Katalog

Yunus inekle, ördek kanguru ile akraba Moleküler biyologlar, türler arasmda akrabalık ilişkilerini aramaya, türlerin soyağacını ve evrimin tarihini çıkartmaya soyundular. undan yuz yıl once Charles Darvvm arkaddşı Thomas 1 Ienry Huxley e ' Bır gun gelecek ben gorecek kddar çok yaşa masam da, dogadakı her buyuk ale mın gerçek soyagaçlaıı bulunacak" deıken bu tahmınmın turleım ana tomık yapılan karşüaştırüarak ger çekleşeceğme ınanıyordu Darvvın ın tahmın edemedığı Turlerın Kokpnı nın yayınlanmasından bır asır son ra bıyologlarm anatomık yapüaı ye nrıe pıotem ve DrÎA gıbı molekuUe rı ınceleyerek soyağacı oluşturacak lanydı Bu yaklaşım bıyolojıde fırtınalaı koparan bırçok şaşırtıcı buluşla sonuçlandı Sadece 1997 yılındakı buluşlara bakmdk, bu sonuç ıçın yeterlı Gele neksel analızlere gore bocek yıyenler sınıfına dahü B olan (kostebek ve kırpı gıbı) fıl faresi, aslında ısmını aldıgı füe çok daha yakın bır akraba Yunus umulanm aksıne ıneQe attan daha yakm Yumurtla yan bır memelı olan ordek gagalı ornıtorenk (platypus Avustralya'ya ozgu bır hayvan) pnmıtıf memelı formu gostermekten çok evrımsel gelışımde kpselı hayvanlar olan kanguru ve koald ıle aynı duzeyde Artık çıçeklı bıtkılerde tohum şekıllerıne bakarak soyagacı çıkarmayı unutmanın zamanı geldı Moleküler karutiar polenlerın mıkroskopık ıncelemelerının daha guvenılır ıpuçları verdıgını gosterıyor Acaba moıfolojık analızler ev rımsel ılışkılen ne kadar anlamamızı saglıyoı? Moleküler analızlerı savu nan kışılerden bırı olan Blaır Hedges Pennsylvanıa Unıversıtesı nde bıyolog 'morfolojık verılerın faydasız oldugunu soylemıyorurn Bu veı ıler bırçok şey ıçın çok yararh olabılır fakat turlerın tarıhsel gelışımı ıçın degıl Eger evrırnt,el gelışımı oğrenmek ıs tıyorsak moleküler verüere bakma mız gerekıyor," dıyor Evrım bıyo loglarının şu ankı en onemlı amaçlan soyağacını ve yaşamın tarıhını yenıden oluşturdbılmek Moı folojık olaıak evrımsel ıhş kı kurmak üa turun ortak ataları dolayısıyla paylaştıkları anatomık karakterler tanımlanarak yapılıyor Bu tıp karak terler, dış bellı bır smır kana lı, bellı çıçek bolumleıının sa yısı olabılır Tobıı kı bunların oluşumunu sağlayan doğal se çılımın gucudur Yanı paylaşı lan bırçok karakter ashnda ortak bır atadan çok, uzak ıkı tu run bagımsız olarak aynı yasam bıçımınm gereklermı yeııne getırebılmek ıçın adaptasyon geçırmelerının sonucudur Bu olay 'Ydkmsak Evrım" (Con vergent Evolutıon) olarak adlandınlıyoı Orneğın Avrupa kurdu (plasentalı memelı) ıle Tasmanya kurdu (ke selı memelı) ard.sındakı şaşırtıcı ben 7erlık bunun guzel bıı oı neöı 1960'larda sıstematıstleıe yenı bıı utnut veren ıkı yenı analıtık teknık • ferıetıkvekladıstık bulundu Dahaon ce kullanılan yontemlerde eksık olan Moleküler analızler, Afrikalı insansı maymunlann insanlara Asyalı'lardan daha yakın akraba olduğunu gosteriyor. Coriller, insanlara orangutanlardan daha yakın. Aile benzerlikleri Fil faresi, aslında adını aldığı fille yakın akraba. bılımsp] nesnellık, bu ıkı teknıgı dıger lerınden ayıran ozellık Fenetık, turlerın morfolojık yapılaıını karşılaştınyor Bunun yanındd kladıstık, açıkça evnmın yon ve akışı nı ızlemeyı dmaçlıyor Bu ıkı felsefe arasındakı savaşı daha dogal bır sıs tem oldugu ıçın kladıstık teknıgı ka zandı 1960'ların başında Kahfornıya Teknolojı Enstıtusu bılım adamlarından Lınus Paulıng ve Emıle Zuckerkandl kan proteınlermın bellı ozellıklerını karşılaştııarak turler arasındakı genetık ıliijkıleıın anlaşılacagını gos terdıler ve boylece Moleküler Fıloge netık doğdu. Son yıllarda proteınlerın bagışıklık reaksıyonları, proteın dızılennın karşılaştırılması, ıkı turun DNA'larınm karşılaştırılması ve hatta turleı ın tum genomlaı ırıırı okunması gıbı buluşlar moleküler bıyologlarm soyağaçları olu^tuı molaı ını kolaylaştırıyor Moleküler ardştıfmalar, ınsanlaım Afrikalı msansı mdymunlarla ılıskısmın Asyalılardan daha yakm daha onrekı sınıflandırmdyd karşıt oldugu nu gosterıyor Wayne Unıveısıtesı'nden Alan Wılson ve Vıncent Sarıch antropolog lara karşı verdıklen savaşı, moleküler Soyağaçları kamtlan kullanarak kazandılar Bu kanıtlara gore, ınsan aılesının kokleıı 5 mılyon yıl onceye antıopologlar fosıl anatomılerını karşılaştırarak 30 mılyon yıl onerıyor dayanıyor Molekuleı evrım yakmsdk (convergent) evrımdekı problemlerı rnınımumaındırıyor Genler uzeı ıne rnolekuler araştırma yapdn Gdvuı Naylor ve VVesley Brovvn hayvan alemınden 18 turun mıtokondı ı DNA'larını karşı laştırdılar ve denız kestanelerınm am fıoksus degıl, omurgalılarla akraba oldugunu gorduler Moleküler andlızlerın yarunda, morfolojık analızler uzun sure once evrımdekı kısa donemlı patlamalaıı anlamada kullanılabılıı Hızlı degışım lerın oldugu boyle durumlarda DNA dızılerındekı degışımler zamanla sılı nebılır ve moleküler analızler yeterlı bılgı veremezler Cambııdge Unıversıtesı'nden dntropolog Robert Foley genetık ana hzlerın yaşayan organızmaldr arasındakı ılışkıyı anlamada kullanılabılece gını savunuyoı Henı moleküler hem de morfolojıkteknıklerın guçlu oldukları noktalaı var ve farklı sorulara cevap verdıklerı ıçın hpr ıkısı de çok onemlı Sevü Duvarcı Kaynak New Scıentıst 24 • Ocak 1998 J b/i/2