Katalog

bırıktıgını ya dd nerelerde hangı duzende hareket ederek enerjınm boşaldıgını saptamaktır Depremı bol bır ulkede yaşamanm ükkoşulu bu konukrı bılen ve tedbırlerını almdsını becerebüen nesülen yetıştırmektır 0 halde, deprem ve depremde alınacak onlemler gÜDi konular bır bagımsız ders olarak ükokuldan başlayardk ogretılmelıdır Turkıyenın aktıf fay kuşaklarını dyrıntılı mcelemek uzere araşürma kurumlarına yeterlı kaynak sagldnmalıdır Büınçlı ve bügılı kuşaklar depremle yaşamanın tedbırıru de alacaklardır * Turkıye Büımler Akademısı aslı uyesı Istanbul Teknık Unıversıtesı, Maden Fak Jeolojı Mulıendıslıgı Bolumu ogretım uyesı Kaynaklar Anderson DL 1971 The San Andreas fault The contınents adnft Freeman and Co S 143157 Reılenger,RE vd 1997 Global posıtıonıng system measurement of present day crustal movements rn the ArabıanAfncaEurasıa plate collısıon zo ThruBt/Bindlrnıe Fold axia/lcıvrım elcseni ,* " 5 = ,strlk.ıit» Bo»r4lnı «t..lı f.j (M tuln) a l u ı l ı Mult (ıllp u l u ı valmon) »hıra probtblt/ rtyUlt<U£l b.Umll) voleuu <M>tm/v*lk<nlk çUı» a*rıuıl«rı JefcM 8. Do$ıı Anadolu'nun önemli fay ve kıvnmlan lle volkanlk çıkif merkezlerini gosterlr harita (Yılmaz vd., 1987 den ahnmiftır). settırmektedır Kuzey Guney yonlu kısalıp kalınlaşma, Dogu Anadoluda kıta kabugunu, olagandan %50 kadar daha kahnlaştırmıştır (Kıta kdbuCfu Doğu Anadolu'da 45 knı kadaı dır) Bu kısdlıp kdlırüaşma sonucunda DoŞu Anadolu gı derek yukselmış ve denız duzeyınden ortalama 2000m yuksekte olan bır plato konumu kdzanmıştır Karlıova'dan derlenen jeolojık verüere gore (Şaroglu ve Yümaz 1986) kısalıp kalınlaşmanm ılerı bır evreye ulaştıgı yaklaşık 5 müyon yü oncp Kuzey Anadolu fayı üe DoÇ(u Anadolu fayı bırbırlerıne kavuşarak bırer transform fay ?.onu nıtelıQmı kazanmış ve Anadolu levhasırun bu sıkışma lejımınden, balıya do^ru kaçmasına olanak saglamıştır Bu gelışme 2 parrnak diasında sıkıştırılan bu kıraz çekndegınm kenara pırüıyarak kaçmasına benzetüebüır Anadolu'nun batı yonundekı ılerlemesı, tarak kemıklerınden sıkıştırılan bır elın parmaklarırun açılması gı bı, Batı Anadolu'da bır Kuzey Guney gerüme rejımı yarat mış ve bu gerılme, dogubatı yonlu bır çok graben adı verdıgımız çokuntu alanının gelışmesıne yo1 açmısür Şekıl 4 bu alanlan gostermektedır Batı Anadolu'nun buyuk dkarsulan, ornegın Buyuk Menderes, Ge dız, Baiarçay bu yapılara yerleşmıştır Jeolojık ve jeofızık verüere gore bu grabenler aktıf faylarla sınırlı olup yılda 36 cm hızla gerılmeye ve açılmaya devam etmektedır Yukarıdakı kısa tanıtım yazısı Anadolu'da yapüan jeolojık ıncelemelerın dunya yerbılımlerı toplumunca yaygınca benımsenen gorusleıının ozetı nıtelıgındedır Bu goruşlerın temelını, Şengor ve Kıdd'ın (1979) Dogu Anadolu'nun tektonığı üe Şengor ve Yılmaz'ın (1981) Turkıye tektonıgı konularmdakı yayınları oluşturmaktadır Arap levhasırun kuzeye ılerlemesı surdukçe, faylara bağlı depremler de surecektır Bır dıger degışle bu depıemleı Dogu Anadoluda sıkısma kokerüı, batı Anadoluda gerüme kokenlı, Kuzey ve Dogu Anadolu transform faylar boyunca ıse yanal atımlı faylarla gerçekleşecekür Yerkabugunda olçulen yüda 2 3 cm lık hızlar ük an da çok kuçuk yer degıştırmeler gıbı gorulebılıı Ancak bu hızlaı yeıkabugunun hareketlerı açısından onemlı bu652/8 yukluklerdır Ornegın yılda 36 cm'yı bulan Batı Anadolu'dakı gerüme ruzı kıta kabugunda dunyada olçulen en yuksek hızlardandır Bu hız bır ınsanın bebeklıkten yetışkınlıge boyunun uzamasındakı hıza yakındır Bu hızla ha reket etmege zorlanan bır kıta kabugunda, bu kuvvet, kuçuk hareketlerle boşalamadan bırüctıgı zaman Izmıt depremınde oldugu gıbı 17 km kalınlıgındakı bır kıta kabugunu, 100 km bır mesafede yırtıp geçecek yada 34 m oteleyebüecek dev bır guç halıne gelebümektedır Depremden kaçmabümek mumkun olamadıgına ve Turkıye'nm hangı yoıelerınde hangı aktıf fayların bulun dugu da ıyı kotu bümdıgme gore ydpılması gerekb olan bunların çevresınde sıstemlı sısrruk ıstasyonlar kurarak burüarı duzenlı olarak ızlemek, kuvvetın nerelerde nasü • ne JGR 102 S99839999 Şaroğlu F Yılmaz Y 1986 Doğu Anadolunun jeolojık evrımı ve havza modellen MTADergısı 107 S61 83 Şengor AMC KıddWSF1979 Post collısıonaltectonıcs of the TurkıshIraıııan plateau and a comparısıon wıth Tıbet Tectonophysıcs,55, S 361376 Şengor AMC, Yümaz Y 1983 Turtayede Tetıs'm evrımı Levha tektonıgı açısından bır yaklaşım Turkıyp Jeolojı Kurumu Yerbılımlerı ozel dızısı No 1 75 s Vme F] 1971 Undeıstandmg the earth Open Unıv press The Arterrus press S 233249 Wyllıe PJ 1975 The earüı's rnantle Contınent adrıft and contuıents aground Freeman and Co S 4657 Yılmaz, Y Şaroglu F Guner Y 1987 Inıüatıon of the neomagmatısm m East Anatolıa Tectonophysıcs, 134 S 177199 Dağarası havza Gol Göl Şekll 7. DoN ğu Anadolu'da kıta kabuğunun Kuzey Gü ney bir ukifma rejlml altında kıvnlma ve kınlma lle kısalıp kalınlaımasmm evrelerinl gosteren kesitler (faroğlu ve Yılmaz, 1986dan alınmiftır). Dağarası havza