Katalog

Öldükten sonra sperm nasıl elde edilir? Doç. Dr. Ateş Kadıoğlu (*) Dr. Engin Kandıralı (**) Aylak Bilgi Aileye dayalı toplum Önceleri her toplum, ailelere dayalıydı. Sınır boylarını, feodal donemin, uçbeyi aileler korur, imparatorluklan, belli ailelerden köken alan hanedanlar, yonetirdi. Ailelere dayalı devlet ve toplum yonetimi hem kolay, hem etkiliydi. Asker toplama, "her aıleden bır kişı" usuluyle yapılır; evlenmeler "filanca aileye gelin vermek" diye tanımlanır; kişiler "Karamehmetoğullarının Osman"ı şeklinde adlandınlırdı. Kişiler kendi başlarına yeterince guçlü değildiler. Teknoloji gelişmemiş, uretim artmamıştı. Bireyin kendini bağımsız ve özgür hissedecek gucü yoktu. Zayıflığın olduğu her yerde olduğu gibi kişilerin arasında dayanışma zorunlu idi. Bu dayanışma, soy temeli üzerinde yapılıyordu. Aynı aileden olanlar, başka ailelere karşı; aynı koyden olanlar başka koylere karşı ve nıhayet aynı milletten olanlar başka mılletten olanlara karşı her zaman birbirlerini savunurlardı. Sonraları devir değişti, teknoloji gelişti, uretim arttı, birey guçlendi. Doymak, ısınmak ve korunmak için, dayanışmaya gerek kalmadı. Insan, aile içi dayanışmadan uzaklaşmaya heveslendi. Bağımsızlaştıkça da, ozgürleşip kuvvetlendi; bireysel isteklerini uygulamaya başladı. Böylece, belki ailesine, köyüne ve hatta ülkesine karşı daha sorumsuz, ama kesinlikle daha yaratıa oldu. Çunku kendısine karşı sorumluluğu arttı. Boylece kendi bireysel kulturunu ve tarihini yarattı. Ama butun bunlar için çok uğraşıldı. Kişiler, ailenin kanatları altından ilk çıktıklarında şaşkındılar ve yönlerini kolay bulamadılar. Uyuşturucu ve alkol, tek başınalığın yarattığı guçsüzlük duygusunu geçici olarak silmek için kullanıldı. Her alanda, kuçüklü, büyuklü "çeteler" halinde yeniden dayanışmanın yollarını aradılar. "Atletizmi Sevenler Derneği", "Kanarya Sevenler Derneğı" uyeleri bır araya gelip yenı bıreyalıklerıyle eski dayanışmaları canlandırmaya çalıştılar. Sonunda Bireyselliğin ozgur bireyler yaratıldı. Böylece Batıda, bireysel tarih oluşturuldu. tarihinin Batıda bunlar olurken Türk insanı nereyazılmamış de? Bundan bir çeyrek yüzyıl oncesine kadar olmasının Türk toplumunda aıle dışında kalabılenler ancak marjinaller, "deliler" ve aileden atılsancıları mış huysuz kadınlardı. Bunların dışındaki her kişinin, ait olduğu bir aile kültürü, aile geleneği ve ailece yönetilirliği vardı. Dolayısıyla iktidardakiler; ailelere hitap eden gelenekçi ideolojileriyle bu tek tip homojen toplumu kolayca yonetebiliyorlardı. Sonra zaman değişti. Çocuklar işportacılık yapmak ya da okumak uzere Istanbul'a geldiler. Babaların sağlığı bozulduğunda kendi paralarıyla babalarına baktırdılar. Işte o zaman hiyerarşı tersine dondu ve ailenin ıdeolo/ik sosyal, ekonomik bırliğı sarsıldı. Evet ama şimdi, ideolojik ve düşunsel olarak çırılçıplak kalmış bu insanlar neye bağlanarak geleceklerini yonlendireceklerdi. Bunu tayin etmek için bilgiye gereksinim vardı. Ama bilgiyi bulmayı bilmiyorlardı. Çoğunluğu okumuş sayılsa da, bilgelikten yoksundular. O zaman kendilerine sunulan ideolojilerden birisini seçtıler. Boylece dedelerinın yerıni ıdeolojileri aldı. Koylulukleri ve bilgısızliklerıyle butun toplumu yonlendirmeye kalktılar, kendilerini yonlendirmeyi bilmeden! Halbuki bireysel tarihini tamamlamamış kişilerin, rafine bir insan ve toplum kültüründen yoksun, yönlendiricilik vasfı da olamazdı! Türk insanının kendini yonetecek yeni yollar bulamadıkça tekrar eskiye dönduğunü farkediyorum. Şehirlerdeki her duzeyden mafyatoz, yetersiz, sığınmaa gruplar, yalnızca ekonomik yetersizlikten değil, bireysel tarihin hâlâ boş kalmasından da kaynaklanıyor. Türkiye'de mesleğini iyi yapan çok çok az sayıdaki kişi bile; kendilerine muhtaç olunmasının verdiği gücu, etraflarında feodal bir ilişki yaratmak için kullanıyorlar. Bunun nedeni; kendi gözünde, kendilik değerini oluşturamamaktır. Onun için; önümüzden kuyruğa sokulanlara ses çıkartmaz, yoksuzlukları ortaya çıkmış politikacılara daha çok oy verir, paramızı bir kere batırmış bankerlere tekrar para yatınrız. Bu davranışları, Aziz Nesin aptallıkla açıklamaya çalışmıştı. Evet belki aptalca, ama asla bir aptalın yaptığı aptallık değil. Kendini yonetmeye alışmamış muhakeme yoksunu insan davranışı bunlar. Türkiye'de aptallann %60 değil; muhakemesizliğin %90 olduğunu söyleyebilirim! S66/9 M. Emin Ceylan S on yıllarda erkege baglı kısırhgın tedavısınde meydana gelen gelışmeler sayesınde, testıs ve epıdıdımden elde edılen olgun speı mın kadından alınan yumurtaya enjeksıyonu ıle gebelık sağldnabüıyor Bu yorıtemın başarı üe uygulanabümesı, erkeklerden oldukten sonra da sperm elde edüerek bu spermın dollenme ıçm kullanüması gundeme getırdı Ilk kez 1980 yılında Rothman, 30 yaşında Motosıklet kazasında hayatını kaybeden bır erkekten, aüesmm ıstegı uzerıne canlı sperm elde etı ve bu spermlerı dondurarak sakladı. Oluden speım elde etmek ıçm yapüdiı başvurular tarınıııı edüenden ddlid fazladır ABD'de gunumuze kadar 82 adet başvuru oldu ve bunlarm çogu son bır yüda yapüdı Araştırmalarda olumlerın %87'sının anı travma sonucu oluştuğu, sperm ıçın ısteklerın %22'sının eşler, %37'sırun aıle dostları, dıgerlerırıın ıse kız arkadaşları, sosyal danışmanlar ve ebeveyrüerden yapüdığı saptandı Elde edüen turn sperm orneklerı halen korunma altındadır, hıçbırı gebelık sdglanması ıçm henuz kullanü I r Bladder Prostat Urethra Vas deferens Epldldymb Testis keklerın yaşam suresınce alınan spermlerınm dondurularak saklanmasma ve canlı donorlerden (verıcıler) ınsemmasyona (dollenmeye) ızm verümıyoı Bu konuyla ılgılı hukuksal engellerın en kısa zamanda ortadan kaldırüması ıçm konuyla ılgılı bırımlenn koordıne çalışmaları Saglık Bakanlıgı'nca da desteklenmelıdir Once canlıdan sperm alırup saklanması legalıze edümelı daha sonra ıse oluden sperm elde edılmesı ve saklanması tartışmaya açılmalıdır Frkekten sperm elde etmek ıçın uç çeşıl teknık var Teknik I Burada sperm atmık yolları dışarı çıkartılır ve ozel bu solusyonla (Tyrode's solusyonu) yıkanaidk canlı speım elde edılır Bu spermler glı serolle karıştınlır ve 1 mililitresı 196 (derece) lık sıvı mıtrojen ıçınde korunarak saklanır Teknik II Bu teknıkle sperm kanalları dışarı çıkartılma dan, kanalların ıçıne yerleştırüen bır aspırasyon sondası yardımı ıle ejakulat (menı) alınarak, ıçınden canlı sperm elde edılır Teknik III Burada makata yerleştırüen bır rektal elektrod ıle elektrıksel uyarı ydpıkr ve ejakulasyorı (boşalmd) saglanır, ddha aonra perus sıvazlanarak ejakulat sıvısı dışarı alınır Ardından mesaneye yerleştırlen bır sonda yardımı ıle varsa mesaneye kaçan ejakulat (menı) dışan alınır Elde edılen sıvılardan canlı spermler ayrılarak saklanır Kaynakldr 1 Kerr S M , Cdplan A , Polm G, Smugar S O'Neıll, K , Urowıt7 S Postmortem sperm procurement J Urol 157 21b4, 1997 2 RothmanCM A method for obtaınıng vidble spprm ın ihe postmor temstate Ferül Sterü 34 512 1980 3 Chung PH , Yeko TR, Mayer ]C Sanford, EJ Maroulıs GB Assısted fertılıyt usmg electoejaculaüon ın men wıth spmal cord ınjury a ıevıew of lıterature Fertıl Stenl 64 1, 199b 4 Webb SM , Raısınq sperm from the dead,J Andıol 17 325 1996 * I Unı Ist Tıp Fak Urolojı ,Oğr Uyesı **1 U Ist Tıp Fak Urolojı Araş Gor madı ve yalnızca bır ornek aüenın isieği uzerine ımha edıldı Olmuş bır erkegın bılgısı olmadan çocuk sahıbı olması hukuksal, etık ve ahlakı bazı sorunları da beraberınde getırıyor Oluden sperm almak tum dunyada halen çok tartışılıyor Cevap bekleyen bırçok soı u vaı Bu yontemı kullanaıak doğacak olan çocuğun, babası oldukten sonra gerçekten dunyaya gelmeyı ısteyıp ıstemedığı, dogan çocugun hukukı babasınm kım olacagı, sperm elde edılmesı ıle organ bağışının aynı çızgıye oturtulup oturtulamayacagı, elde edılen ve dondurulan sperrnlerın kaç yü saklanması gerektıgı, sperm alınmasıru ısteyen kışmın kımın olacagı ve bu ıznı veren kışının boyle bır velayete hakkının olup olmadığı Aynı zamanda bu yontemlerle çocuk sahı bı olmak geleneksel aıle kavrammı da tehdıt edıyor Tek başına çocuk sahıbı olan kadınlann sayısının gıderek artması toplumun geleneksel aıle yapısını bozabılır Bu yontemle çocuk sahıbı oları kısderm ve doğan çocukların psıkolojık yapısı da merak konusu Bunlara üaveten sperm elde edılırken hangı teknigın kuUanılacağı da halen taıtışmalıdır Ulkemızde ıse hukukı açıdan henuz er Nature Neuroscience Dunyanın en saygın bdım dergılermden Nature yenı bır bılım dergısı çıkartmaya hazırlaruyor Edıtor C h v l e s Jennings bılım adamlarına ve araştırma merkezlerıne çagrıda bulunarak yenı dergıye yazı gondermelerını ıstedi Yenı dergı sınırbılım alanındakı son gehşmelerı ele alacak. Nature Neuroscience adı verilen dergının ılk sayısı Mayıs 1998'de çıkacak Dergı ıçerık açısından dısıplııılerarası bır nıtekk taşıyacak ve şu konu ları ıçerecek *Mole kuler ve seluler sınırbılım *Sı nırbılım sıste m1e rı *Kognıtıf sınırbılım *Bılgısayarlı smırbılım *Sınır sıstemı hastalıklan