Katalog

Zümrütten A. M. C. Şengör Bir başka 29 Mayıs 29 Mayıs denince Turkiye'de herkesin aklına Istanbul'un fethi gelir. Pek azımız bir başka 29 Mayıs'ın daha olduğu hakkında bilgi sahibiyizdir. Bu yazının amacı, gunumüzdeki bazı olaylarla Istanbul'un fethinden çok daha ilgili olan ve bilhassa biz Istanbul Teknik Universitelilerin gonlünde pek acı bir hötırası bulunan bu "diğer" 29 Mayıs'ı okuyucuya hatırlatmaktır. 29 Mayıs 1807 (Hicrî tarihle 21 Rebi'ülevvel 1222, Cuma) günü yenilik ve akılcılık yanlısı, nâzik ve nârin insan, entellektuel, hatırı sayılır bestekâr, Osmanlı Padişahı ve Islâm'ın Halifesi Sultan III. Selim gerici bir devrim tarafından tahtından indirildi. Isyan 25 Mayıs Pazartesi gunu, Kastamonulu bir serseri olan Kabakçı Mustafa'nın liderliğinde patlamıştı. Isyanın tek nedenı padişah ve yakın çevresindekilerin bilhassa 18. yüzyıl Fransız Aydınlanma hareketinden esinlenen yenilik taraflısı f'ıkir ve icraatıydı. Genç padişah, 179S'de babası Sultan III. Mustafa'nın kurduğu Mühendishânei Bahrîi Hümayun'a (imparatorluk Deniz Mühendis Okulu) Mühendishânei Berrîi Humayun'u (İmparatorluk Kara Mühendis Okulu) katarak daha buyük bir mühendis mektebi oluşturmuş (bugünkü İTÜ), buna örnek bir de kanunnâme hazırlatmıştı. Tamamen bir eşkıya güruhu halinde olan yeniçerilerin korkusundan ordudaki yenileme ufak, modern bir birliğin kurulmasıyla başlamış, buna Nizâmı Cedid (Yeni Düzen) adı verilmişti. Ancak, Enver Zlya Karal'ın işaret ettiği gibi, Sultan Selim'in kafasında Nizâmı Cedid, yalnız orduda yeni düzen değildi. Talihsiz padişahın hattâ parlamenter monarşiyi düşündüğünden bahsedilir. Butun bu gelişmeler, cehaleti varlıklannın en temel sermayesi haline getirmiş olan sözde llmiye Sınıfı ile, devletin aczinden yararlanarak halkı soYenilik ve akılcılık yanlısı yan yeniçerileri tabıi ki endiIII. Selim'in tahttan şeye sevketmişti. Bostancıbaşı Şâkir Bey'in padişaha guindirilmesi olayı... ya "Emrederseniz ben bostanalara Nizamı Cedid elbisesinden başka, şapka bile giydirebilirim" demesi gibı nvayetlerin llmiye Sınıfı mensuplan tarafından yeniçeriler arasında yayılması, nihayet isyanı alevlemiş, Sultan Selim, kan dokulmesini engellemek arzusu ile tahtı 29 Mayıs gunu derhal amcasının oğlu Şehzade Mustafa'ya terketmiştir. Isyan sırasında, Padişahın yenilik fikirlerine yakın gorulduklerinden, birinin adı Selim olan uç Mühendishâne hocası da şehid edilmiştir. Sultan Selim'in yakınlarından bazıları Rusçuk'a kaçarak ümmî olduğu halde yenilik yanlısı olduğu bilinen Arnavut asıllı Alemdar Mustafa Paşaya sığınmışlar ve Paşayı Rumeli ordusunu alarak başkente yürümesi konusunda ikna etmişlerdir. Rumeli ordusu once Edirne'ye, oradan daneredeyse tam bir asır sonra 31 Mart gerici ayaklanmasına karşı Selânik'ten yetişen Hareket Ordusu gibibaşkente gelmiş (21 Temmuz 1808), Kabakçı derhal idam edilmiş, ancak bu arada gericiler silâhsız ve korumasız, tek başına ney çalmakta olan Sultan Selim'i hunharca şehid etmişlerdir (28 Temmuz 1808). III. Selim'in yenilik fikirleriyle yetiştirmiş olduğu amcaoğlu Şehzade Mahmut'u Topkapı Sarayı harem dairesi dışında gericilerin takibinden kurtaran Alemdar, gericilerin maşası olan Sultan IV. Mustafa'yı tahttan indirmış ve Şehzade Mahmut'u 28 Temmuz 1808 tarihinde Sultan II. Mahmut olarak tahta çıkarmıştır. Sultan Mahmut'un tahta çıkmış olması çok onemlidir. Sultan III. Selim'in tüm fikirlerini inançla benimsemiş olan bu genç adam, amcaoğlundan çok daha kararlı ve sert bir karaktere, daha buyük bir zekâya ve daha buyuk bir sabra sahipti. Onun padişahlığı esnasında irtica, Osmanlı tarıhinde son defa egemen güç olarak padişaha ve halîfeye başkaldırdı. Sultan Mahmut bu başkaldırıyı oyle bir kararlılık ve şiddetle ezdi, bunu o derece koklu sosyal ve ıdârî reformlarla izledi ki, gericilik bir daha asla Osmanlı toplumunda egemen güç haline gelemedi, 3 7 Mart gibi denemeleri fiyaskoyla neticelendi. Ancak Sultan Mahmut'un bu tepeden inen reformlarını cahil halk uzun zaman anlayamadı, O'na "gâvur padişah" bile denildi. Ama o "gâvur padişahın" attığı temellerdir ki, Mustafa Kemâl'in ıçınde yetiştiği toplumu oluşturdu ve Kurtuluş Savaşını mümkun kıldı. Cerici fikirlerle Osmanlı'yı temsil ettiğinı sananlar bilmelidirler ki, kendilerine karşı bugün aklı ve uygarlığı savunan Kemalistlerin yanında Padişah ve Islâm Halifesi Selim'in ve Mahmut'un aziz hâtıraları saf tutmuştur! 636/5 de, 300 ton şarbon, ayrıca 40 ton tularemı süahı ve 80 ton da malta humması (3) uretmerruz gerekıyordu Bu savaş ürünlerinin tahrip gücii ne kadardır? Alibek: Bır küo şarbonu, bır metrekarelık alandakı yaşamı ortadan kaldıracak şekılde uretıyorduk Silahlann etkisini, Aral gölündeki bir adada yaşayan maymunlar üzerinde denediniz. Alibek: Her yıl yuzlerce şebek kullanırdık Bunlaıdan 100 500 tanesım sırayla kazıklaıa bağladıktan sonra, kımyevı maddeyı mancınıklarla havaya puskurttuk Bu madde gözle görülebiliyor mu? Alibek: Başlangıçtd kahveıengınde aydmlık bır bulut gorulur Ama toz havaya yayılır yayümaz kaybolur Hayvanlar yıne de burunlarıru ve agızlarını kapatmaya çalışırlar Herhangı bır şekılde, tehlıkeyı hıssedebılıyorlar demek kı Hayvanlar daha sonra askerler tarafından ka feslere kapatılırdı Bır araştırma ekıbf hayvanla rın ne oranda kımydsal madde teneffus ettıklerını, dıgr bır grup ıse saglık durumları nı kont rol edıyordu Ebola VirüsU Kullanılan sılahlara gore maymunlann hastalıkları ortaya çıkıyordu Oncelen halsız duşuyor, daha sonra burunlarından ve agızlarından kan gelı yordu Sonunda hepsı oluyorlardı Ozel gıysılı bılım adamları, daha sonra otopsıde, akcıger, karacığer ve dalaklarını çıkarıp ıncelıyorlardı Bu tür deneylerde ne oranda kimyasal madde kullandımz? Alibek: Bır kovanda yaklaşık yarım kılo kımydsal madde bulunur Bır kımyasal bombada bunun gıbı 100 tane kovan vardır Bır savaş uçagı ıse bu bombalardan 10 tane taşıyabüır Orta mesafelı bır savaş uçagıyla yaklaşık, 5000 km karelık bır alana kunyasal madde puskurtulebılır Biyolojik silahlann diğer (toplu) imha edici silahlardan faıkı nedir? Alibek: Bryolojık sılahlar sadece canlıları olduıuyoılar Bu sılahlan bır şehırde kullandıgınızda, o şehır bırkaç gun ıçınde veya bırkaç haf ta ıçınde tekıar yaşanabılır hale gelebılıyor Gerçı çok sayıda ceset toplamak gerekse de, altyapı hemen hemen hıç zarar gormez Peki bu silahlar kazayla çevreye yayüırsa ne olur? Alibek: Çın'de seksenlı yıllarda meydana gelen kazada, ıkı epıdemı vırusu ortaya çıkmıştı Swerdlowsk'ta ıse belkı sadece 50 gram şarbon vırusu havaya karışmış ve aldıgım bügılere gore, o zaman yuz kışı olmuştu Bu demektır kı 50 kılo şarbon vırusu 100 000, 500 küoysa 1 000 000 kışıyı oldurebılıyor Aynca bu pek etküı bır turu de degıldı Aral gölündeki adalarda da ölümler meydana geldi mi? Alibek: Ne yazık kı, evet 1972 yılında yapılan bır test sırasında, ıkı balıkçı oldu Epıde mıokolojık mceleme sonucunda, buralardakı kemırgenlere de aynı hastalıgın bulaştıgı tespıt edılmıştı Çalışma esnasmda bu maddelerden etkilenen arkadaşlannu oldu mu? Alibek: Uç veya dort kışı Ama mıllı savunma bakanlıgına aıt tesıslerde, daha fazla kışının hastalandıgmı bılıyorum Kurbanların hastalık devrelerini, bilimsel olarak değerlendirdiniz mi? Alibek: Evet Bılım addmlarımızdan Ustı nov'a, Marburg vırusu bulaştıgı zaman Hayaünı kurtarmak ıçın çok ugraştık, ama aldıgı doz çok fazlaydı Olmeden once hıssettıklerını ve tum subjektıf belırtılerı gunlugune yazdı Bız de bılım adamı olarak, olaylan son dakıkasına kadar ızledık Günlüğü okudunuz mu? Alibek: Hayır, okumak ıstemedım Daha sonra vucudundakı vırus ıncelendıgınde, bunun daha once sılahlarda kullandıklanmızdan çok daha etküı bır turu oldugu ortaya çıktı Ve bu vırusun süah yapımındd kullanılması kararlaştırıl dı 1989 yılında sıldh hazıı oldugunda, Ustı nov'un anısına "Utıpı" olaıak adlandırıldı Kendinizi hiç suçlu hissettiğiniz oldu mu? Alibek: Sız olsaydınız, nasü hıssederdınız? Peki, malta humması viriisü üzerine çalıştığmızda da, aynı şeyleri hissetüniz? Babanız da o sıralar aynı hastalığa yakalanmıştı. Alibek: Bıına cevap vermem çok zor Ama ıkısı bırbırınden farklı şeylerdı Bır tarafta Yazının devantı 21. sayfada