Katalog

Zümrütten akisler A. M. C. Şengor Masal deyip geçme! Bugun, ıkı hafta once yayınlanmış(14 Mart 1998, CBTno 573) bır yazıma CBT yayın yonetımının ekledığı bır oz cumlede yapılan bır yanlışı tartışmak nıyetındeydım Eyvah kı mumkun değılmışi Eyvah kı 17 Mart Salı sabahı gazetelerde halkbılımlerındekı buyuk bılgınımız 1 Pertev Naili Boratav'ın olum habennı okudum O Boratav kı, ınsa noğlunun bılımsel yontem kullanmadan veya, en azından, bunu bı lınçlı bır bıçımde yapmadan, urettığı akıl ve el urunlerınının bulunması, toplanması, sınıflanması ve yorumlanmasına bır omur vermış bır ınsanoğluydu O Boratav kı, ınsanoğlunun fıkır ve zevk zengınlığının ortaya dokulmesı ıçın taban tepmış, dırsek çurutmuştu O Boratav kı, Ataturk'un zındandan çıkardığı halkımn unutulmuş akıl ve el emekle rını bılımın korumaalığına almak ıçın dıdınmıştı O Boratav kı, Ataturk ve HasanÂli Yucel aydınlığından sonra ulkemıze çoken o meş'um gecenın ıkız zebânılen aptallık ve cahıllık tarafından yerınden, yurdundan, kursusunden edıldığı halde, ellerı tuttukça, gozlerı gordukçe, kulaklan duydukça, ınsanın yarattıklarının peşınden koş maktan gerı kalmamıştıyetışemedığı, sokulmadığı yerlere sâdık ha yat arkadaşıyla ulaşmıştı O Boratav kı, ınsan olma onurunun ınsana saygı duymakla başladığını anlatmak ıçın nefes tuketmıştı Az Gıttık Uz Cıttık'm yazarı, Zaman Zaman Içınde çalışan Boratav'a kuşkusuz pek çok gerçek ağıt, pek çok da tekerleme duzulecektır Ben ne bırını ne de dığerını yapabılınm Kaldı kı O'nun ılk ızalerınden olduğu, ınsan bılgısını genışlet tığı alanın ben doğru durust ne dınleyıası ne de okuyucusu olabıldım Denebılır kı zaten bır/eologun masal âlemıyle ne ışı vardıu Benım masal âlemınde çocukluğumdan sonra yapma ya başladığım ıkıncı gezıntı Asya kıt'asının /eolo/ık yapısı hakkındakı fıkırlenn tarıhçesını ıncelerken karşıma çıkan Kaşgarlı Mahmud'un Dıvânı LugatıtTurk'undekı bır dunya harıtasıyla başladıydı. 1077 yılında Bağdat'da yapıldığı sanılan bu harıtada Belhî ekolu denılen Arap beserî coğratyaalannın ınkâr edılemez bır etkısı vardır Daıresel sekıl, bılhassa Asya yı çevreleyen dunyanın neredeyse şematık denılebılecek çızımı, denız, nehır, gol, şehır sembollerı hep ınsana Belhî, allştahri, Ibn Havkal ve Maksidl gıbı buyuk coğrafyaaları ıçeren bu ekolun urunlerını hatırlatır Ancak ış Asya'nın ıç kısımlarını çızmeyegelınce, Kaşgarlı'nın kullanmış olduğu açıkça gorulen bılgılerı hıçbır Arap coğrafyaasında bulamıyoruz Hattâ al Harizmî'nın Surat al Ard (Dunyanın Resmı) adlı kıtabında verılen koordınatlardan Prof Fuat Sezgin'ın baştan kurabıldığı 9 yuzyılın meshur Ma'mun haritasında btle bu bılgıler yoktur Kaşgarlı'nın harıtası Orta ve Kuzey Asya hakkında şaşılacak derecede doğru bılgılerle doludur. Bu bılgılerı ınsan Çın kaynaklarmda da bulamaz Kaşgarlı, Dıvân'da ne yazık kı bu harıtanın kaynakları hakkında hıçbır şey yazmamtştır Kaşgarlı'nın kaynakları Orta Asya'da 11 yuzyıldave hıç kuşkusuz bundan once decıddî bır coğrafı bılgı havuzunun varlığını gostermektedır Bu tahmın, pek kabaca da olsa, O'nun memleketlısı ve çağdaşı Yusuf Has Hacib'ın Kutadgu Bılık'ınce de doğrulanmaktadır Elde başka yazılı kaynak olmadığına gore bu coğrafi hazıneye nasıl ulaşılacaktır7 Işte burada masallar ımdadımıza yetışmektedır Boratav ın soyleyıp yazmaktan usanmadığı gıbı, masallar kâğıda dokulmemış halk bılgısının en zengın anonım arşıvıdır Bu nedenle buyuk bılgın yayınlarında"hem genel olarak masal okuyucusunun, hem de halkbılımı ıncelemelerınde Turk masalının somut, yerı, yurdu belırlı belgelerıne başvurmak ısteyeceklerın yararlanabılmelerını sağlamak amacını" gutmuştur Bu yerı yurdu bellı masallar, bızlere dağlar, ovalar, nehır ve goller gıbı yerel coğrafya, hattâ volkanızma, sel, deprem gıbı /eoloji verılerının halk bılıncıne geçmış şekıllerını %unmakta, artık kaynaklan kaybolmuş eskı harıtaların hangı bılgı dağaroğının esen olduklannı, hattâ bazan bu bılgılerın nasıl toplanmış olduklarını oğretmektedır Boratav bıze bılımayle halkın bırbırlenne el uzattıkları o henuz keşfedılmemış, hantlanmamış, âlemde kılavuzluk eden bılgelerden bınydı O'nun kıymetını bılmek esennı yaşatmak ve surdurmekle mumkun olacaktır Acaba onu yapabılecek kadar akıllandık mı? 575/5 Astronomi yaz okulları Ege Üniversitesi Gozlemevi 15 Haziran 15 Ağustos arasmda amatör astronomlan bekliyor. Gunay Taş (*) S on yıllaıa kadaı astıonomı alanında popu |pr anlamda ve herkesın ulaşabılecegı Iuıkçpyayınkonusunddkdisıldsıldn sıkın tı L ge Unıversıtesı Oozlemevı ruıı altı yıldıı ya yınlanmakta oldugu Astronomi Maqazın derqısı ne ve telefonlaıla dogı udan bızlcro ıletılmcktey dı Astıonomı Magazın Yaıdımcı Yayınlar serı sıyle değışık astronomi alanlarında bügıler vpr meyp bu alanın rneraklıl ırırıın ıhtıyaçlarını kar şılamaya çdlı^mı^tıı Anrak unıversıte elemanld rı taıafından bılgının dogı udan ulaştırüması so ı ulaı ın yanıtlanması ve amatoıleıe kendı alanla ı mı belırleyebılecekleı ı şekılde astıonomı konu larının tanıtılması ıyı olmaz mıydı9 Bu duşunreyle astronomi dlanına ılgılı lıse ogrencüerı ve amatorlere temel astıonomı kav ramlannı anlatmak uygulamalı olarak qece bo yunca kuçuk leleskopldila qo/lem ydpmdyı og letmek ve gokyuzurıu Imutnidk amauyla qeçen yü 1 Amator Astronomlaı Yaz Okulu nu duzenlemeye karaı vermıştık Yaz Okulu nun gr>rdugu ılgı populer bılımın yptkın elletden halka sııtıul masının ne kadaı geıeklı oldugunu ve u/un /a mandu beklendıgını gooleı mı>tır 1 Aınatoı Abtıonomlaı Yaz Okulu na 19 ıl dentoplam 144 kışı katıldı Olanaklarımızın sınır lı olması nedenıyle pek çok katılma ıstegını (ie qorı çevıımek zoıunda kaldık Yaz okulurıdan sonıa gec,en turn bu suıe ııjnde ne korıuklaıımız ne de bız bııbınmı/den 1 opmadık Suıeklı aklaı dıkldiıduijunce boylesıbu oıgaıııza&yonunnıut laka devanı etmesıydı Yaz Okulu bızlerın ama toıleıe aınatoıleıırı de bubırlcımo ulaşabılme sıne ve kat ^ılıklı bılgı alı^veı ışının yapılabılmosı ne olanak sagladı Işte bu yuzden Ege Umversı tosı Astıonomı vo Uzay Hılırnlerı Bolumu bu sene Amator Astronornlar Ya/Okulu nun ıkıncısını du /erılerııpyp kaıaı veıdı ,' Am.ıloı Ablıononılaı Yaz Okulu 15 Hazı ıaıı lr)AguMob 1998taıılıleııaıasındaEgeUnı versıtosı Gozlemevi nde bırer haftalık dokuz do ncm şeklınde duzpnlenecektır Donemler tıet pazartesı sabahı başlayacak ve ızleyen t umaı te sı sabahı sona erecektır Her donerrı ıçın katüım (ı sayı.sı 11 olaıakbelıılendı Yaz okuluna katıla (<ik olanlaı Ege Unıversıtesı Kampusu ne 1S km uzaktakıKuıudağ da 632 metre yukseklıkte bu lunan Ege Unıversıtesı Gozlempvı nde mısafır edılecek Yempkler gozlemevi tarafından sağla narak Program Yaz okulunun ılk ıb haftası geçen yü bıı ıncısıne katılan amatoıleı ıçın bır ılerı duzey de olacak ve gerı kalan haftalar ıse yera başvu ıanlara ayrılacak Yaz okulu boyunca gundu/lp rı Genel Astronomi Konunı astronomısı Guneş Sıstemı DeğışenYıldızlar ve Evrende Yaşanı ko nulannda dersler veı ılecek Derslerın dısında ka lan zamanlarda slayt ve vıdeo gosterılen yapıl Î cak ve öasıt projelerle kuramsal olarak sunulan bılqılerın kullanımı saglanacaktır Gecelen ıse amator teleskoplarla gokyu 7iı keşfıne çıkılacaktır Gokyuzu tarııtılacak bel kı daha once hıç dıkkat edılmerruş gok cısmılı 11 go/lenecek ve bu cısımler hakkında bdqı vcı ık cek Kaülımcılara bu keşfe çıkarken onlara yol qostcıecek uç onemlı materyal bızırn taratımı/ dan ucıetsız olarak verüerek Gok Atlası Fakırn yıldızlar Kıtabı ve yıldızlı bır gokyuzu 15 Mayı 5 199R tarıhmp kadar başvut ulaı yapılabılır Kı^ı basjina ııc ıet 50 mılyonTL Başvuıu ad resı 2 Amatorleı Yaz Okulu Ege Unıversıtesı FPII Fakultesı Astronomi vc Uzay Bılımlen Bolumu Boınova 35100 1ZMIR Tel 0 232 388 40 00 (otomatıksantral) / smyal sesı degışınce ?'\?f (K, hat) 01 10 (santıal) / 2322 (ıç hat) hıx 0 2 32 İ881016 Gozlemevi tel 0 232 441 17 V P rnaıl sevten(alpha scı ege edu tı (*)Eqe Unıveısıtesı Astronomısı ve U/ay Bılımlerı Bolumu