Katalog

Deprem sonrası psikolojik yıkım Tarih, bilim ve Binnur Yeşilyaprak* 1 7 Agustos gecesı Marmdra Bolgesı nı 7 4 şıddeünde s>arsdn depremden sonra çoken evlennın yıkıntılan altından sağ çıkmayı ba şaranlar şımdı yaşadıklan psıkolojık yılam ın alündan kalkabıleceklpr mı'(l) Deprem şokunun yaratugı ve farklı goru numlerde ortaya çıkabüen tum tepkılerın Travma Sonrası Stıes Bozuklugu (Post Travmatıc Stress Dı sonder) FTSD olarak tarumlanabıleceğı belırülmıştı Sozu edılen yazıda boylesı bır şok ıle oluşan travmadan kurtuluşun pek de kolay olmayacagı zaman alacagı ve bu surecın genel olarak şu uç evreden geçeceğı ıfade pdılıyordu (1) Guvenlık duygusunun ypnıden kazanılması (2) Travmdnın aynntılannı anımsayıp neden oldugu kayıpların yasının tutulması (3) Sonunda normal bır yaşarrj duzenının yeruden kuruldbümesı Şımdı trdvmadan kurtulus surecının bu ev relermı tek tek ele alarak nasıl gpçebılecegıru ve bu evrelerı yaşayanlara ne gıbı yardım yapılabıle cegını ıncelemeyp çalışalım (1) Güvenlik Duygusunun Yeniden Kazanılması: 45 sanıye suren 1 4 şıddetındekı depremle evlerı başlanna yıküan pnkaz altmdan gunlerce sonra çıkanlan yakrnlarmı kaybeden ve yaralananlar ıçın guvenlık duygusunu tekrar kazanmak hıç de kolay degıldır Depremı boylesı agır kayıp ve hasarldrla yaşayanlar ıçın mutlaka psıkolojık olarak profesyonel yardıma ıhüyaç vardır Ancak bu yardımı dpstpkleyecek ya da temellendırecek oncPİıklı yardım bu kışıleıın deprem sonrası fizyo lojık ıhtıyaçlanıuıı (yeme ıçme, bakım uyku vb) duzenlı brr şekılde karşüanabıldıgı koşullann ya ratılmış olmasıdır Dıger bır deyışle depremzede ler gerek devlpt gerekse yardım kumluşları vd tarafmdan kendısıne el uzaüldıgı sahıp çıkıldıgı duygusunu yaşaydbılmelı ancak bu elın kı sa bır sure sonra çekılmeyecegı sahıpsız kal mayacagından da pmın olabümelıdır Depremze deler ıçın temel ıhtıyaçların duzenlı olarak karşılanması kalabıleceklerı guvenlı yerlere yerleştırümelen geleceğe yonelık çozumlerın urptıldıgı nı gorebıknelerı bu şoku atlatma surecınde ılk ve oncelıklı yardımlardır Bufun bunlann sağlan ması aynı zamanda psıkolojık bır yardım ışlevı go recektır Çunku depremzede yalnız değılım benım ıçrn ugrasıyorlaı elleıınden gelenı yapıyor lar duygubu ıle guvenme VP korunma ıhtıyacı nı hem fızyolojık hem de psıkolojık olaıak karşıla yabılecektır Boylece kendısını dış etmenlere kar şı konıyan evının başına çokmesıyle yerle bır olan guven duygusunun yeniden oluşması ıhtıyaçlan nın karşılanması ıle yaşama durtusunun yeniden hdrekete geç mesı sağlanabılerektır (2) Travmanın Aynntılannı Anımsayıp Neden Olduğu Kayıplaım Yasının Tutulması: Travmadan kurtuluş sure cının ıkıncı evresı ılk şokurı atla tılıp geçıcı de olsa bellı bır yasa ma duzenı saglanmış olan dep remzedenın olayı daha sakın bır durumda daha guvpnlı bır or tamda VP daha agu çekım olarak yenıden yaşamasıdır 45 sanıyelık olay ve sonrası deprpmzedp ler tarafından dyrvntılanyla anım sarap ne oldugunu nasıl oldu gunu nelere yol açtıgı zıhın nel olarak ve phikolojık olarak dusunulup hıssedılır Işte bu aşamada olayın bılıncrne vıııp acısını daha deı ınden y ış ıdığı bır surece gıreı depremzede Bır bakıma olayın gerçek boyutlannın yenı farkına varmaya başlar kayıplarının acısını yenı hıssetmeye başlar Baş et mesı gereken şokun derınlıgını yenı gormeye başlar Kuşkusuz depremzedelenn psıkolojık yardıma en çok ıhtıyaçlan oldugu donem bu evredır Bu evrede hem yakınlannın sevdıklennın dostla rının destegıne acısını paylaşmalanna hem de profesyonel bır yardıma ıhüyacı varchr Geçırdıgı olayın şokunu bu destek ve yardım ortamında ypnıden ıfade etmesı yaşaması duygusal patlama larını terapotık koşullarda boşaltması sagaltım su recı dçısından son derece onemlı ve gereklıdır Butun bu duygulannı bastırması yon degıştırmesı ya da somatıze etmesınm (bedensel araza donuşturmesının) onlenmesı ışte bu evrenın geregı gıbı yaşanması na baglıdır Ancak bu evrpyı ken dısı ıçın uygun ve yeterlı bır şekılde yaşayabılen depremzede uçuncu pvreye geçebılecektır Ikıncı evrede geçıcı bu depresyon yaşamak olagandır Duygusal patlamalar yaşanması olagandır Herkes yaşadıgı olayın ve ortaya çıkan kayıpların kendısı tarafından algılanmasma anla mırid baglı oldrak kendme ozgu bu yas sureu yaşar Bu surpcm uzunlugu ve ortdya konan tepkı bıçımlerı bıreyvn yaşı cınsıyetı geçmış ydşantılan kışıhk ozellıklen strese dayanma gucu olayı algı lama tarzı ve olay sonrası yaşadıklan yardıma açık olması vb gıbı pek çok etkene baglı olarak degışebılır (3) Normal Bir Yaşam Duzeyinin Yeniden Kurulabilmesi: Eger bıreye ıkıncı evrede ıhtıyacı olan des tek ve psıkolojık ydrdrmlar saglanırsa yavaş yavaş depresyondan çıkması beklerur Bu evrede bıreyın uzuntulerını yaşamış yasını yeterlı bır sure tutmuş olan huzunlu ama umutlu olarak şu dunıma yonelmesı gerehr Evet yaşddıklarım korkunç tu ama yaşarrı devdm edıyor O halde bır şpyler yapmalıyım Bu aşamada kuşkusuz yıne devletm sağlayabılecegı yardım olanaklan bıreye yaşamı devam ettırebılmesının mumkun oldugunu gosterebılecek yeterhlıkte olrridlıdır Yeniden bır ış kurabüınm evımı yeniden yapabılırım çocukları mın gelecegını saglayabılınm gıbı normal bır yaşam duzenını kurabılmesı ıçın planlar yapması çaba harcaması umutlannı yeniden yeşertmesı gerekır Eger bu umudu yeşertemezsek toplum olarak devlet olarak depıemzedelerın yeniden ıkıncı evreye gerı donmelerıne engel olamayız (1) Cumhurıyet Bılım Teknık Sayı 650 s Deprem Sonrası Psıkolojık Yıkım 4 Eylul 1999 * Doç Dr Gazı Unıversıtesı Oğretım Uyesı Psıkolojık Danışma Uzmanı akademisyenlik ergırmzın surekh yazan A. M. C. Şengör'un "Bancı Hasan Âh Yu cel olayına doğru 1 " başlıklı bır yazısıyla (Sayı 640) ügüı olarak, 'Olaylar benzese de kısıler benzıyor mu?" başlıgıyla kısa bır eleştırel degerlendırme yap mıştım (Sayı 644) Sayrn Şengor, buna uzunca bır yanıt yazmış Olay bılımcıyı kışı tarıhçıyı ügılendınr" (Sayı 648) Onun bu yanıtta ışledıgı ozel noktalar, konuyla ıl gılı olmakla bırlıkte benrm gundeme getırdıgım tarüşma kdpsamınm dışında kal mdktadır Dolayısıyla, ben kendı açımdan onlan burada ele almaya gerek gormuyo rum Dergıde daha sonra 'Amacını aşan yorumlar ve benzetmeler başhğını taşı yan yazısıyla Sayın Rıfat Okçabol, onun (ve yayın yonetmenımızın) yazdıklanna yonelık olarak yanntüı bır çozumleme yaprruş ve konuyu kanımca yeterınce ay dınlığa kavuşturmuştur (Sayı 649) Benım burada yapabılecegım ıse, anlamlı buldu gum bır ıkı noktarun uzennde durrnak olacaktır Ikrna yaasrnda Şengor, "Guruz'le Hasan Âlı Yucel'ı kışı olarak karşılaşür mak1 gıbı bır anlaüm kullanıyor ve buna kendı açısmdan şoyle bır yanıt verıyor Buna herhalde once Guruz'un kendısı guler Kendı adıma, Sayın Guruz'un boy le bır karşılaştırmaya ne gıbı bır tepkı gostereceğını bılmedıgım gıbı, bu tepkının bera ılcjılendırdıgını de pek soyleyemem Benım yazımda uzerınde durdugum nokta da gerçekte bu degıl akademık bır yazar olarak Şengör'un boyle bır karşüaştırmayı nasıl yapabüdıgıydı Yazdıklanm, Sayın Şengör'un belrrttıgı gıbı gerçekten "polıtı kaya ve bıreye" de yonelıktı Yazısının amacının polıükdcılara "elrnızı yakamız dan çekın' oldugunu soyleyen yazarımız da ıstemeden de olsa, bır anlamda polı ? tıka yapmış" olmuyor mu Kanımca oluyor çunku polıtıkacının etkrnhklennın sınırlan ru çızme çabası, ozunde sıyasal bır tutunıu ıçerır Boyle genel bır anlamda "polıtıka yapmak" yanlış da degıldır, kuşkusuz bunu, partı polıhkası' ıle kanşürmadıgımız surece Tartışmamın bıreyı ılgılendırmesı de çok dogaldır çunku eleştırel değerlen dırmesını yaptigım yazıda bıreyler, ılkece yaptıklanna yonelık anrak kendılenyle de ılgılı sonuçlar çıkdrülarak karşüaştınlmıştır Tarih konusu Ancak Sayın Şengör'un konuyla ılgılı ıkıncı yazısında benım dıkkaumı en çok çeken nokta, onun baslıgmdakı anlanmdır Tarıhçılerı olaylar ılgılendırmıyorsa, o za man yeryuzunde kendısı ıçın tarıhçı' te rımıru kullanabılecegımız tek bır kışı kal maz, kalamaz Çunku onların uzerınde ça lıştıkları konu bınmlerı olaylardır Bu nokta tarıh alanının en onde gelen ozellıgıdır ve kanımca onun geçmışı ınceleyen bır aları olarak nıtelendınlmesımn de onunde dır Gunumuzde ne zaman toplumlan ya da bellı bır toplumu ılgüendıren genel VP sıyasal olma ozellıgı bulunan bır olay orta D ya çıksa, olup bıtenlenn bır değerlendırmesını yapmaları beklenen kışılenn arasrnda belkı sık olarak tarıhçılerı gormekteyız Toplu olarak temel bılımler anlamında bılım etkınlıgmın konu bırımı sureklı yınelenen gerçekler olan olgulardan oluşurken gerçegrn tek bırıcık çok somut orneklerı olarak olaylar tarıh alanının (ve onun ornegın tıp tarıhı bılım tarıhı gıbı altalanlannın) konulan oluşturmaktadır Or negm genel bır olgu olarak deprem (tarıhsel) doğal bılımlerden yerbüımın de bır konusu ıken kısa zaman once dogu Marmara Bolgesı nde yaşadıgımız dogal afet', tek bır deprem ornegı olarak aynı zamanda tarıhçıye (ve sıyaset tıp vb tarıhçılerıne) konu olmaktadır Ote yandan boyle duşunuldugunde tek tek kışıler de yondembılgısel açıdan bırer olay olarak değerlendırılebılecek ve onların etkınlık lerı de tarıh alanının kapsamı ıçme grrecektır Dergımızın Sayın Okçabol un yukarda adı geçen yazısının çıktıgı sayısın da Şengor un bu kez bılımle ılgılı bır yazısı var Bır başka yazara yanıt nıtehgmde olan (ve kanımca sırurh bır bılım dnlayışının sergılendıgı) bu yazıda yazarımız TUBA ve Avrupa Akademısı uyesı olarak tanıtılmaktadır Bu tur uyelıkler bulundugumuz toplumun aydınlaıı olarak bızlere kuş kusuz kıvanç verır Ancak burada vur gulanması gereken onemlı bır nokta bır etkınlıktekı bdşarının o etkınlıgı felsefe ye yontembılgısı duzeylerınde sorgulamakta da geçerlı olabılecegı yanılgısıdır Yaman On Okçabol ve eleştihsi AiMonı aşan yorumlar ve benzetmcleı (bayı 649) başhkh yazısındd Rıftt Okçabol, Sayın Şen gore ve CBT edıtorune eleştınler yoneltmıştı Şengor kendısımügüendııeneleştınlen 651 sayı da yamtiadı Edıtom ılgüendıren hsımlara ıse ya nıt vermek gereğmı duymadık Ancak Sayın Ors yukandah yazısında Okçabol un edıtom de ügı lendıren konularda aynntılı çonımlemeleryaplığı nı vc konuyu aydınhğa kavuşturduğunu yannca ıkı soz soylemek gereğı doğdu KemalGuruz un Samsun l9Mayıs Unıversıtpsınde ne yapüğmı araştırmadık zaten gundemde (sayı 640) bır Guruz çozumlemesı de yapumış değıldı ve Guruz un Tubıtakta bılım ıçın yaptıklannı ya kmdan ızleyen bır gazetecı olarak konuya yaklaş mıştık Guruz hakkmda gazetelerde veyakoşeler dc ycr alan yazıların doğruluğunu da baska kay naMardan araştırmddık Aynca bu şu aşamada fazla ılgımızı de çekmıyordu OrneÇın şımĞ de Guruz u eleştırenlenn Guruz u YOK Başkanhğın dan atmak ıçın yemm eden MHPh mıllelvehlı vc yomüalerle aynı sata koymak kolayalığmı gosler mıyoruz1 Gundem de Guruz yanlış yapmamıştır dıye bır ılade de kullanılmamıştı ve bu nedenh Okçabol un bızc yonelık Guruz yanlış yapmamış 7 rnıdır benzen ıladcsme yanıt vermek gereğmı de duymadık Bız olaya Doğr<unaa Sağlam Guruz çızgısı olarak yaklaşmıyoruz Bu eleştırel ve araşbrmaa olmayan kolaycı bn bahştır Bılım de boyle mançlara yer olmadığmı duşunenler denu Elımızde herşeyı doğru gosterecek 1 değışmez bır sıyası pusula maaleselyok CBT Edıtorluk 652/15