Katalog

ıda kritik çizgi genetık farh çok yakında or taya çıkartacaklarmı umuyor lar Bu baglamda ortak bır atadan gelen şempanze ve ın sanlarda hangı genetık nıu tasyonların harekete geçtıgını ıraştırmak geıelayor Bu farkı aıaştırmak saman yıgını ıçınde ıgne aramaya benzıyor" dıyen Varkı ınsan larda yaklaşık 100 000 gen bulundugunu bunun yuzde 1 5'luk düımınm 1,500 gen anlamına geldıgını belırtıyor Ayrıca farkların buyuk bır kısmı çop DNA denılen cınslerı ıçermeyen gprılprden kaynaklanıyor Bu durumda ınsanların maymunlardan bır kaç anahtar gen üe ayııldıgı anlaşılıyor Bu tablo gozuktugu kadar kaımaşık degü Ornegın ko peklerde ufacık bır genetık degışıklık Senbernar denı len ırıkryım kopek ıle kuçuk bır fino arasmdakı farkı yarat maya yetıyor Prımatlar gelı jirken o denlı karmaşık bır sureçten geçerler kı kuçucuk bır genetık degışıklık ortak ıtamızın şempanzeye mı yok sa ınsana mı donuşmesı ge rektıgını belırleyebıkr Gelış mekte olan embrıyonun anahtar genlerındekı kuçuk bır mutasyon zaman ıçmde t,ıg gıbı buyuyprpk sonuçta ortaya nasıl bır tur çıkacagmı bolırler Ancak bugun ıçın soz konusu genlerı ortaya çıkartmakta acele etmıyorlar, çunku once keşıflerı ıçın patent almayı planlıyorlar Ancak bu keşıflerırun ogTenme ve bellegı guçlendırıcı bır ılacın uretımıne yol açacagı kanısmdalar Boyle bır üacm satış potansı yalının çok yuksek olacagına herkes kesın gozuyle bakıyor Maymunlarda Genoplexte gorevlı araştırmacılar ayrıca ınsanlarla maymunlar arasındakı far ta hastalıklara yakalanma açısından da ele alıyorlar Ornegın şempanzeler nadıren kansere yakalanır Bunun da yemek yeme alışkanlıgmdan ve yaşanüan çevreden kaynaklandıgı duşunuluyor Prostat kanserı gıbı katı doku tumorlen' maymunlarda pek gorulmez Atlanta'dakı Yerkes Bolgesel Prı mat Araştırma Merkezı nden Thomas Insel kan kanserınm de maymunlarda çok nadır oldugunu soyluyor Son gunlere dek HlV'ın maymunlarda AIDS'e yol açmadıgı duşunu luyoıdu Artık vırologlar vıaısun maymunlatda da AIDS'e yol açtıgmı ancak hastalık semptomlarırun maymunlarda çok yavaş gelıştıgını belırtıyor Messier ve ekıp arka daşlan bunun nedpnlerıru şımdılık açıkla mayı uygun bulmuyor Maymunınsan genetıgı uzerınde çalışrnalaı yapan tum araştırmacılar Messier ve aıkadaşlan kadar ketum olmayabılıyor Geçen eylul ayında Varkı'nın başkanlıgını yaptıgı çalışma grubu ınsanlann bıyokım yasal duzeyde şempanzelerden ayrıldığmı belırtıyor Aralarmda şempanzelerın de bulundugu hayvanların pek çogunda beyın hucrelerı harıç tum hucreleıın dış yuzeyın de glıkoproteın bulunur Bu madde şeker molekulu aılesınden gelen ve adına sıalık asıt denı len bır başka maddeyı ıçerır Ancak ınsanlarda genetık mutasyona ug rayan hucreler bu ozel şekerı ıçermez netık benzerlıge karşın şempanzeler sıtma ve kolera gıbı enfeksıyoz hastalıklara" pek yakalanmazlar Bıyokımyacılara gore hucre yuzeylerı farklı bır şeker ıle kaplı olması ınsanlann bu hastalıklara yakalanmasında en onemlı etkendır Şempanze hucrelerı uzerındekı sıalık asıt 196O'lı yülarda gerçekleştınlen şem panzeden ınsana organ naklının nıçm başa nsız oldugunu açıklıyoı Vırgınıa'dakı has tadan başka yaklaşık bır duzıne borek nak ü, bagışıklık sıstemının yol açtıgı uyumsuzluk nedenıyle başansızlıga ugradı Varkı ye gore hastanın bagışıklık sıstemı şempanze bobregı uzerındekı yabancı şekere karşı antıkor urettı Bugun pek çok laboratuvar çalışma larını farklı gen yerme şempanze DNA'lan nın sıralanması uzerınde yogunlaştırıyor Bu çabaların başını Max Planck Enstıtu su'nden Svante Paabo çekıyor Paabo'nun ekıbı şempanzenın X krornozom sıralama sını ınsanlardakı üe karşılaştırıyor Genlerle tek tek ugraşmanın yanıltıcı oldugunu ılerı suren bu yaklaşım DNA larm kromozomlar uzeıındekı sıralamasının daha belırleyıcı oldugunu duşunuyor Şempanzelerde 24 çıft kromozom bulunurken ınsanlarda 23 çıft bulunmaktadır Çıftlerden 18'ı bırbu me benzerken gerıde kalanlar yenıden oıga nıze edılmıştır Bu duzen krıtık genlerın fa alıyetını degışüren onemlı bır etkendır Bu gune dek kendını tum canlılandan ustun goren ınsanın maymunla bu kadar yakm akraba oldugunu kavraması tek bır gemn bıle ne denlı buyuk farkJılıga yol açtıgını gostermesı bakımından hem bılımsel hem de felsefı açıdan uzerınde durulması gereken bır konudur Reyhan Oksay New Snentıst 15 Mayıs 1999 Beyin Insan ıle şempanze arasında kj tarkın en belııgm oldugu organ beyındıı En aptal ınsa '"" nı en zekı maymundan beynı ayııır Denveı Coloradodakı Genoplex ısımlı gen araşürmaları şırketınden bıyolog Walter Messier, Şempanzeler aptal ya ıatıklaı degıl Ancık maymunlaı bızı degü bız onlan kafese kapatmışız' dıye konusu yor Ancak anatornık olaıak ınsan ve şem panze beynı arabindakı faık konusunda çok az şey bılınıyor Bılırıon tek şey ınsan beynı nırı sempanzeden buyuk oldugu Ancak mayrnun beynının sag ve sol yarıkureleıı arasındakı bağlantıların daha guçlu oldugu da bılınıyor Bılım adamlarına goıe tek bu gen bıle bu farklıhgı yaratmaya yetıyoı benzeı DNA ıplıkçıklenrun L ı ııl ıın /1 pıijtıklarıın fark ottıler Daha sonra bu bulqunun ışığı altında ınsan DNAsı ıle may mun DNAsı arasında yu^cie 98 ıle yuzde 99 luk bır benzerlık tespıt etlıler Bu bulgu sonraddrı dıger bılım adamlan taıafından pek çok kerelet dogıulandı Bundan sonra bılım adamlarının akıl laıına qelen ılk soru gerıdp kalan yüzde Yapışkan bir konu Sıalık asıdı besle yon proteın ve zar lıpıd len başta hucrelerıı bırbırıne yapışmasın saglamak olmak uzen çeşıtlı gorevleı yuklenıı ler Bumolekul hastalık lara yakalanma egılım konusunda da onemlı bır IOI aynar Sıalık asıt gıbı şokerler enfeksıyona yol açan unsurların hucrenuı ıçıne gırmesı ıçın bır kapı vezıfesı go ruıler Şempanzeler ve ınsanlaı aıasındakı ge 636/11 1.5'luk genin anlam ve önemi ıle ılgılıy dı Bu şempanzelerın msan sınıfından sayıl ması anlamına mı gelıyordu? Tabı kı boyle bır şoy soz konusu bıle edılernezdı Insan genlerı ıle nematod deralen toprak altında yaşayan ve bır mılımetre uzunlugundakı kurtlann genlerı aıasmdakı yuzde 7S lık beıi/prlık bu kurtçukların ınsan sınıfiru da hıl pdılrueleıı îçın yuzde 20 lık bıı paylan kdldıgııu gosteımez Soz konusu yuzde 1 5 luk oran bıyo loglaıı hoyecanlandırnıaya yelıyor çunku bu yolh \n? ınUıla "jPmpanzeler arasındakı Farkın önemi Messier başkanhgıncldkı bılım grubu tek bır genın ppşınde Şempanze beynınde faalıyette buhınan 10 000 gonın sııalaması nı ınceleyen ekıp daha sonıa bunları ınsan lardakı benzerlenyle karşılaştırdı Messier e gore şımdıden ogrenrne ve bellek ıle ılgüı bııkat, genı tespıt etnıeyı başaıdılaı