Katalog

\ larla yanı açık renklı duvar yuzeylerı ve koyu renklı pencere ve kapı boşluklarıyla oluşturulan yuz duzenlemelermde ıstcnen denge duygusunun saglanabılmesı ıçın bunların olçulermde bellı duzeltmeler yapmak gerekebılıyor Araştırmacı MüllerLyer ın adıyla anılan yanılsama da mımdilarırı bılıp kaçın maya çalıştıkları yanılsamalardan buı Bu rada aynı uzunlukta olan ıkı çızgının uçla rında bırı ıçe bın de dışa bakan çızgıler oluısa goz bunların bırını oldugundan daha kısa bırını de oldugundan uzunmuş gıbı algüıyor Bu yanılsama oyle guçlu kı Bir Cotik yapıda öndeki sutunlann arkasın da kalon kemerierin kapanmıyormuf gibi göninmesine Poggendorf yanıhaması yol açıyor. ı ı ı ı ı rr T r ı ı ı ı ı ı © Eero Saarinen tarafından yapılan "Cateway to West" anıtında olduğu gibi, dltsey çizgilerin yatay olanlara gore daha büyukmüf gibi algılanması, olçuleri aynı bile olsa yük sekliğin genifliğe gore daha büyük olduğu izlenimini uyandmyor leitirillslyle derinllkçlzlm Bır docjıu kurallan çızgı ınce uzun uyannca orbır dıkdoı tge taya fikacak nın arkasından bir gbıiingpçıyoısa onda ttintin dtizelbıı kayma olu tilmeslne bir örnek o/ujyoımuş ızlenımı turuyor. A) uyandırıyor Bu Alanın kufnurı adı Pog bakifi gendoıf yanılsa ması Ona yapı sanatını konu alan çızım ya da fotogidflarda rastlamak olası Orneğın bu Gotık kılısede sutunların arkasında kalan kemerierin ka pdnmadığını duşunduıecok goruntuler or taya gkdbılıyoı Bu nedenle bu tur çızımlePartenon 'un batı yüzü. Yapı gözümuze bi rind resimde olduğu gibi gbzUküyor. Ama ıı yaparken hatta fotogrdflarını çekerken gerçekte öyle yapılmif ohaydı ikinci reslm boyle bıı yanılsamanm ort.ıya çıkmaması deki gibi gozukecekti Onun için de üçüncü ıçın bakış noktasını ıyı seçrnek geıekıyoı reiimdeki gibi yapılarak goruntunün birinci resimde olduğu gibi olntası saglanmif lar Hıç yer ka rosu ya da fa yans gıbı yıne lpnpn ogeletle oluşturulmuş olan yuzlere dıkkat ettınız 9 mı Bunların du zenlenışıyle renklerıyle gor sel yanılsamdldr oluşturmak or neguı gerçekte duz olan bır yu zeyde egrı çız gıler varmış ız lenımı uyandırmak çok kolay Çeşıtlı kaygılaı la bılınçlı olarak boyle duzenle melere gıdılebı lıyor Roma 'da Kapitol Tepesi üstündekl alanın diizen lenlşl yapılann yer yaıatıyorlar Mimarlıkta yanılsamalar Mimarlık dd t>ır sanal o dd bıçırrı ler oluşturuyor ve bunlar aracüığıyla goısel etkıler yaratıyor doğal olarak onda dagoı sel ydrıılsarndlaıa raslanıyor Mımaılar bun laı ı bılıyorlar gerektıgınde onları bır anlatım aıacı olarak kullanıyorlar gerektıgınde de onların olumsu7 etkılerını gıderrrıpk ıçın onlem almak zorunda kabyorlar Ornekle ıın nn PSKJ VP unluİPiınden bın Atınadakı Partenon Tapınağı. Bu yapıyı oluşturan yapay ve duşey ogelerın çızgüerı duz ve bııbuleııne dıkmış gıbı algılanıyorlar Oy sa geıçekle boyle yapılmış olsalar burılaı ıç bukey ve dışa açılan eğık çızgıler olarak gozukecekler bu da goruntuyu bozacak Bunıı bılen yapı saridlçılan bunlaıı dış bu key ve u,e kapanan egık çızgüerden oluşa ( ak bıgmde duzenlemışler boylece algı lanıa hatalannı gıdereıek yapmın ıstedıkle rı goruntuyu vermesını saglamışlar Mımarlarm ılk ogrendıgı şeylerden bın aynı buyukluktekı ıkı nesneden açık tenklı olanınm koyu renklı olanına gore da ha buyuk buna kaı şılık koyu renklı olanınm da açıga goıe daha agırmış cjıbı algılandı gı Bu nedenle ozellıkle boşluk ve doluluk S80/14 deney eşıt aralıklan olduğu açıkça gorulpn bu olçu çızgısı ustunde yapıldıgı zaman bı le goz yanılsamadan kaçınarnıyor Ycipılaı ın deı ınlıkçızımlerı olduğu kddaı geıçektekı gorunumlerı de bu tur çızgıler ıçerdıgı ıçın bunkırın yaratacağı etkıye dıkkat etmek geıekıyor Mımarlaı ydpılaıını tasaılarken de rınlıkçızırn kuıallaıı uyaııncn yapılmış çı zınıleıden yaraılanıyoılaı yapıldi ırıırı bıttı gı zaman nasıl gorunecegıru onlar aracılı gıyla denetlıyorlar Detınlıkgnm kurallan nın ozel bır etkı uyandıımak amacıyld da kullanıldıgı oluyor Roma da Kapıtol lepepı ustunde uç yanı yapılaıh çcvrılı bır ılm vaı Onu duzenleyen Michelangelo Buonarroti alanın ıkı yanındakı yapılan alışı lageldıgı gıbı yu/lerı bubırıne koşut ola rak bıçımde degıl de aı kdyd dogru bıı bıı lerındpn uzaklaşacak bıçımde yerleşlır mış boylec e de onlann yaratacağı derınlık duyguhuyla gorece dar olan alanın ger çekte oldugundan daha genışmış gıbı algı lannidsmı saglamış Mımarların başvuıdugu baska gor&el yanılsamalar da var Çok yuksek yapılaıda onlar da Brancusi'mn yaptıgı gıbı ust kat ları gerektıgınden yuksek tutaıak onlara daha guçlu bır goıunum kazandırabılıyor Aynı uzunluktakı ıkı dogrudan yatay olanı duijey okınd gore daha kısaymış gıbı algılanıyor Bunun nedenı gozu saga sola oynatmanın aşagı yukarı oynamaktan daha kol jy olması zor bıı algılamanın da beyın tarafınddn drilid buyukrnuş gıbı yorumlan ması Nesnelenn yukseklıgını kestırmek zoı unda kıilıısak buııu buaz abaı tma egılı rnınde oluyoı uz ABD dekı Mıssourı eyaletı nın St Louıs kentınde parobolık kemer bı çımındc bır anıt var Bu ulkpnır, dogusu ıle batısı diasmddkı baglantıyı sırngeleyen ve mımaı Fero Saarinen taıafından tasarlan rnış olrin bu yapının yuk.scklıgı ıle tabanda kı geniijlıgı t^ıt ıkısı de tam 110 rrı Ama bu gorsel yanılsama onun yukseklıgınm genışlıgırıe oranla daha fazla oldugurıu duşundu ıuyor Mımarlıkia oıanlar onemlı Araştır rnanlaı buyuk yapılann daha yuksek ve ın t p) mış gıbı algıladıgın. belıı tıyor Buna go te oıanldiı aynı olsa bıle bır gokdelerı a/ kdllı bıı yapıdan daha ınce gozukuyor ve bır apaıtman bloku dd tek katlı bır evle karşılaştınldıgı ?aman daha çok kuleye ben/ıyoı Bu da yukardakı yanılsamayla ıl gılı Bu tur ozellıklerı bılen mımarlaı yapıt larında onlardan etküeyıcı bır anlatım aracı olaıak yararlanıyoılar Renkleı de yanılsamalara neden oluyoı ornegın kırmızıturuncu renklı nesne ler mavı yeşıl olanlara gore daha yakınmış gıbı gozukuyoılar Aynca ıenkler sanal ba ısı duyunıu da üetıyorlar kıımızı turuncu tonlaı ı mavı yeşıl olanlara gore daha sıcakmış etkısı venyorlar mımdrlar bunları da kullanıyorlar ya bır derınlık ızlenımıru vuı guluyorlar ya da hastane odalannı daha yatıştıncı etkı yapan soguk ıenkleıle bır gece kulubunu ıse daha kışkıı tıcı etkı ya pan sıcak ıenklerle duzenhyoı lar Sonuç Otekı duyularda da yanılsamalaı olu şabıhyor Orneğın MullerI.ypr m ıçe dışa bakan okları dokunma duyusunda da ben zer bır ydnılsarnaya yol açıyoı Yanı duyula rımız her zaman gerçegı ıletmıyorlar bızı yanüttıkları da oluyor Bundan da onlara çok guvenmcmek gerektıgı anlaşılıyor Kım bılır belkı bırı bi7i etkılemek amacıyla bır goısol yanılsarnayd bdşvuıuyor bır go runtuyu ı,aıpitarak onun veıeceŞı ıletıyı de degıştırmeyp çalışıyoıdur Onun ıçın ıada bıı atalanmızın "..görünüşe aldanmamalı.." deyışmı ınımc<ım ıkta yanı var ' Doç Dr Dogu Akdenız Unıversıte sı Mimarlık Bolumu Gazmıagusa Kıbııs Kaynaklar Rıni'îtpr Iletcheı Sır Bcinısteı Hetcheı s A Hısloıy of Aıthıtectuıe edıted by John Mıısg rove 19th edıtıon London 198 / Rırhard Block / Hdiold L Yukeı Ich SeheVVas Was Du Nıcht Sıerrt Wıen 1993 Gyles Bıandreth The Bıg Book of Optı cal Illusıons London 1980 Anonım Illusıons edıted by Edı Ldiı ners London 1977 H Gombrıch Sdnat ve Ydiulsama Re sım Yüluyk Betunlemerun Psıkolojısı Isttinbul 1992