Katalog

Beyin araştırmalarına Reşit Canbeyli ve arkadaşları psikobiyoloji laboratuvarlarında, ışık ve sesle canlıların beyinlerinde yarattıklan depresyonun etkilerini inceliyor ve beyin bölgelerini haritalıyorlar. Turgut Cürer pyın" rHrılıların sahıp oldugu en kamıaşık orgarı, belkı de en esrarengız oldrıı Beyin uzerıne dunyada yıllardır surduıulen bırçok araştırmd, onun karmaşık yapısınj, davranışlarla ve cınsellıklo olan baglantısını, hatta ıç or ganlann çalışma rıtmıyle bıle nasıl yakın dan ılıntılı olduğunu gozler onune serıyor Beynın ıç organlarla olan bu baglantısı, yıllardır sanıldıgımn aksme, "beynın" dığeı organlaıla bır butun halınde çalıştığı nı gostermekte B Soyut olarak nıtelendırdıgımız bazı kavramlar, ornegın duygular bıle aslmda bu muhteşem 'organın urunlerı Yalnız bn çıft qozle algılrtnan goruntu, tek başına hıçbıı şey ıfade etmıyor Bu anlamsız goruntu beynın suzgecınden geçerek, bır anda renk ve derınlık kaza ruyor, goruntuyu oluşturan oğeler, farklı nıtelıkler taşıyan nesneler halıne donuşuyor Nesnelerın, "ne" oldugu veya "ne" olabılecegı, daha onceden edınılmış tecrubelerle karşüaştırüarak saptanabılıyor o ımgelere karşılık gelcn kendı lısanımız dakı sozcukler, oldukça sıradan laflarmış gıbı agzımızdan dokuluverıyor Bıze son derece dogal gelen bu olay ıçın bıle, beyınde mılyarlarca noıonun ortak çalışması gerekıyor Beyin bu karmaşık ışlemı ınanılmaz olçude kısa bır zamanda gerçekleştırıyor Beyin ve davranış duzeyınde yapı lan her yenı didştırma, işlevi aydınlatılacak heı yenı beyin odagı, son derece karmaşık olan beyınsel kokenlı hastalıklann tedavı edılebılmesı açısından buyuk onem taşıyor Beyin, dunyada uzerınde en çok araştırrna yapıları ve kaynak ayrılan konulardai) bırı Bu yazımızda Bogazıçı Uruversıtesı Psıkolojı Bolumu "Psikobiyoloji Laboratuvan'nda" beym ve davranış duze yınde yapüan araştırmalara degınmek ıs tıyoruz Labordtuvar, Dr. Reşit Canbeyli onderlıgınde 4 yü once kuruldu. Psikobiyoloji, psikolojık olguları beym duzeyınde araştırmayı amaçlayan bır bılım dalı Dr Reşıt Canbeyli ve arkadaşları laboratuvardd, ozel olarak hayvan modellerı uzerınde çalışıyor, uzerınde araştırmalar yapüan hayvan turu ıse sı çanlar Araştırmalann amacı, hayvanlar uzerınde hangı degışımlerın "depresyon" yarattıgını anlayabılmek, bunu tekrar ortadan kaldırabılmek ve "depresyonun ' ogrenmeyle üışkısını oı taya çıkartabılmek Hayvanlaı uzeıınde ıkı araçla depresyon yaratılmaya çalışılıyor ışık ve yuksek duzeyde ses Hayvanlann bıyon tımlerını degışıme ugratmak, başka de yışle biyolojik saatlerini yenıden kurmaya çalışnidk, hayvanlarda bır. çeşıt "depresyona neden oluyor Laboratuvarda daha çok fareler üzerinde çabfihyor. Vucudumuzun, "ışık" gıbı farklı çevresel degışkenlere baglı olarak çalı şarak gunluk rınmlerını duzenleyen çeşıtlı biyoritim saatlerı bulunuyor Orrıegın, ışık uyarısı ıle harekete geçen, beymdekı SCN (Supıachıasmatıc Nucleus) adlı bır çıft çekırdek, biyoritim lerı duzenledıgı kesm olarak bılınen boyle bır biyolojik saat bulunan bebeklerin bile hareketlerınde rıtımsellık var Gece tutkunu sıçanlar Canbeyli ve arkadaşları, sıçanlarda bu bıyolojık saat üzennde çalışıyorlar Sı çanlarda bıyolojık saaatın (SCN'm) kurulmasını, ınsanlardd da oldugu gıbı "ışık' sağlıyor Ancak sıçanlar, bızden farklı olarak dogal yaşam koşullannda geceleri aktıf hale geçerek avlanıyorlar Sıçanlar, laboratuvarın çevreden yalıtılmış bır odasında tutuluyor Oda, sabah saat yedıde yanmaya, akşam yıne aynı saatte sonmek uzere pıogramlanmış ozel bır aydınlarma sıstemıne sahıp Bu şekılde hayvanlann dogal yaşam şartları Beyin ve biyolojik saat PSİKOBİYOLOJİ NEDİR? Psikobiyoloji kısaca psikolojık olgulann temehnde yatan sınırsel sureçlerı, ozellıkle de beyin mekanızmalarını inceleyen bir alan olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda sınir sisteminin çeşitli açılardan inceleyen sinirbilimin "neuroscience") bir alt dalı ya da etkinliği olarak da değerlendirilebilir. Psikobiyolo/i davranışların kokeninı beyin yapı ve sureçlerınde arayan bır bılım dalı olarak son yıllarda buyuk bır gelişme kaydetmekle bırlikte, bu alanın kapsamına gıren konulara duyulan ılgı, felsefealerın insan psikolojısıne eğılmesıyle başlayan yuzlerce yıllık bir geçmişe sahiptir. Bu konular, kendimizle ilgill ufak gözlemlerle bile saptanabilir. Psikobiyoloji örneğin, çevremizdekileri nasıl gorduğümüzu, nasıl işittiğimizi ve gorup işittiklerimizi nasıl algılayıp değerlendırdığımızı hala araştırır. Aynı bıçımde, nasıl oğrendiğımız, oğrendiklerımızı nasıl hatırlayıp bazen unuttuğumuz da ınsanlann zıhınlennı binlerce yıl süreyle meşgul eden sorulardır. Psikobiyoloji bugun de benzer konular üzerinde duruyor. Bu konularla psikobiyoloji dışında başka disiplinler de uğraşır. Örneğin, algılama, duygu, oğrenme ve bellek mekanizmalan psikobiyolojinın ana araştırma alanlan olduğu kadar, psikiyatriden nörolojiye kadar bir çok bilım ve tıp dalının kapsamına da girer. Psikobiyolojinın sozü geçen bilim disiplinlerinden farklılığının, araştırma konulanndan çok, araştırma hedefleri ve araştıncının konuya getirdiği uzmanlıktaki farklarla belirlendiği soylenebilir. Psikobiyolojinın hedefı psikolojık olguları duzenleyen mekanizmalan bırçok bılim dalından sağlanan bılgı ve yontemlerle bırleştınp ıncelemektır. Psıkobiyolo/ı araştırmaları, klinık uygulamalann ağırlıklı olduğu psikıyatri ve norolojiden farklı olarak davranışın temel sinirsel mekanizmalarını anlamaya yoneliktir. Bu alandaki araştırmaalar da klinik uygulama yapmak uzere değil, temel olguları ıncelemek uzere eğitim gormuş kışilerdir. ("Psikobiyoloji Eğıtimı" kutusuna bakınız) 566/18 Buna benzer farklı biyoritim saatlerı, ınsanlarda gece saatlerınde "melatonın" gıbı bıleşıklerın salgılanmasmı sağlıyor. (ışlevı hâlâ tam olarak belırle nemeyen ve yararı tartışılan madde, gençleştırıcı etkısı oldugu duşunulerek satılıyor) Biyoritim bozulrnasının, ınsanlarda halsızlık, yorgunluk gıbı etkılerı Psikobıyoloıı eğitimı yurtiçinde ve dışında değışık şekılbulunuyor Ornegın yeıel lerde gerçekleştinlebilir. Konuda uzmanlaşmak için bir saat farkı çok fazla olan ul doktora programı gerekir. Ancak böyle bir doktora progkelere uçakla yolculuk ramına girebilmek için lisans eğıtiminin psikoloji olması eden ınsanlarda "jet lag" gerekmez. Telafi derslen almak koşuluyla değişik alanlardenılen bu durum gozlenıda hatta psikobiyoloji ile ılgılı olmayan alanlarda liyor "Jet lag" bıyolojık ve sans eğıtımi goren öğrencıler de bırçok doktora programına kabul edilebilir. yerel saat arasındakı farklıTürkiye'de de, psikobiyoloji adı altında olmasa diğer lıktan kaynaklaruyor Bıyo kutularda belirtilen konularda eğıtım verecek kurumlar lojık saat, yerel saate uyum vardır. Tıp fakultelerınde belirli bölümlerde (örneğin fizsaglamakta geç kaldıgı yolojı) benzer konulara yonelık doktora programları buıçın biyoritim bozuluyor lunabilir. Ayrıca ODTÜ, Hacettepe ve Boğazlçi gibi üniBiyolojik rıtımler, yalversitelerde bu konulara ağırlık veren öğretım üyeleriyle nızca ınsanlar ıçın degıl lisansüstü eğitimı gormek olanaklıdır. Ornegın Boğaziçı tum hayvanlar, bitkıler hatÜniversitesi'nde lisans derecesını almış bır oğrencı not ortalaması tutar ve gırış sınavıyla mulakatta başarılı ta bakterıler ıçın de olduk olursa lisansüstü psikobiyoloji tezi hazırlayabilir. ça onemlı Anne karnında PSİKOBİYOLOJİ EĞİTİMİ