enerjisının kayaçlann kırılma mukavemetını aşması sonucunda kayaçlann kırılması ve bu kırılma hareketlerının oluşturdugu elastık dalgalarm yeryuzunde yarattığı tıtresım hareketıdır Depremin Buyukluğu (Magnıtude), deprem esnasında açığa çkan sısmık enerjının bır olçusudur ve loganlmık bır tanımlaması olup, hesaplamalarda kullanılan sısmık dalga fazlannın karakterlerıne bağlı olarak değısık değerler alabılır Sısmoloıı'de en çok kullanılan buyukluk değerlerı usım dalgası fazlanndan hesaplanan mb ve yuıey dalgalanndan hesaplanan Ms değerlendır Aynca, son yıllarda Harvard unıversıtesı tarafından gelıştırılen ve kullanılan dalgaşeklı (waveform) nden hesaplanan buyukluk değen vardır ve Mw olarak rapor edılmektedır Depremin Şiddeti (Intensıty), bağıl bır kavram olup deprem sonrasında gozlenen hasar ıle ılışkılıdır Epısantıra olan uzaklık, yerel zemın kosulları ve farklı yapı tıplenne gore çok larklı spekulatıl değerler alabılır Şıddet değısık olçekler ıle ılade edıldığınden, yalın olarak kullanıldığında bu terım bır anlam ılade etmez Kullanılan olçek belırtılmelı Maalesef her deprem sonrasında demeç veren bılım adamlarımız ve medya mensupları bu kavramlan karıştınyor Depremin buyukluğu, dunyanın herhangı bır noktasında gozlem yapan sısmoğrat ıstasyonunda kaydedılen sısmogram uzerındekı sısmık fazlardan hesaplanır ve çok larklı değerler almazlar fakat depremin sıddet değen, depremin olustuğu bolgeden uzaklastıkça ozalır Bu kavramların sorumlu bılım adamları, basın ve medya mensuplarınca ve ozellıkle polıtıkaalar taralından doğru kullanılmasını arzulamaktayım Ulusal Deprem Ağı kurmak çok mu zor? Hayır Ulusal Deprem Agı kurmak çok zor değıldır Bırkaç kılometre uznlugundala otoyol malıyetıne modern an lamda bır deprem agı kurulabılır Burada asü sorun, huku metlerm ılgısını çekmektır Bugun Erzıncan1992 1995 Dı nar, 1998 Ceyhan ve buyuk felaket 1999 GolcukIzmıt dep 650/7