Katalog

Kültür yapısı ve ruhsai sorun Bireylerin akıl/ruh sağlığı, içinden çıktığı ve sosyalleşmesini borçlu olduğu kültüre bağlıdır. Dr. Sınan Çaya "Dumanh dunıanh oy bızım eller Oturup ağlasam dPİıdır doıler' Bır hdlk turkusunden Sosyolog J.M. Henslin (1997 521) bedenın saglık ve hastalık duıurnlannm rrıutlakldştnılmamış ve tanıma baglı toplumsrtl kavramlar oldugunu belırtıyor Bu postmodprnıst sav ı uh saqlıgmm saptanmasında daha bır guçlenmektedıı Ruh saglıgı mutlaka beden saglıgından daha gorecelıdn Bu noktada kulturpl şablonlar kararlan belıılemede çok dah<! etkjndııleı Farklı toplumlarda ruhsal sorunlaıın dagılırııı belır tıleı ı (sempotm) yorumu degışıklık gosteı u Dıyolım kı bır Hınt fakaı ını ele aldık Bu kışı ıçın sıı a dan bır hal olan ıçe kapanrrıa davıanışını Bııtanyada ancak bır katatonık şızofrende gorebılırız Şızofren hastanın aksıne Hınt fakıı ı ıçın bu hale gıı mek ya da bu halden çıkmak kendı elındedu Dahası davraruşı ıçınde yaşadıgı toplum tarafmdan onanır (Yap 1951 e atıfla kaydeden Alıssa 1970 37) degıldıı' dıye duşunmeye başlar Bu auto observatıon laı ustunde bır ruh hekımı sıfatıyla" degerlenedırme yapan Doksat şoylp devam edıyoı Ben ıstatıstık normalıle' krıterlerıne gore rıoımal bu eıkektun Pakat bu normallık sadece Turkıye ıçın bahıs konusu ve geçerlıydı Eger bır Ingılı/ olsaydım burada hekımler bır saplantızorlantı re aksıyonundan bahsedecekİPidı Şırndı bu halıme ne teş1 hıs koyacaklardır' Işle bır sosyal psikiyatri problemı " Kafamda Bekir Yıldız ın bu oykusu çagrışım yaptı Yazaıın 70'lerde yayımknmış Sahipsizler başlıklı oyku kıtabı gurbetçı ışçıleı ımızı anlatıyordu Bır oykude Almanya'ya gıtmek ıçın saglık muayenesıne çıkan kırsal alan ınsanımız ele alınıyordu Alman hekım kendısıne soyunma sıru soyluyoıdu Adamcagız orada bekleyen bayan hemşı ıenın yanmda teıeddut edınce Alman hekım anlaşıldı homoseksuel" dıyordu Bu ara bu herıfın gogsundekı kıllaı da benı duşunduruyoı ama' dıye soylenıyor, fakat kararından donmuyordu katmanldrmda zaten vaı ıdı Bu kuşatılma/kovalamaca hıs sı daha onceden de bazı sıyasal sadmeler oıtaya çıkart mış ıdı Zaten şef ıle takıpçıler aıasında bılınçaltı psışık baglaı hep vardır Olmazsa o şef/lıdeı o uifaanlaı ustunde qucunu uygulayamaz Murphy VP Leighton (1965 47) da Bazı toplum laıcia duşmanlık kuşku ve eza goıme korkusuna ılışkın yanlış ınançlann ağırlıklı oldugunu kabullenmek lazırndu' dıyorlar Ameııka'da Guney Dakato dakı Hutteııte halkı (1870'leıde Rusya dan goçmuş Germen kokenlı ınsanlar) ustunde yapılan araştırmalar ılgınç sonuçlar çıkannıştır Hutterıte'lar anabaptıst mezhebmdendn (yetışkın yaşta tekrar vaftızı ongoren, katı bır Hnıstıyan mezhebı) Sosyal duzen ve uyum guçludur Toplum dayanışmacı ahlâkçı banşçıl ve sadelık yanlısıdır Mucevherat kabaıık rahat koltuklar fılmler el ladyoları yasaktır Kolonının yonetıcıleıını eıkekleı seçımle bPİırler Yonetınler heıkese uygun ış buluı lar Saglık butçesı ve yemek salonlaıı oı tak tu (Bu dışsal turdeşlıge ragmen kışılık yapılan standart olmayıp her toplumdakı kadaı çeşıtlıdıı) Izduşsel (projpktıO testler bu toplulukia da yırtıcı ve antısosyal duıtuİPi keşfetmıştu ama kurulu duzen boylesı tepılerı bastırıt Cınayet kundaklama cınsel suç saldırı vb taı ıhçeleı ınde yok gıbıdıı Boşanma eşmı teı k evlılık geçırnsızlıgı endeı gorunur Alkolızm fıengı uyuş turucusorunlarıgoıulmez Yaş lılara hastalaıa dullara yetırnlere sahıp çıkılu Bu toplumda (dıger toplumlaıda çok yaygın olan) şızofrenı çok az gorul muştuı Buna kaışılık (başkası na zaidiı olmayan) manık deplesıf psıkoz en çok rastlanan ıuh hastalıgı çeşıdıdır (Eaton andVVeıl 1957 143146) Hutterıte lerde gorulmeyen ıntı haı o toplumda tıpkı Muslu marılaı aıasında oldugu gıbı çok cıddı bu gunahtu Kendı Cıtnına kıyan msan cehennertı hkdddedılu (Alıssa 197030) Oplerın (1959) bulgulaıına gore lılandalı paranoıd şızofıenleıde cınsellıkle ılgılı gunah ve buçluluk duygulan yaygın du Italyan paranoıd şızofıenleıde ıse bu duygular goı ulmez (Alıssa 19/ü 30) Bağımlılık yapıcı maddelerin dağılımı Ulkelerde faıklı rıevrozlaı/psıkozlar oncehkle farklı zaıarlı maddeleıe alış maktarı kaynaklanıı Bu noktanın anlaşılması ko laydıı (Mesela) Latın Amenka'nın And dağlaıı yaylalaıında zoılayıcı sosyo ekonomık şaı tlaı i da coca denılen seıeb ral stımulan (beynı uyaı ı cı) bıtkı prıdemık (salgın) olçulerdp kııllanırn go.s teımıçtıı Cora'nın mu essu (etkılı) maddesınm açlık hıssını ve yoıgunlu gu azdltması kullanımı ıçın yeterlı sebep olmuştuı (Zıyalar 1982 114) Fı ınsız yazaı Dr. Blanchod gezı ızlenım lennı aklatdıgı kıtabında (1942 87) şoyle dıyoı Oıta Dogu'da esrardan (Hınt kenevırı) medet uman çoktur Bırçok Arap ıçın bu rnaddp bu ıhtıyaç olmuş gıbıdır Tıpkı Pe ıuda coca Hındıstan'da tembul (tırmanan bır karabıber agacınuı urunuduı) As ya'da Afyorı ve Avrupa da tutun mısalı Yazar devam edı yoı (s 94) Yemen de mahallı ekonomı açısından çok deQelı bıı bıtkı kat tır Kat' (gat) fundasınm tomurcukları ustundp çaydan (iaruı uyaı ıcıdu Hatta esraı oforısıne (sahte zındplık/saı hoşluk hıssı) benzeyen ama daha hafıf etkıleı ı vardır" Birçok Yemen'lı surekh kat ggner Bu maddeyı naıkotık bu madde saymaz Haita eıdemlenne (') bıle ın.uııı Tanı Yanlışlıkları/Zorlukları Klmık açıdarı bu hususta kntık nokia nedır Hekım ıle hasta farklı uluslaıdan/toplumlaıdan ıseİPi başlangıçta bır tanı (teşhıs) hatası soz konusu olabılıı Boyle bu yarnlgı yalnızca gozlerne nazaıan daha somut ve geçeılüıgı (vulıdıty) yuksek sayılan psıkolojık testlerde bıle karşımıza çıkabılır Bleulerın (1735) saptamalaı ına goıe çolde yaşa yan Faslılaı Kürschach muıekkep lekesı testınde ınce ay rıntüara çok agırlık verdı Batı standaıtlauna gore bu du ı ıırrı akıl drujımklıqma (dısoıqdnızdtiuiı) ış.ııut tdeulı J. Heıury (1941) Guney Amerıka da ben/er bıı duıurn sap tadı Bu sonucu orman ınsanlaıırıırı tphlıkelere kaışı or manı çok ıyı qozleme alışkanlıgırıa bagladı Çol Faslılaı'ı ıçın de çolu ıyı go/lpme yeteneğı so? konusu olabılıı Bel kı Islamı adab/usullerının (rıtuals) ayııntılı oluşu soz konu suedılebılıı (Alı.s.sa 1970 38) 19701ı yılluıda Ataturk Unıversıtesı'nde bulunmu;? bıt p&ıkıyatııst (VF Bellı) anlatmıştı h/uıumda psıkıyat ıık hastalaı ı bıı yabancı kaynaklı ıesını testı uygulamaya kalkışmışıaı RpsırnİPtın bırınde adamııı kıavatı ektıkmış Oysa gelen y uııtlaıda çogunluk adamırı bıyıgını oksık bulmuş bkıııı l')77'de uslelık Balı bolgumızde yet alaıı Aydın ılınıı/de benzer bıı toplumsal tutuma tanık olduk Kuıtuluş Savaşı kahramardarından Yöriik Ali Efe rıırı hey kelı meselesı (Otantık fotograflaıdan anlaşıkhqı uzeıe geıçege uygun bu) bıyıksız efp heykelı halkırı topkısı uzerıne kaıdesınden sokuldu Yabarırı bıı ulkeyp gıden bueyın orada yaşadığı kul tuı şoku hcittci donuşte kendı ulkesınde yaşadığı yenı şok da kulturun ı uh saglıgıyla ügısını aydınlatıcı olmaktadıı Meıhuın R. Doksat bu yayınında (1975) bu aylık bu gpzı esnasuıda Londı.ı da maruz kaldıgı affektıf şok laı ı çok tatlı bu uslupla anlatır Turk ve Musluman bır bı ıey sıfatıyla kendısı Ingılı/ topluraunurı tennzlık anlayışını çok tcrsbulımiijtııı Bu ulkenın uibdiılaıı temız olmasına IP mızdırleı ım ı Islanıı aıılanıda şaıt şurt" dıye bır şpy yoktur Sorıuııda lokantalaıda yemok yıyemez, pub' de rıpn baılardri 1 ıışpy ıçeınez halc qelır lîatta ' uçuşan mı nı rtıını ptc4k 11 ıle nefıs cazıp bacaklı Ingılız kızları \ rrıdı sırıe pekkulı gozukmeye başlar tster ıstemez hu uıst ladıgı bu çıfl LJUZPI b ırdk karşısırıda ırıutlaka kulotu tomız 580/16 9 Kendi kültürümüze bir bakış Bu nokiada şunu da belu tmek gerekır Ulkemızde psıkosoma tık bıı duıum (psıkolojık nedenden kaynaklanan oıga nık/fızyolojık soıunsal) ozellıgı olaıak vaıınusmus (kın kasılması) evlı kadınlarda çok yaygındu Son zamanlarda bırçok araştırma bunu gosterıyoı Yırıe ulkemızde, tıpık sosyal fobı turuntie olrnasa bıle topluluga gınne toplulukta konuşma ve ozguıcp davıa nabılme konularında çekıngprılıgp oldukça sık ıastlıyoıuz Bu konularda endışp ve kaygılatı hekıme gıdecek boyut lara varanlar (el tıtremesı yuz kızarması vb) az degıldır (O Ozturk 1994 271) Dmsel ıçerıklı sanıılaı (mıstık hezeyanlaı) konusun da normalle anormal arasmda ozellıkle ınce ve bulanık bu çızgı soz konusudur Kultur mesele.sı ayırdedıcı belırle rnede daha bu acjıı Iık kazanu Bır Amerıkalı kımspnın goımedıgı ruhlaıla konuş Salt psikokültürel farkiar Dalıa t.oyui vc ,<tlı p^ıto kultuıel kokenleıe dayalı f.ııklılıklaıın geıpkçplpnnın larılılı daha zordur Reıvvald'a (1949 253) goıe Hitler m nefret ve saldıı ı qanlık duyfjulaıının tcmolındc yatan ret.ı sanrısı (folıe do ' la peıseculıon) kendısınden onrp Alnıan halkının bazı