Katalog

açılma hareketı KuzeydoguGuneybatı dogrultusundakı çekme kuvvetlerın etkısmde oluşmuştur ve jeolojık neotektonık hdrıtalar ıle uydu ve hava fotoc^raflanndd çok açık olarak gorul mektedır Yıkıcı buyuk depremler, Anadolu levhasının Avrasya levhasına gore bagıl olarak 40 mm/yıTlık bır hızla batıya dogru hareketı sonucu oluşuyor Bu hareketın baüya aktanmı başlıca Kuzey Anadolu ve Dogu Anadolu Faylan boyunca gozlenıyor Bu hareket sonu yız Once, saghklı bır verıbankası oluşturarak, deprem olayına hazırlanmalıyız (*)Doç Dr Istanbul Teknık Unıv Maden Fak Jeofizık Muh Bol Sısmolojı Anabılım Dalı Maslak80626, Istanbul emaıl taymaz@ıtu edu.tr http //www geop ıtu edu tr/~taymaz Katkı Belirtme: Bu yazıda kullanılan şehlierm hazırlanması esnasında bana yaıüımcı olan oğrenom Onur Tan'a teşekkuredenm cu Ege Denizi ve Çevresinde gözlenen açılma M=7.0 'a (manyıtud) varan buyukluklerdekı depremlerın olu şumunun başlıca kaynagıdır Yıkıcı depremler gelecekte de olacaktır ve bugun depremlerın onceden belırlenmesı (kesunlmesı tahmını) kesın olarak çozumlenememıştır Deprem olayına farklı bır açıdan bakacak olursak, depremm buyuklugu ve yen deprem hasarlan açısmdan en onemlı faktorlerın başında gelıyor Beklenen depremın buyuklugunun en az bugune kadar oluşmuş en buyuk deprem kadar olacagı kabul edüırse, deprem felaketınm boyutlan çok daha buyuk bır onem kazanacaktır Ozetle, ulusal deprem ıstasyonlan ağından, zenvn etutlenne, neotektonık araştırmalara ve konut tıpı seçımlenne kadar bır dızı araştırmayı başlatmalı Şekil 3: Ege Denlzl ve çevreslnl etklleyen aktlf fay sistemlerinin dağılımı ve bölgenln tektonlk modell. Büyitk slyah ok, bölgede genel olarak gözlenen sıkısmanın doğnıltusunu; küçük tek yönlü oklar, doğnıltu/yanal atımlı faylan; Içl boş dlk dörtgen konmuş flzgller, normal faylan göstermektedlr (Taymaı ve diğ. 1991). Bu seklîde kırmuı lle renklendlrilen fay (kınk) zonlan aktlf faylan göstermekte olup jeomorfoloji, topoğnfya ve depremler lle çok yakın lllfkl Içerislndedlrier. faylar boyunca batıya kayma hareketı üe Yunarustan'da bu hareketı karşılayan normal aümlı faylar arasında gorulen açüma hareketı bolgedekı saat yonunde gözlenen rotasyonel (donme) hareketlerını gereklı kılmaktadır Bu saat yonundekı rotasyonel hareketler paleomanyeük verüerle de desteklenmektedır Ege bolgesının aktıf deformasyon sıstemı, bolgedekı derın ve yuzeyde gözlenen tektonık yapüann oluşumunda çok onemlı bır etkendır Ege bolgesındekı graben sıstemlen bolgenın genel deformasyon sıstemının ve derın yapılannın ardasılmasında anahtar rol oynuyor Ozellıkle, Co rınthosEvvıakos, BuyukKuçuk Menderes, Gedız ve gol ler bolgesındekı grabenler tektonık yapı ve deprem aküvıtesı ıle çok yakından ılışküıdır 7 Eylül 1999 Atina depremınden sorumlu fay zonu muhtemelen tekrar aktıvıte kazanan Güney Evviakos Fayıdır Bu fay (kınk) zonu gerek jeolojık/tektonık harıta larda gerekse uydu ve hava fotograflarında çok net olarak gorulmektedır (Taymaz ve dıg 1991) Ege sıstemı ıçerısınde yer alan ve sismolojik ozellıklerı farklı olmasına ragmen sismotektonik ozellıklerı bakımından 17 Ağustos 1991 Gölcük ve 7 Eylül 1999 Atina depremlerı aynı sı temın bır paıçasıdır ve bu yuzyılda uzun bır sure sessız ka lan Güney Evviakos Fayı'nın tekrar etkınlık kazandıgını gostermektedır Bolgeyı en son 24 Şubat 1981 ve ızleyen gunlerde etklleyen Corinthos Körfezi ve çevresındekı graben sısternındekı aktıf faylar bu depremde tekrar aktıve olmadılaır Bır bdşka deyışle bolgede halen deformasyon bınkımı suregelıyor ve ılerleyen gunlerde daha kuçuk ol çeklı artçı ıkıncıl depremler beklenmelıdır Bu bılgılerın ışıgında USGS • NEIC'ın vermış olduğu en guvenılır fay duzlemı çozumunun, bolgenın jeolojısı, jeomorfolojısı ve fay sısternlerı üe uyumluluk ıçerısınde oldugu goruluyor 7 Eylul 1999 Atına (to 11 56 50 32, mb=5 8, Ms=5 6, Mw=5 9) depremının on verüere gore sismolojik parametreleri (bkz Şekıl 4) Bu pardmetıelerden açıkça goruleceğı gıbı, 7 Eylül 1999 Atina depıemı bu açılma mekdnızması ıle ılışküıdıı ve sığ odaklı bu depıcmdıı Sısmık eneıjı açısmdan orta olçeklı bır deprem olarak nıtelendıı ılmelıdır Soz konusu • Ketın I 1948 Uber dıe tektonısch mechanıschen Folgerungen aus den groasen anatolıschen Eıdbeden des letzten Dozennımus Geoloyısclıe Rundschau 36 7783 • [JB Pıchon X 1996 Anadolu Akderaz e mı duşuyor' Cumhunyet Bılım teknık 471 (30Martl996) 67 • McKenzıe D 1972 Actıve tectoracs of the Medıterranean regıon Geophys JournalofRoyalAstronomıCdlSoaety 10 109 186 • McKenzıe D 1978 Actıve tectonıcs of the Alpıne Hımalayan belt the Aegean Sea and suıroundıng tegıons Geophys J R astr Soc 55 217 254 • Steın R VB dıg 1997 Progressıve faılure on the North Anatolıan fault sınce 1939 by earthquake streas tnggerıng Geophysıcal Journal Interna&onal Oxfoıd 1 ?8 594604 • Şengor AMC 1995 Kuzey Anadolu Fayının keşfı hakkında Cumhurıyet Bıhm TBknık 458 (30 Aralık 1995) 6 8 • Şengor AM C ve dıg 1985 Stnke slıp faultınq and ıelatod basm formatıon m zonesoftectonıcescape aa a case study Soc Econ Paleont Mın Spec Pub 37 227 264 • Şaroglu F Ernre ÖVBKUŞÇU I 1992 Turkıye Dın Fay Harıtâsı 1/1 000 000 MTA, Ankara 3pafta •Taynıaz T 1990 Earthqualce Source Parametera ın the Eaateı n Medılunanean Re gıon PhD Thesıs 244pp Darvraı College Unıversıty of Cambndge Engiand U K • Taymaz T l<)90 Earthquake Source Parameters ın the hastem Medıterranean Regıon PhD Thesıs 244pp Darmn Collpqp Unıversıry of Cambndge Engiand UK • Taymaz T ve dıg 1990 Earthguake mechanısma ın the Hellerac TYpnch near Crete Geophysıcal Jouınal lnternalıonal Oxford 102 695 731 • Taymaz T ve dıa 1991 Actıve tectonıcs of the north and central Aegean Sea Geophysıcal Joumal Internatıonal Oxford 106 433 490 • Taymaz T vePnce S 1992 The 1971 May 12 Burdur earthquake seguence SW a aynthesıs of seıamologıcal and geologıcal observaüons Geophysıc'til Journal Inter nauonal Oxford 108 589 603 • Taymaz T 1993 The source parameters of Çubukdag (VVestem ) earthquake of 11 October 1986 Geophysıcal Journal Internatıonal Oxford 113 260 267 • Taymaz T 1995a Turiaye nm gerçegı Deprem Cumhurıyet Bılım Teknık 447 (14 Ekım 1995) 8 11 •Taymaz T 1995b Marmara Bolgesı nın Aktıf Tektonıgı Cumhurıyet Bılım Teknık, 450(4Kasım 1995) 6 7 • Taymaz T 1996 Deprem Sonınlannın Çozumunde Ulusal Deprem lstasyonlan Agırun Onemı Erzıncan ve Dınar Deneyımlen Işıgında Turkıye nın Deprem Sorunla nna Çozum Arayıslan 57 63 TUBfTAK Deprem Sempozyumu 1516 Şubat 1996 Ankara • Taymaz T 1997 Dınamık Yerkuremız ve Depremler Cumhunyet Bılım Teknık 525(12Nısanl997) 10 • Taymaz T 1999 Turiaye nın gerçeöı Deprem Cumhurıyet Bılım Ieknık b'ÎO (4 Eylul 1999) 6 7ve23 REFERANSLAR 21' 22* zr fekll 4: 7 Eylül 1999 Atina (mb=5.8; Mt=5.6; Mw=5.9) depreminin ön verilere gore ntevkll ve faylanma mekanizması çözümU (portakal renkll, HarvardCMT, USCSMT ve ERIMT) ve bölgeyl etklleyen önemll depremlere alt fay Düzleml Çöztim lerl, Cisim Dalgalan Modellemesi sonuçlorı (Taymaz ve diğ. 1991). Kımızı renkll fay mekanizması DoğrultuAtımlı Faylanmalan (yanal yönlü hareketler; Cölcüklzmlt 17 Ağustos 1999 depremlnde gözlendiği glbi), KoyuMavl renkll çözümler Normal Faylanmalan (açılma hareketlert; Dlnar 1995 depremlerinde gözlendiği glbl), Kuçük san daireler Atina ve Çevresi'nln USCS NEIC verilerine gore sismik aktivitesl 7 Eylül 1999 Atina depreminin sismolojik uluslararası aletsel verilere gore mev kll net olarak bllinmemektedir. Merkez üssunun şimdiki verilere göre (HarvardCMT; USCCNEIC ve ERIMT) Evviakos Körfezi'nin güneyindekl (bkz. Şekil 1) fay hattı clvannda olduğuna dlkkat edMz. Aktlf kınk (fay) zonlan kalın slyah çizgilerie gösterilmistir. 652/19