Katalog

...Tanrım, gözlerime iı En önemli duyumuz görme ama bizi yanılttığı da oluyor, gözlerimizle algıladıklarımız her zaman gerçeği yansıtmıyor. Göze gelen görüntülerin bir bölümü ya algılama sırasında çarpıtılıyorlar, ya da beyin onlan yorumlayamıyor. Böyle olunca algılanan ile gerçekte olması gereken görüntüler başka başka oluyor. Bu durumda görsel yanılsımalardan söz ediyoruz. Bir tür algılama hatası sayılabilecek görsel yanılmasalar rahatsızlık verici olabiliyorlar, ama onlan ortaya çıkarmanın, zaman zaman onlara bakıp ne olduğunu anlamaya çalışmanın hoşa giden bir yanı var. ' Çokdoğ.ıl çımkıı*onı .1/ ı.ıny nl ıı' Georgı Tumebkıı Prenses Veı Un i Perde 2 Üstün Alsaç (*) n onernlı duyurnu? goı m^ ama bızı yanılttığı da oluyoı yozM ımızle ıl güadıklarımız hoı zaman gerçegı yansıtmıyor Goze gclcn goıuntul'nın bıı bolumu ya algılama sırasında çaı pıtıhyoı laı ya da beyın onlan yoı umlayamıyoı Boyle olunca algılanan ılp gerçoktp olması gereken gorurıtulpı başk.ı başka oluyoılaı Bu durumda goısel yanılsamalaıdan soz ediyoruz Bir tuı algılama lıat.nı sayıla büecek görsel yanılsamalaı lah ıUı/lık verıcı olabılıyor ama onlan oıtayı <;ıkatma nın, 7aman zaman onlara bakıp no oldukla rını anlamaya çalışmanın hoşa gıden bıı yanı da var E Görsel yanılsamalar Goısel yanılsamalar ınsanJaıdakı al gılama olgusunu aıaştııan davranış bılımlerının ınceleme alanına gırıyor Bir bolumu bu konuyu araştıran bılım adamları tarafın dan bulunmuş, kımı onlann adıyla anılıyor Yanılsamalar yalrıız bılım adamlarını ılgı lendırmıyor dogal olarak, onlann varlıgını büen, hatta kendı amaçları dogrultusunda kullanan baskaları da var Gozbağcılaı, bulmaca kurarılar onlardan yararlanıyorlaı Ayııca görsel sanatlaıla ugraşanlar da onlaı laılgılenıyorlar Hayvanlarda da görsel yanılsamalar vaı Ozelhkle memelılerde ve kuşlaıda buna daha sık raslanıyor Görsel yanılsamala tın kultuıel bir boyutu oldugu da anlaşüı yoı algılanmalarında ogıenme ve dene yım kazanma onemlı bir rol oynuyor Görsel yanılsamaların bir bolumunu algılamak oldukça kolayken, bir bolumu ancak ozel bıı algılama bıçımı ıle ortaya çıkıyor Bunlann kımı ogrenıldıkten sonıa et kısını yıtınyor buna karşılık açıklandıktan sonra bıle kavıanamayanlar daha dogru su bevın tarafından bir tuılu kabul edıle meyıp yanılsamayı surduıenleı de var Kımı yanılgüara seçıcı algılama olgu.su neden oluyoı Çogu kez beklentılerı rrıız dogrultusunda, yalnızca gormek ıste dıkleumı/ı goıdugumuz ıçın onun dışında kıleıı algılamıyoruz Onun ıçın görsel yanıl samalar heıkes ustunde farklı etkı yapıyorlaı bırırun duştugu yanılgıya bir başkası kanmıyor Görsel yanılsamalar, en ıyı resımler cikK'ilıgıyla gosterılebılıyor bu amaçla ha zıı lanmış pek çok resım var Bunlar ogretı cı oldukları kadar eglendırıcı de Aynca çeşıth duzenekler kurarak onlan yaratmak ya da varlıklaıını karatlaırıak olası Yanılsama türleri Gorsel yanılsamaların bir bolumu bir resimde başka başka ıkı nesnenın gorulmesı durumunda ortaya çıktı Ilk bakışta bunlann ya bınncısı ya da ıkıncısı goruluyor, kımı zaman her ıkısının de algılanamadıgı oluyor bu durumda neyın ne oldugu nun ya da resme rıasıl bakılacagının açıklanması gerekıyor Bir başka gorsel yanılsama aynı resmm bir oyle, bir boyle algılanması bıçımınde ortaya çıkıyor Goz buıada neye oncelık verecegını büemıyor ve bir oraya bir buraya kayarak beyıne ayrı ayrı ıletüer gonderıyoı Gene bir başka yanılsama bellı ıpuçlannın goz ya da beyın tarafından tamamlanması ve gerçekte olmayan bir şeyın varmış gıbı yorumlanması sonucu ortaya çıkıyor Başka bir yanılsama tuıu goruntunun gozde bulunan algılama huc relennı etkıleme suresıne dayanıyor bundan daha kısa ya da uzun algılamalarda olmayan bıı şey varmış gıbı algılanıyoı Bir yanılsama turu de bıraz buna baglı Kımı resımler devındıııln ya da donduı uluılerse gerçekte duragan olan bu resımlerde bir devınırn ya da donme varmış gıbı algüanıyor Bu tur yanılsamalar 1876 yüında bulunup ortaya konmuşlar, o zaMüllerLyer yamhaması da öğrenildikten tonra bile etkisini sür düren güçlü yanılsamalardan biri. Derinlikçi zimlerde, hatta fotoğraflarda blle yanıltıa etklılnl lürdUıiiyor. Reslmlerde görii len yapının blze yakın kenan mı daha uzun, yoksa if mekanın blze uzak kenan mı? Her Ikislnln de efit olduğunu görmek faşırtıcı oluyor. Bu resimde bir genç bir de yaflı kadın göriintüiü algılanablllyor. mandan beıı de pek çok tuıu yaıatılmış Bunlann en ılgınçlerınden bıı ı sıyah beya: bir resmın donduruldugu zaman lenk algı lanmasına yol açması Daue bıçımındek bu resımler kesılıp ortalaı ındatı geçıuler bir çubuk çevresııuie dorıduı ııluıleı&e boyle bıı yanılsarnaya neden oluyoı lar Bunları mceleyen arastu macıiaı heıkesır farklı renkleı gorebılecegını belulcmışlet Başka bir kume de olanaksız nosne lerın çızımlerının yarattıgı yanılsama Buna ıkı boyutlu kâgıt ustunde ül,üiilwpkmış gı bı gozukmeleııne kaışın uçuncu boyutta olamayacak nesneleıın goıuntulenrıın yarattıgı geıçeklık duygusu yanı sarıal bir derınlıkçızım (perspektıf) neden oluyoı Kımı gorsel yanılsamalara yol açan resımlerı yapmak çok zor degıl bıraz çalışma bu alana yenı bir goruntu kazandırmaya yetıyor Bunun bir ornegı farklı yonlerden okunabılen resımler Bu tur resımler yan tutulduklarında ya da baş aşagı çevııldıklerınde başka, yenı bir goruntu venyorlar Bir resmın ıçıne başka bir resım gızlendıgınde de bir yanılsama oluşuyoı, goz hangısıne oncelık verecegını bılemıyor Bunlan hemen algılamak kolay degıl, hatta kımı zaman " resimde gızlı olan avcıyı ya da tavşanı bulun " gıbı ıpuçlan verrnek gerekıyor Zaman zaman dergılerde gazetelerde bu tur bulmacalara rastlamak olası Gorsel yanılsamaların bir bolumunu resımler olmadan da oluşturmak ve gozlemek olanagı var Eger ıkı saydam kâgıt ustune noktalar, çızgüer ya da egrıler çızıhr de bunlar bırbırı ustune konup yavaş yavaş kaydırılırlarsa hıç beklenmedık gerçekte de bulunmayan pek çok şekıl oluşturulabılıyoı Televızyon ya da sınemada gorup de neden oluyor dıye şaştıgımız araba tekerleklennın gerı donuyormuş gıbı olması da bir yanılsama Kımı zaman bir plaga ya Siyah parçalann altta ya da üttte olacakia n blçlmlnde yorumlanması, bu resimde ya altı ya da yedi kupun göıiilmeılne neden oluyor. 5bO/12