Katalog

El Nino, La Nina ve gelecek felaket El Nino'dan sonra şimdi de La Nina! Çevre sığınmaaları geliyor! İklimle başımız belada! Cem Ulutaş vrasya Yer Bılımleıı Enstıtusu, Ik lırn ve Derıi7 Bılımleıı Ana Bılım Dalı Başkanı Doç NüzhetDalfes üe El Nmo'dan, ıklımsel felaketlere erıdustrınm yarattıgı çevre sorunlarınd ve gelecek kurgularına kadar genış bır yelpazede dcgerlendırmeler ydpmasmı ıste dık Sonuçta objektıf sogukkanlı ama yı no de urkutucu bıt tablo çıktı ortaya Reel polıtıkı dıkkate dlan ve pragmatık duşun dugunu .soyleyen Doç Dalfes felaket senaryoldima fazld prım vermemekle bırlıkte, doğal tahrıbatın onlenebılmesı ıçırı uluslararası alanda buyuk ışbırlıklerı ola büecegı yonunde umıtlı degıl Ne yapılır sa yapüsm onumuzdekı yuzyılda sera gazlarımn artmaya devam edecegım du şunen Dalfes, atmo.sfeıt: venlen omısyon lann ıklımı degıştudıgı saptamasının kesırı oldugu goruşunde Aııcak ıklımle başımızın belaya gıımesı ıçın ıklımm mutlaka degışmesı gelekmedığıru ıklımm ek.strem olayları da ıçeıdığını vurguluyor Dalfes Tklım hıçbır şekılde degışrnemış büe olsa çarpık ge lışme sonunda ın.sanlıgm yedığı darbeler gıderek buyuyor1 Maıjınal bolgolerdp yaşaydn ınsanlarm, koşulların değışmesı sonunda goç edeıek çevre sıgınmacıkrı' hdlıne gelecegını anlatan Dalfes, ' detın ekolo]ik duşler kurmadıgını' soyluyor dina m&an turunun kendı bındıgı dalı bır şeküde kestıgını de kabul edıyor Endust nyel faalıyetlenn, bıyolojık çeşıtlılıgın azalması faturasma ragmen artarak de vam edecegını ongoruyor ornegvn AÎDS gıbı endetnık hastalıklann bırtakım ekosıstemlere yapdan mudahaleler sonunda yayılrrid gostermış olabüecegını belırtıyor Dalfes'e gore, kaotık doganın belırsızlıgı kaışısında, ınsanlıgın, belırlı donguler perıyotlar bulıtıaya çahşarak "on gorulebılır bır doga" ve guvenlık elde etme arayışııid, büım ne yazık kı tam olarak yanıt veremıyoı Aynen ıklım degışıklıklerınde oldugu gıbı A El Nıno nun daha guçlu oluşmasıyla ku resel ısınma arasında hıçbır onerümış veya kurulrnuş bır mekanızma yok Bu run bıldıgırnız kayıtlarda gordugumuz Pasıfık'te bır dalgalanma olayından ıbaret İnsan kokenlı kaynaklar nedenıyle atmosferdekı bıleşımm değışmesı so nunda kımılerıne gore kendısını goster meye başlayan kımılerıne gore kendısını gostermesı çok muhtemel olan bır ış Bugunku okyanus atmosferı ıklım sıstemı hakkında bıldrklerırrnz konusun da tamamen yanılrnıyorsak atmosferde endustrıye baglı bıleşımsel degışıklıkler oldugu zaman, bırtakım ıklımsel degışıklıkler olacagı kesın Bu degışımın ne olçulerde olacagı, ne kadar zaman ıçınde olacagı konusunda büımın bır suru belırsızhkleıı var şu anda Kuresel ısın mayla ılgılı belırtıler var Sorı 50 yılda 0 G derece artış var Ama bunun neye atfedı lebılecegı çok bellı degıl Ozellıkle karbondıoksıt, ozellıkle metan dıazotmonoksıt gıbı bıleşıklerı atmosfere verdıgınız zdtrıan bıleşenlcrın oraranda degışıkhk oluı ve ıklımde degışıklık yaratacagınız kesınleşır Artan sera etkısıyle hıd ıolojık dongu de darıa yogun olur Yanı daha fazla yagmurun yağdıgı, daha fazla buharlaşmanın oldugu bır dunya Belb sellerın ddhıa yogun kuraklıkların ddha fazla oldugu olaylarla da karşılaşacagız tkliminin yıkıcı özelliği i nasıl açıklanıyor? Iklım denılen şey yalmzca bır ortalama degıldır Iklım aynı zamanda ekstrem olaylar ıçerır Iklımle başımızın belaya gırmesı ıçın ıklımın değışmesı gerekmıyor Bız ozellıkle nufus artışı, çarpık ve bıçımsız gelışme surecı sonunda, dunyanın butun kaynaklarmı o kadar marjınal bıçımde zorladık kı, ıklım hıçbır şeküde degışmemış büe olsa, ıklı mın degışkenlıgının vuracağı darbe, bundan 100 yıl oncesınden çok daha fazla etküı oluyor Bu çok net bır şey Iklımın degışeceğı ve degıştıgı zaman da kendısını bu uç olayların südıgında goslerebüecegını duşunmek ge rekryor Ornegın 10 yüda bır olan kurak lıklaıin 5 yüda bır oldugunu duşunun ve ya 3 yüda bır nkn buyuk yagışldiın 2 yıl da bır oldugunu duşunun, zaten lımıtler de, sınırlarda yaşayan, yaşamaması gereken yerleıde yaşayan ınsan toplulukları uzeı ınde çok buyuk etkılerı olacak Yeryüziindeki tiim fosil yakıtları tükettiğimizde ne gibi bir tablo çıkar ortaya? Atmosfere attıgımız karbonriıoksıtın hepsı oıada kalmıyor Karbon dongu suvar Oınegın atmostere atüankarbon dıoksıün yansı kadan okyanuslaıda eıı yor Acayıp bır yol bulsak lezereleıdekı karbondıoksıtırı hepsını bır yüda yaksak büe msanldrın soluk alamayacagı bır ortamın olmdsı çok zor Ote taraftan atmosfere kaıbondıoksıt attıgmız zaman bırıkım devam edecektır Şu gunku sevıyesıum uç doıt katına çıkması, ınsan saglıgı açı sından bır şey degıştırmez Ama ıklım açısından onemlı degışü<lıkleı getırır Do layısıyla ıklım degışüdüderının ınsan saglıgı uzerınde etkıleı ı oldugu kesındır Cn onemlısı bence bazı bolgelerde enderrnk olan bıı takım hastalıklann çok buyuk bır bıçımde yayüması mumkurı olabılıı Yanı bırtakım ekosıstemleı m dengefauıı bo^dugunuzda, bırtakım ekosıstemlerle acayıp bırtakım ılışkıleıe gııdıgınızde başınıza neler geleceQını çok da fazla bılmıyorsunuz Ornegın AIDS gıbı vıral hastalüdann, ınsanların bırtakım ekosıstemlerle olan üışküerınm değışmesı sonunda mı olup olmadıgı sorgulanan bır şey Şimdi yaşananlar ışığmda pek parlak bir gelecek tablosu çizmiyorsunuz ama bir alarm durumundan da söz etmiyorsunuz. Bunu soylemek çok zor Marksıst yaklaşımda oldugu gıbı nıcel degışımlerın nıtel degışınücre donuşmesı durumu katastrof deyın, ne dersenız deyırı, o şey lerın olması üitımalı tabu kı var Batı An tarktıka buzulu çokerse, denız sevıyesım 50 santım kadar yukseltebüır Onemlı olan bır degışımın ne kadar surede oldugudur Kısa surede çok hızlı degışıklıkle İklimbilim uzmanı Doç. Dr. Nüzhet Dalfes normalden daha fazla olması Soguk olan dogunun noımdlden daha soğuk sıcak olan batınm daha sıcak olmasının adıdır La Nina Bu bolgedekı olup bıtenlenn dunyanın dıgeı taraflarını etküedıgmı gosteren bır bulgu yok Kım ne soylerse bıraz palavra oluyor Sera gazlan ve küresel ısınma mı El Nino'yu tetikliyor? El Nıno ıçın de global ısınmaya baglı kuresel ıklım değışmesı ıçın de dogru olan bır şey var Iklımı degıştıren, degışkenlık yaratdrı o kadar çok ıç ve dış mekanızma var kı, heıhangı bır ıklım salırumının hangı nedenle oldugunu ortaya çıkarmak, çogu zaman samanlıkta ıgne aramak olmasa büe çıvı aramaya benzıyor Şu ana kadar El Nmo ıle ılgılı olarak El Nino: Normal dışı olaylar bütünü Dünyayı alt üst ettiği ve ani iklim değişiklikleri yarattığı söylenen El Nino, nasıl bir doğa olayı gerçekte? El Nıno 19 yuzyüın oıtalanndan berı Pasıfık'te gozlenen okyanus akıntılanyla, denız yuzey sıcaklıgı ıle ügüı ve dolayısıyla bunun uzerındekı atmosferın dolaşımıyla ılgılı normal dışı olaylar butunudur Uzun yülardan ben tanımlanmış bır şey Yü duzeyınde aynm gucu olan bırtakım dolaylı ıklım kayıtlanna baktıgımızda, bazı okyanus bolgelerınde oksıjenın olmadıgı bolgelerde çokelmeler vardır Bu yapüara bakarak El Nıno olayrnın ne kadar zamandıı oldugunu bulabüırsınız Normal koşullar altında okyanus akıntüan oyle kı Pasıfık'ın ekvatoı hattı boyunca sıcak sulaı, dogu kısmında (Peru vs) ıse daha soguk sular var Sıcak sulaım batıya dogru gıtmesı ve alttan deım soguk ve besleyıcı ıçeren suyun okyanus kıyüaıına gelıp yuzeyc çıkması sonucu tamamlanan bır sureç var Ruzgaılar sıcak suyu batıya ıtıyoılaı alttan dogu kıyılarında soguk ve besmlı su çüayor Besırüı denüen azot, fosfat, sılıkatlar açısından zengın olması Bunun sonucu olarak da bu maddelerın oranı denız suyunda artmaya başladıgında, fitoplankton (bıtkısel plankton) patlaması yaşarsınız Bunları da yıyen bahklar gelışır O kıyılarda da ornegın başarılı bır hamsı bahkçüıgı yapüır Normal koşullarda bu var Anormal koşullarda, yanı El Nmo koşullannda ruzgârlarda bır yavaşlama olur Bunun sonucunda sıcak bolge yalnız batıda kalmayıp, doguya doQru yayılır Dogu kıyüaıında (Peru) soguk dıp suyu ortaya çıkamaz Su daha sıcdk ve ıçındekı besınler tukenmış olarak yerınde kalır Oncelıkle balıkçüüc bundan olumsuz etküeruyor Pasıfık'ın ekvatoryal bolgesınde (tropücal okyanus bolgesı) aynı zamanda normal koşullarda batıya taşınan sıcak suların yarattıgı yagışlar da oluşınaz O zaman Avustralya ve Endonozya güDi bolgelerde kuıaklık başgosterıyor Yanı doguda balıkçılığı etkılerken bdtıda da kuıaklık yaratıyor El Nino'nun Türkiye'nin içinde yer aldığı bölgeyi de etkilediği söylenebüirmi? El Nıno nun Turkıye'nın ıçınde bu lundugu bolge, yanı Batı Asya ve Akdenız Boigesı'nde etkının oldugunu yakalamak hemen hemen ımkaıısız Fakat bır yandan da El Nino'nun Turkıye'nın ıçınde oldugu bolgede etkıleıı çok fazla araştırılmamış Bızım bırtakım çalışmalarımız var Ocak'takı yağışlarm El Nino'dan etkılene bılır olduklannı gozledık Hatta El Nı no'dan çok La Nına'dan etküendıgını duşu nuyoruz La Nina, El Nino'nun tersı bır duıum Yanı batıdogu sıcaklık kontrastının 575/16