Katalog

Serbest eğitim rhan Bursalı, 22 Mayıs 1999 tanhh Cumhurıyet Bılım Teknık'tp, çocuklarm oğrenme heyecanlannı nasü koreltmeyız, dıye sordu Leo Tolstoy'un k o yunde açtığı okul oylesıne serbesttı kı oğrencıler okula gelış gıdış saatlermı bıle kendüen belırlıyorlardı "Boyle dısıplınsız bır ortamda bır şey oğrenmek mumkun mu" dıye sor duğunuzu duyar gıbıyım Doğru, oğretmek değıl ama oğrenmek pekâlâ mumkun O çogumuzun yeteneğı 15 yaşına gelmeden bogulup gıdıyor Boş zamanın önemi Herkesın oğrenmek ıçın boş zamana ıhtıyaçı vardır, bu yuzden çocukldrın bır sure hıçbır şey yapmamdlarına fırsat verm, dıyor Holt Şımdıkı çocukların yetermce boş zamanları, sessız kaldıkları zamanları olduğunu sdnmıyorum Olsa bıle boş kalan çocuk veya ınsan kendını tama men boşlukta, yararsız, belkı de suçlu hıssedıyor Halbukı gun boyu beynı ara sıra dınlendırmek gereküğı gıbı hayat boyu da ayyü olarak boş zaman gereklıdır Oysa şımdılık sıstemde sınıflar yaşa orantılıdır bır demet Eğer bunlar okulda oğretılseydı sanmıyorum ka bugun hâlâ bu uğraşlarını surduruyor olsunlardı Sızın de emınım vardır boyle uğraşlarınız, meraklarınız Şımdı dıyeceksınız kı bunlaı oğrcnmesı basıt şeyler mesela yuksek matematık ılerı kımya gıbı değıl Ama kuçuk yaşta oğrenmeyı oğrenen bır çocuk derıde "zor" konulan da kendüığınden oğrenebüecektır Bu, kıtap okuyarak da olur, ışın ustalanna danışarak da, problem çozerek de, deney yaparak da Tabu en şanslılanmız zevk aldıkları ışı meslek edınmış, ondan soğumamış olanlar Uruversıteden terk, Mıcrosof bügısayar fırmasının başı Bıll Gates bu konuda ıyı bır ornektır Okulun gerçek hayattan farkı Soluk alıp vermek kadar onemlı olan yaratıcılığı serbestıyı tıkaması (orneğın herkes sınav tarıhınden once bellı şeylerı bılmek zorundadır) Oğrencüerı ve oğretmenlerı yapay bır yere ve zamana hapsetmesı (ders programı vardır ve uygulanır) Rahat bır ortam olmaması (ders boyunca gulmek hatta konuşmak yasaktır) Ceza kurumunun ışlemesı (etek boyu, saç uzunluğu gıbı oğrenmekle ılgısı olmayan şeylerde bıle ceza uygulanır) Ogretmenlerın pek azının ışlerıru ısteyerek yapmalan (oysa evdekı veya doğal ortamdakı oğretıcı kışı gerçekten ogretmek ıstedıgı ıçın oğıeür) Yanlış yapmaktan, "bılmıyorum" demekten, sınıfta kalmaktan, sınavda kotu not almaktan korkulması (bazen oğretmen ıçın bıle bümemek alay, utanç ve kaygı kaynağıdır) Ulkemızdekı Koy Ensütulerı doğal ortamda oğrenım verdıklerı ıçın başanlıydı Çocuklar hem çıftçılık, marangozluk hem de okumayazma, matematık oğrenıyorlar kulturel etkınlıklerde buluyorlardı Şımdıkı okullara gıden ve ozellıkle şehırde yaşayan çocuklar kendılerını unıversıte bıtırene kadaı ışe yaramaz hıssedıyorlarsa bu normaldır Çunku, evde oğrendıklerının dışında, huner dıyebüeceklerı bır altın bılezıklerı yoktur Onlar doğal ve hayat dolu ortamlar yerıne, kalabalık caddeler, karanlık brnalar, gurulrulu ve karbonmonoksıt kokulu kaldırımlarda buyuyorlar Aynı zamanda vırrmler, televızyonlar ve bugunlerde lnternet, onlan daha çok tuketmeye kışkırtıyor, uretmeye değıl ŞoyİP bır duşunun Hayatta en çok zevk alarak yaptığınız ışler, uğraşlar, meraklar hakkındakı temel deneyımle 9 rı okulda mı aldınız Sanmıyoıum Denniaon ve Holt, haydtlarmı serbest eğıtıme adamış, bu konuda deneyımlerme dayalı kıtaplar yazmış, ılkokul oğretmenlerı Ozelkklp Holt oyle çok kıtap yazmış kı sonunda çareyı "Holt Book and Mu sıc Store" dıye bır dukkân açmakta bulmuş Boston'dab bu kıtdpçıda yalnızca Holt'un serbest eğıtırn sdvlarıru destekleyen kıtaplar satüıyor Aşağıda bu htaplann bır ozetrnı ve aralara serpıştırılmış yorumlanmı bulacaksınız. Otorite dediğimiz nedir? Çocuğun yanlışlarını sozle ya da yazılı olarak duzeltmek çocuğun kendı yanlışını kendısının bulmasını zorlaştınr Her şeyı otorıteden bekler olur Boyle bır çocuk buyuyunce ışı duşup hekıme, dvukata veya devlet daıresme gıttığınde, yeterınce soru sormaz, olayları sorguldmaz Çunku otorıteye sessızce boyun eğmeyı kuçuk yaşta oğrenmıştır Serbest eğitim Ozgurluk ve serbestı, kargaşa getırmez Holt dıyor 1 1 1 1 kı 'Dur Dokunma Bozarsın Sen sus, kuçuksun Bunu ılerıdekı derslerde gorecegız" turunden sozlerle karşüaşdrı çocuk zamanla çekıngen olur, soru sormayı, araştırmacı sorgulamayı bırakır Bır çocuk ılgınç buldugu bır eşyaya doku1 nursa onu bozma olasüıgı pek azdır Aksme 'Dokunma Yapmai" dedıkçe onü daha çok mulkıyetçı, kıskanç ve ısyankâr yaparız Holt, ogrenmekyaşayarak oğrenmektır dıyor Yanı oğrenmek dokunmakla, yapmakla, soru sormalda, gormekle olur Oğrencı okulda kuru kuru verılen bılgılen kendı dunyasına yansıtamazsa dunyaya ve eşyaya yabancılaşır Orneğın, bıyolojı dersınde anlatüan klorofılın her gun yedıgı rnaydanozla ügılı olduğunu goremezse, anlatılanlar yaşadığı dunyaya aıt olmaz, kendısı de bu dunyanın tam anlamıyla bır parçası olamaz Gunumuzun şehırleşmış toplumlarında belkı de bu yuzden seyırcılerın sayısı oyunculardan fazladır Okulda endişe Okulda ogretmenlerın soyledığı olumsuz sozler bızı omur boyu yardlamıştır Orneğın, "senın matemaük kafan yok, kızım sen gıt evlen, okulda ışın ne, senın muzık kulağın yok" vb Hemen hepımızın boyle acı anılan vardır Hâlâ ho Takım çalışması Her çocuk büır kı oyuncağını, çıkolatasını arkadaşıy la paylaşırsa alacağı zevk fazlalaşn Holt der kı, çocuklann grup halınde olmalannı sağlayın ve ortaya mumkun olduğunca fazla malzeme yığın Çocuklar bunlardan kendüerınce ılgınç olanlarını seçsın ve oynasın Bunların pahalı, dışardan alman malzeme olması asla şart değıl Evlerde kolayca bulunan basıt malzemeler olsa daha ıyı çunku çocuk o zaman uretmeyı, yapıcılığı deneyerek bulmayı ogrenır Çocuklar bu ortamda oynayarak ve daha onemlısı bırbırlerıne oğreterek oğrenırler Çunku her oğretmenlık yapmış kışı büır kı bır şeyı oğrenmenın en kestırme yolu başkasına oğretmektır Geleneksel okullarda takım çalış masına pek ızın verümez Çocukların oyunlarına bıle karışılır Halbukı buyuklenn çocuklar oynarken yapacakları en yararlı ış, oyun ortamını hazır edıp, malzemelerı ortaya koyup bır koşeye çekümektır Dennıson, ancak çocuklar bırbırlerını cıddı bır şekılde hırpalarlarsa araya gırın, dıyor Arüaşmazlıklarını kendı kendılerıne çozmeye alışan çocuk lar sorumluluk sahıbı olacaklar, bırbırlerını gammazlamamayı ve takım çalışması yapmayı oğreneceklerdır Her ögrenci kendine özgü bir bireydır Heı oğıencının yeteneğı, meragı, oğrenme hı zı srnırı ayndır Bır fızyolojık çalışma, yetışkmlerın boyun ve sırt ağrılannın dkokulda çızgılı kâğıdın satırlarına tam sığacak şekılde, taşırrnadan, harf yazma alıştırmaları yaparken başladığını gosterıyor / p Her çocuğun boyu ve el buyukluğu farklı ıken, satır" ' lar, sıralar, sandalyeler neden aynı boyut 9 Bu da otururken zararlı huylar edınmemıze yol açıyor Tolstoy Dennıson, Holt ve benzerlerımn oğretmenlık yaptığı serbest okullarda ıse çocuk ıstedığı gıbı, ısterse yere oruruyor, ıstedığı eğımle yazıyor Nasıl çocuklar konuşmayı evde, en geç 4 yaşında oğrenıyor, okumayazmayı da en geç 9 yaşındd soker, denı yor Bu yuzden, zorlama ayıplama, tehdıt gereksız John Hold 40 yaşından soma serbest eğitim yoluyla vıyolonsel oğrenılebıleceğını şahsen kanıttemış bırısı Bu tecrubesını anlattığı kıtabının adı "Asla Geç Degü" dıye çevırebüeceğımız "Never Too Late' Holt çalma alıstırmdsı yapmayı değıl çalmanm onemını vurguluyoı Çunku yanlış da olsa kotu de olsa oğrencı bır muzık parçasını aslında her zaman çalıyor dur Eğer bır kışı sureklı daha ıyı çalmak ıçın alıştırma yaptığını, her zaman konser vermek ıçın prova yaptığını duşu nurse hıçbır zaman kendını çalmaya hazır hıssetmez ve gun gelır dersı bırakır Çunku sureklı çalışrndk fakat bır tur lu çalıyor olamamak zevk vermez Holt aslında doğada pek çok yeteneklı uısan var dıyor Bırakılsa, dunyada daha çok şaır, muzısyen, heykeltıraş, ressam, sporou olacak Ama okul sıstemı, ceza, azar ve başarısızlık korkusu yuzunden 647/4 calanmızdan korku ve saygıyla karışık olarak soz etmez mıyız9 Çoğu oğrencı okula endışeyle gıder gelır "Geç kal dım mı, onluğum kurallara uygun mu, bır şey unuttum mu, oğretmen beru tdhtaya koldıracak mı, bılemezsem benı azarlayacak mı, ne yapsam da bu sırıavdan ıyı not alsam" gıbı endışeler çocuğu huzursuz yapar, oğrenme ve yaratma ısteklerını boğar Oysa ev ve dığer doğal ortamlarda oğrenmek farklıdır Orneğın heı salı dıkış dersı, her perşernbe ayakkabı tamırı dersı olmadığı halde, eğer evdekıler bu ışlerle uğraşıyorlarsa çocuk da bunlan zamanla (ve hevesı varsa) kapar ABD'de Holt'un gırışımlerıyle ev okulları açdmaya başlandı Yanı çocuğun egıtımını aıle ustlenıyor Bunun da sorunları var ve mukemmel bır yol değıl ama pek çok aıle bunu uyguluyor Ydkın arkadaşlarıma en ıyı bıldıklerı şeylerı sor dum Aldığım yanıtldr Dıkış dıkmek, oyuncak gemı yapmak, halı dokumak ayakkabı tamrr etmek, tahta oymacüık, veb sayfası programcüığı klasık muzık dınlemek, resım yapmak, kalaycılık, tarıh bılmecesı çozmek, yolda harıta ta kıp etmek, boceklen ıncelemek, su altı dalgıçhğı Bunlar arkadaşlarımın (okulda oğrenmedıklen) yan uğraşlarından Uzmanlaşma Egıtım bır butundur Holt dıyor la, fızık, bıyolojı, sanat, yerbılım, kımya, ekonomı, ıstatıstık, matematık, sanat, antrolojı, tarıh, ışletmecüık, coğrafya, hukuk vb hepsı bırden hayatın kendısıdır Orneğın en basıt bır "saat kaç" sorusu zaman dılımlerı ve guneşle ügılı olduğu ıçın coğrafyayı, sayüarı ıçerdığı ıçın antmetığı, saatın çalışmasıru ıçerdığı ıçın elektroruğı ya da sarkaç kuramını kapsar Hayat konulara bolunmuş değıldır Bu konular sadece hayata başka başka bakış açüarıdır Aksıne okullar bu yapay bolunmuş