Katalog

I saglanmış oluyor Bır sonrakı aşamada, hayvanlar bu odadan alınıp, ıçerısınde farklı bır ışık duzenegı bulunan ızole bır bolume aktanlıyor Bu bolumde, hayvanlar farklı zamanlarda ve uzunluklarda ışıga maruz bırakılıyor Gece saatlerınde (yedıye beş kala, ışüdar sonmeden hemen once) dogal ortamından alınan sıçanlara belırlı saatierde ışık pulslan verüıyor Boylece hayvanlann bıyontımlen degışıme ugramaya başbyor Aslında bu ışlemın amacı, hayvanlarda "jet lag" benzerı bır etkı yaratmdk Bu, dunya laboratuvarlannda kullanümaya başlanan oldukça yenı bır uygulama Başlangıçta uç saat, ardından yanm saat verüen ışüc pulslan "depresyona" neden oluyor Işüc pulslan, hayvanın beynınde fizyolojık bazı degışımlere yol açıyor Karanlıgın başındd verilen ışık pulslan, daha geç saatierde verüenlere gore dahaetküı Prof Dr Reşıt Canbeylı "Erken ve geç saatierde verdığımız ışık pulslan bırbırlennın ethsını yok edıyor, net sonuç sıhra eşıt oluyor" dıyor Gecenın erken saatlerınde verüen ışık bıyolojik saatı ilerletırken, geç saatte verüen ışık saatı genye alıyor Boylece ıkı farklı zamanda verilen ışıgın yaratügı "depresyon" etküen ortadan kaldırümış oluyor yon" olçulmesınde kullanılmasınm nedenı oldukça ügınç Hayvan, bugune kadar suyu yalnızca ıçılecek bır sıvı olarak duşundugu, bu yuzden ıçensınde yuzulebıleceğını tahmm edemedıgı ıçın, bır tur depresyon gozlenıyor Tansu Çelıkel, bu yontemın, tum dunyada ınsanlar uzerınde kullanılması planlanan antidepresan turde üaçlann, test aşamasında deneysel bır yontem oldugundan soz edıyor Laboratuvarda yapılan çalışmalarda; kurdu. elektrücsel, farmakolojik yöntemlerle veya laser kullanarak beyınde çeşitlı lezyonlar yaratüıyor Beyınde, çeşitlı odaklann bu yöntemlerle etkısız hale geurümesı, o odagın "depresyon" yaratmadakı etkmlıgını gosteriyor Ilgüı odaklann depresyon etkınhgı ıse hayvanlann yuzme testindekı performanslanna baküması gibı farklı testle nn sonuçlanna gore belırlenıyor Yenı ortama uyum saglama suresı, depresyon duzeyıyle ügılı bügı verıyor Dr Reşıt Canbeylı "Sonuçta amigdala duygusal tepküerımız ve ogrenme açısından oldukça onemlı olan beyin odagı lezyonlannın depresyonu azalttıgını gorduk" dıyor Doku nakli Canbeylı, gunluk rıtmı bozuk olan bır fareye embnyonık doku naklederek rıtmı yeraden duzenlemenın mumkun olduğunu bekrüyor Fareler yaşlandıkça, aynı ınsanlarda oldugu gıbı ogrenme yeteneklen kaybolmaya başlıyor Yaşlı farelere daha genç bır hayvanın ügüı sınır hucre gruplan nakledüdıgınde (transplantasyon) hayvanın bellegı yenıden guçlenebüıyor Araşürmacının da belırttigı gıbı bu çalışmalann esas nedenı ınsan beynını daha ıyı anlayabümek Beym araştırmalannı ınsanlar uzerınde yapabümek "etık" sorunlara yol açıyor Bu yuzden şundıhk yalnızca, tum dunyada oldugu gıbı hayvanlar uzerınde yapüan deneylerle yetınmek zorunlulugu var Yıne de, ancak bu tur araşürmalar sayesinde Parkınson, Alzheımer gıbı son derece komplek hastalıga farklı tedavı yontemlen gelıştırebümek olası gozukuyor Labortttuvan, 4 yıl Once Reşlt Canbeyll ne kadar çabuk hareketsız hale geçerse o kadar depresıf oldugu duşunuluyor "Depresyon" çeşitlı anüdepresan üaçlar sayesinde ortadan kaldınlabüıyor Yuzme testının veya suyun "depres Depresyon ve öğrenme Bu hayvanlara yuksek duzeyde ses vermek de, belırlı duzeyde daha sonra olçulebüecek turde "depresyona" neden oluyor. Hayvanlarda "depresyon" yaratümasında üo onemlı unsur var, uygulanacak etküenn, hayvanlar tarafından tahmın edüemeyecek ve kontrol altına alınamayacak turde olması Sesın hangı degışkenınm, hayvanlarda depresyona neden olduğunu anlayabılmek ıçın farklı deney gruplan oluşturuluyor. Bırıncı grup yanı sabıt grup, sabıt surelerle ve eşıt zaman aralıklanyla degışmeyen şıddetlerde seslere maruz kalıyor Bu grup, bır sure sonra sesın ne zaman ve hangı şıddette gelecegını ogrenebüdıgı ıçın bu hayvanlarda depresyon gorulmuyor Dr Reşıt Canbeylı, bu olayı "Verdı ğımız ses bllgi ıçenyorsa depresyon gorulmuyor" şeklınde açüdıyor Bu, aslında oldukça onemlı bır saptama Araştırma gorevlısı Tansu Çelikel "Bu metot, depresyon yaratan etkının öğrenme üe de ılışküı olabılecegını gosteriyor" dıyor Davranış duzeyınde depresyon yaratüa büdıgı gıbı yıne davranış duzeyınde depresyon ortadan kaldınlabüıyor Dıger gruba ıse farklı zaman arahklanyla, farklı şıddetlerde ses verılıyor Hayvan, sesın ne zaman gelecegını kestıremedıgı ıçın bır çeşıt "depresyon" gozlenıyor Depresyonu olçmenın bır çok farklı yolu bulunuyor 24 saat sonra uygulanan yüzme testi boyle bır yontem Hayvan, PSİKOBİYOLOJİDE KİLOMETRE TAŞLARI Bugün psikobiyolojinin incelediği konular, son bir yuzyılda çeşitlı la yakın ilgisi bulunan yapı ve süreçlerin varlığını ortaya çıkardı. Bu bilim ve tıp dallarında gerçekleştirilen önemli buluş ve kavramsal tür beyin uyanmının maymunlar ve insanlar için de geçerli olduğuiçgörülere dayalı. 19. yüzyılın ortalannda Broca bir hastasında nun bulunması, ayrıca bu tür "haz" sistemlerinin ınsanlarda uyuşağır konuşma bozukluğunun beynin sol hemisferinde bugün kendi turucu alışkanlığında önemli rolü oldugu sanılan kimyasal madde adıyla anılan bir yapıdaki hasardan kaynaklandığını buldu. Kısa ve beyin yapılarıyla örtüşmesi, arastırmalarm bugün de yoğun bir zamanda VVernlcke de konuşmanın yanı sıra konuşulanlann anla biçimde sürmesini sağladı. şılmasında da sol hemisferin etkili olduğunu gösterdi. Kimi ağır epilepsi vakalannda nadiren de olsa uygulanan bir Bugün dili anlama ve üretme mekanizmalannın o dönemde sa ameliyat yontemi beynin iki yarıküresi arasındaki yapısal ve işlevsel nıldığından çok daha karmaşık oldugu bilinse de, Broca, Wernicke farklılıkların anlaşılması açısından değerlı veriler sağladı. Bu ameliyat yönteminde, sara nöbetlerinin iki hemısferı birden etkilemesıni ve diğer gözlemciler 19. yuzyılda beyin işlevlerinin belirli yapılar engellemek amacıyla bazı hastalarda hemisferleri birbirine bağlaaracılığıyla gerçekleştirildiğini buldular. Bu temel gözlem birçok araştırmacıyı öğrenmeden duygulara kadar birçok psikolojik olgu yan milyonlarca sinir lifinden oluşan corpus callosum kesilmektedir. nun temel mekanizmalarını anlamaya yöneltti. Corpus callosumu oluşturan sinirsel bağlantıların kesilmesi iki Papez 1937'de beyınde duygusal üreçleri düzenledlği ve kendi hemisferin birbirleriyle doğrudan iletişım kurmalarını engeller. Bu aralannda bir devre oluşturduğunu düşündüğü beyin yapılanndan durumda, belirli deneysel kısıtlamalar getirildiğınde, bir hemisfere söz etmiş, kısa süre içinde, bugün Llmblk Slsteml adı verilen bu yayöneltilen uyaranlar, ancak o hemisferin gerçekleştirebildiği süreçler açısından değerlendirilebillr. Sperry ve Cazzanlga'nın yaptığı pılarla ilgili önemli deneysel çalışmalar yapıldı. Klüvcr ve Bucy temporal loblann duygular açısından önemli ro çalışmalar iki hemisfer arasındaki yapısal ve işlevsel farklann daha lü olduğunu gösterirken, Hess lımbik sisteminde önemli yeri olan iyi anlaşılmasını sağladı. hipotalamusu uyararak çeşitlı duygusal olgular yaratılabildi. Diğer önemli gellşmeler Öte yandan Lashley, sıçanlarda beyin kabuğunu, öğrenme ve bellek açısından incelemeye başladı, bu konuda umduğu sonuçları Psikobıyolojideki önemli bir gelişme de uyku evreleri ve günlük elde edememekle biriikte bu alana olan ilgiyi arttırdı. Lashley'den ritmlere ilişkin bulgulardır. Uykunun kendi içinde değişik ervelerinin sonra gelen araştırmaalar (örneğin R.F. Thompson) öğrenme ve bulunduğu ve organızmanın değişik gereksınmelerine karşılık verebelleğin hipokampus ve amigdala gibi evrim açısından daha eski bileceği görüşü de uyku araştırmalanna olan ilgiyi arttırdı. subkortikal yapılarla ve hatta genellikle motor işlevlerini düzenlediÖte yandan birkaç saat dilimini aşan uçak yolculukbrının insanği duşunülen serebellumla ilgili olduğunu gösterdi. da yol açtığı bilişsel bozukluk ve yorgunluğun beynimizde bulunan biyolo/ik saate bağlı oldugu anlaşıldı; bu nedenle biyoritimlerin Hebb, birbirleriyle bağlantılı sinir hücrelerinin biriikte etkinlik beyınde nasıl düzenlendiği incelenmeye başlandı. Bıyolojik saatin göstermeleriyle kendi aralannda daha güçlü ve etkili bağlar kuraözellikleri ve biyoritimleri nasıl duzenlediğı, biyoritim bozuklukbileceklerının kuramsal olarak ongördü. 1940'larda ortaya atılan bu görüş, gunümuzde başta Eric Kandel'ın Aplysıa uzerine yaptı larının depresyona yol açabileceği gözlemiyle daha da hızlandı. ğı araştırmalar ve Btlss ve Lomo'nun hipokampuste ortaya çıkardıPsikobıyoloji, başta bıyoloji ve psikolojı olmak uzere birçok bilim ğı elektrofızyolojik olgu (LTP) ile desteklendi. dalında gelıştirilen yenı yöntemlerle insanlann binlerce yıl merak f) r, Bu yüzyılın ikinci yansında ortaya çıkarılan iki temel olgu beyin ettikleri temel sorunlara yanıt aramayı surdüruyor. Beyinden beyine doku nakli, genlerin davranış üzerindekı etde haz mekanizmalan ve hemisferler arasındaki farklarla ilgili buluşlar psikobiyolojinin bugünkü araştırma gündeminde hulu öne kilerini araştırmaya yönelik yeni teknikler, beyni kimyasal açıdan mini koruyor. James Olds sıçanlarda yaptığı deneylerde hayvanla incelemeye olanak sağlayan boyama yöntemleri, elektrofizyolojik nn belirli beyin odaklannı elektriksel olarak uyarmak için çaba har kayıt tekniklerindeki yenilikler vb. yaklaşımlar, psikolojik olgulann cayacaklarını buldu, boylelikle beyınde "haz" odakları ya da haz temelindeki mekanizmalan daha iyi anlamamıza yol açıyor. 566/1»