Katalog

Müziğin büyüsü nereden geliyor? Müzik gerçekte nedir? Müzik matematikle neden kardeş? Besteciler niçin farklı? Dahilik ile delilik niçin kesişiyor? Bir Amehkalı araştırmacıyazar bu soruların cevabını beyin araştırma laboratuvarlarmda anyor. ort mılyar yıl once dunya uzerındela herşey sessızdı, çunku Kambnyen donerru canlüan sagırdı Hava ve sudakı titreşımlen ses olarak algüayacak kulaklan henuz gelışmemıştı Işıtme duyusu, gorme, kok lama ve dokunma duyulanna gore evrım ıçınde çok daha sonraları gelıştı Sadece bırkaç ırulyon yü once balıklar ük kaşıfler olarak sesın dunyasına gırdüer Vucutlanıun yan kısmındakı hareket sensorlerı, su ddlgdlarırun tıtreşımını ozel sınyaller olarak beyne gonderdüer ve sınırler bu dalgalardan onemlı bılgüer çozumledı Evrım surecınde ıç kulak beynın, mukemmel dona tümış konser salonuna donustu, bınlerce kuçuk tuy seyır cılerm yerıru aldı Kulak, dogadakı tum seslen beynın dl gılayabüeceğı dıle çevırdı Turler arasındakı çeşıtlılık ışıtme duyusunda da çeşıtlılıgı beraberınde getırdı Kımısı çok tız, kımısı de bas seslere karşı hassas oldu Ses çıkarma konusunda da hayvanlar cınslerıne gore bırer vırtuoz oldular ve her bı rının kendıne gore çıkardıgı ses doğanın senfonısını oluş turdu Ama homo adındakı canlı turunun dıger tum hay vanlara kapalı olan seslerın çok farkü evrenını yanı ımuzıgı keşfetmesınc kadar 500 mılyon yıl darıa geçmesı gerekıyordu D ensın amacı n e ' Kelımeler veya resımler dış dunyanın yansımalandır Buna karşın bır sı bemol veya bır şarkının melodısı ta mamen başka bır dunyadan gelmıs gıbıdır Onlar ıç dun yanın yansımalandır Muzıgın bır anlamı yoktur ama ne bır aşk şıırı ne de bır tablo bır noktrun yumuşaklıgı kadar ınsan duygulannı etküeyemez "Chopın çaldığım zaman hıç ışlemedığım gunahlann pışmanhğmı benım hayatıma aıt olmayan trajedılenn acısını çehyorum sant" demıştı Otcar Wilde. Yanıt arayan sorular Şarküardd, davul seslerınde veya kantatlarda derın bır gerçek mı var yoksa hepsı kulturel geleneklenn bır sonucu mu ? Acaba Voyager uydusundan evrenın dennlıklerıne yayılan Bach ın fuglerının namelerınden dunya dışı kulturler evrensel bır dıl algıkydbılecekler mı, yoksa muzık sadece ınsan kulağına ve beynme mı ozgu? Batılı fıkır tarıhınde müziğin matematikle kardeş sayümdsı dnlamsız degıl Rıtm ve ahenk numerık kurallara gore duzenlenmış zaman geçışlennden ve frekans sıraldrnalarından başka bırşey degıl Oktav ve beşlılerın, trıo ve senkoplann ışıtılmesınde beyın hepsını çok hızlı anahz eder ve hesaplar Insan duyumsal olarak, anlayıs tan çok daha hızlı bır şeküde muzıkte matemaügı algılar Ama Afrıka, Asya ve Avrupa ses dızısı ve rıtmlen karşılaşürıldıgında hepsının muzıgının çok farklı oldugu ortaya çıkıyor Avrupabların matematık kanunlarının sonucu gıbı gorduklerı olçu ve hannonı kuralldn dıger kulturlerde yoktur, yanı evrensel bır gerçek degıl sadece yerel bır gelenek mı muzık? Motorik bölge DuyaHı bölge BUyük kompoıltör Mozart Beynın motor korteksı bunlan hareket ımpulslarına çevınyor ve parmak kaslarma emır yollanıyor Kuçuk be yın, yülarca yapüan çalışmalarda elde edüen balıstık bügılen aktıve ederek onlara yardımcı oluyor Parmaklann tuşlar uzermde yaptıgı harıka hareketlerı onlar yonetıyor Duysal beyın korteksının sınırlerı her hareketı motor kortekse büdırıyor pıyano tellermdekı tıtıeşımler ıç kulak reseptorlerı uzerınden beyıne gerı gehyor Şakak bolge lerınde bulunan akustık sınır merkezlerı tarafindan algıla nıp analıze edüıyorlar Daha bıtmedı hipocampns sureklı olarak daha once hafizada depolanmış melodılerı çagınyor aynı anda limbik sıstem tum muzıkdl hıslerı emosyonlarla doldu rur Beyın araştırmalan bu sonuçlan venyor ama yıne de bunlann muzıgın gızemını açıklamada ne kadar yeterlı olduklan taruşıkr Muzıkal yeteneğın açıklanmasında beyın araşürrnacüan, muzıgın algüanmasıyla gorevlı olan sag beynın tek taraflı gelışmesını üerı surerler, ama bu açıklama modelı kavrama (cognıtıon) büımcılerının muzık dahılerı üe ügı lı teorüen kadar yetersız Ogrenme ve anlama araşürmacüan bır kompozıtorun çıraklık donemının uzunlugu dıl veya satranç ogrenmedekı gıbı, beyındekı kompleks ogrenme bırımlerı yanı chunk'lann yeterı kadar çogdlmasıyla baglantüı oldugunu ıddıa odıyorlar Bu kdrmaşık ogıenme bırımlen bır butun olarak hafizaya alınıyor ve her zaman çagırüabüı yorlar Bırımlerden sadece yedı tanesı büınç tarafindan aynı anda algüanabüıyor her bır bırım ne kadar karma şıksa, beyın ondan o kadar çok yenı ve ozgun kombınasyonlar yaratabılıyor En az on yıl sureklı çdlışmayla beyınde bu chunklardan 100 000 adet cıvanndd oluşuyorAn cak bundan sonra bır bestecı sanatsal dnlamda kalıtelı ve guçlu eserler ortaya koydbıhyoı ilk flüt ve melodi 50 000 yıl once msanlar ük flutlerden çıkan melodi yı dınlemeye başladılar Sonunda muzık ınsanın gunluk hayatının bır parçası oldu Yenı Gıne, Gabon veya Venezuella'da kabıleler bır araya geldıklerınde davullar ve zıllerle yapüklan muzıkle ortamm yumuşamasını saglarlar Insanlar muzıgın namelerıyle rahatlar veya çoşarlar Amerıkalı araştırmdcı yazar Robert Jourdam son h tabını ttç temel soru uzerıne kuruyor Muzık nedır? Ne ışe yarar? Ve Jour önbeyln daın tarafindan tespıt edüen, za manımızda muzıgın ıçınde bulunduğu denn krızırun nedenı nedır? Boylesme dogaya aykın ve luzumsuz gorunen yapay urunlerıyle bestekârlann ınsanlan bu denlı etkılemesı aslında çok garıp gorunuyor Notalan art arda ekle yeıek bunlardan melodi, harmoj nl ve ntm elde etmekle Homo sapı Y a n 111 a r b ey i n d e mi? Beylndekl Ritm Plyano çalarken beylnde neler oluyor? Jourdaın, cevaplan hava molekulu ütreşımlerırun nota ve akor olduklan Hlpokampui yerde anyor yanı beyınde Glenn KüfUkbeyln Gonld veya Vladimir Horowitz pıyanonun tuşla nna bastıkları an da çaldıklan muNotalar görsel beylnce zık beyınlerındealgılanıyor kı eşsız elektrıklı bır havdi fışek gosterısını yansıtıyor Motorik bölge,Impuhlan parmak Corsel duyumu al uçlarına aktanr. Hareketln uyumu gılayan arka be küçükbeyln sağlar. yındekı sınır huc relerı notalan goDuyarlı bölge parmak hareketl ruyor assosıasyon yönetlminl denetler ve bllglyl korteksı onlan sımotorik bölgeye geri lletlr. nıfldndırıyor, meSonuçta Uretllen sesler lodi yapüannı ve hlpokampusta eskl bllgller ntmık orneklerı le kıyaslanarak tanıyor akustlk bölgece algılamr. Besteciler niçin farklı? Ama bu teonnın de boşluklan var Bach, Beethoven veya Brahms ın beynınde oldugu gıbı az sayıdakı ogrenme bu ımlen nasıl olur da butun bır konserın ıçprıgını kapsayabılır, en onemlısı Mozart üe muzık egıtımlerı ondan daha az olmayan aynı donem bestecüen arasındakı farklılık nasü açıklanabüır? Neden o yaşamı boyunca opera ve senfonüennde 565/20