Katalog

GÖKBİLİM KONGRE I ken gorebılmek (0,5 mılı yaysanıyesı duyarlıkla yerını belırlemek) gerektığı ortaya çıkar Halley benzerı bır kuyrukluyıldız ıçın bu Hubble Uzay Teleskopunun bıle göremeyeceğı (33 kadırden) bır parlaklık ola caktır Yanı, tehlıkeyı zamanında haber alamamak rıskı ıçındeyız Bu cisimlerin, dunya cıvarından, yaklaşık 10 km/sn'lık hızlarla geçtıklerını bılıyoruz Ayrıca, 'asteroıd'lerın guneş ışığını yansıtması kuyrukluyıldızlardan daha da kotu olup yuzde 10 cıvarında bıze çarpma nıyetınde (') olanlar doğrudan ustumuze gelenler çarpmadan oncekı son haftalarında gokyuzunde fazla yer de değıştırmeyeceklerdır1 Dolayısı ıle, yeryuzunden yurutulen herhangı onerılerde bulunmaktaydı Şekıl 1 'de verıMehmel Emın Özel* bır 'Gozlem ve Tarama (surveıllance) Sıslen grafık, Dunya cıvarındakı, yorungesı temı'nın kor noktaları olacaktır Samanyoyerın yorungesı ıle kesışme olasılığı olan Mart 1997 tarıhlı 519 sayınızda kutlu ıçınde veya Ay'ın gerısınde kalan nok asteroıd ve meteorların sıstematık telessal kıtaplardakı ve Sumerler'dekı Tu talar da katıldığında, gokyuzunun yarısınkop gozlemlerı ıle ve Ay ve yeryuzundekı fan Efsanesı ıle ılgılı doğal olayların dan az bir bölumunun sureklı tarayabılekraterlerın buyukluk ve yaş ıstatıstiklerınKaradeniz kokenlı olabıleceğı hakkındakı ceğı ortaya çıkmaktadır Yanı kısa bır den elde edılmıştır Bu kabıl (çapı 100 yazıyı ılgı ıle okuduk Anlatılanlar ve sunuuyarı ıle harekete geçebılecek bır nukleer 500 m) bır meteorun denızler yerıne meslan delıller ılgınç olmakla bırlıkte kesın ka sılahlar fılosuna gerek vardır Ama belkı kun yerlere çarpmasının tam bır fela100 bın yılda bır kullanılma olasılığı olan 10» ket olacağı, Istanbul buyukluğünde bır fılodur soz konusu olanl bır kenti bır anda harıtadan sılebıleceğı hesaplanıyor Mesela, C.ChapÇarpma rıskını hesaplamada en onemlı man ve D.Morrison'un unlu Nature oğelerden bın, geçmış çarpma ıstatıstıkledergısınde 1994'te yayımlanan ongorıdır Dunya uzerındekı ulkelerın herhangı rulerıne gore, bıraz daha buyuk (12 bırıne bır meteorun çarpma olasılığı, ekvakm çapta) bır meteor, karaya çarptıtordan kutuplara bazı ufak değışıklıkler ol ğında, kaldıracağı toz bulutu ve dığer sa bıle, o ulkenın alanı ıle orantılı kabul etkılerı ıle, büyük çaplı bir atom saedılebıhr Turkıye yeryuzu alanının yaklavaşının neden olabıleceğıne eşıt ya şık 500'de bıri olduğuna gore, boyle bır da daha guçlu bır 'nükleer kış'ı başfelaketın ulkemız buyukluğünde bır alana latabılır ve dunya duşmesı olasılığı nufusunun da buna eşıt sayı1/4'unu ortadan labılır Ancak, duöktaşı nereye kaldırabılırl Yanı, şuş nerede oiursa ınsanlığın son bırolsun, bunun glodüşerse düşsün kaç 10 bın yıldır, bal etkılerı her bunun global et yerde hıssedıleşanslı bır donem yaşadığı bıle ıddıa cektır Karşı ted kileri her yerde hisseedılebıhr' (Her 50bırlerın alınması 100 mılyon yılda dilecektir. Karşı tedbir butün dunyanın bır çarpması bekortak sorunudur lerin alınması bütün lenen 810 km Bu tedbırler araŞekil 1: Dünya yakınındakı göktaşı ve çaplı gok cısımlerı sında, elde mevmeteorlann buyukluk dağılımı. Soldakı ekdunyanın ortak soruıse, yuzlerce turun cut soğuk savaş sende bu cisimlerin, boyutu yatay eksenortadan kalkması nudur. dönemınden kadekı değermden buyuk olanların sayısı ıle sonuçlanan lan atom sılahları olarak verılmektedır Sağdakı olçek ıse, belli bır buyukluktekı cisimlerin dunyaya çok buyuk felaketlerin yaratıcıları olıle yeterı kadar onceden haber alınıp çarpmaları arasındakı zaman aralıklan (yıl) maktadır 65 mılyon yıl once bu mer doğru hesap yapılabılırse asteroıd veya olarak duzenlenmıştır. Astronomlann tebede bır meteorun çarpmasının dıkuyrukluyıldızın parçalanması veya yoluhesaplarına gore, dunya yakınındakı 1 nozorları ortadan kaldırdığına kesın nun değıştırılebılmesı sayılabılır Boylece, km'den daha büyuk cisimlerin sayısı 1500 gozuyle bakılmaktadır) bu sılahlar da ınsanlık ıçın anlamlı bır gocıvarmdadır. 5 km'den daha buyukler ıse rev yapmış olacaktır Hatta, mevcut çekırBu şansımız devam edecek mı? Bu 2O'ye duşmektedır. Buna gore, her 10 bın dek sılahları stokunun bır bölumunun yere yakın yorungelı gokcısımlerı akı yılda bır 500 m veya daha buyuk her 100 uluslararası guvenılır bır mekanızma elıyle, sının yaklaşık yuzde 20'sı uzun ve çok bın yılda bır, 1 km veya daha buyuk, her 5 boyle bır olasılık ıçın muhafazası tartışıluzun donernlı kuyrukluyıldızlardan mılyon yılda bir de 5 km'den buyuk bır maktadır Ancak, aynı olasılıklar, bazı uloluşmaktadır öncekı yıl (Temmuz meteorun çarpmasına hazır olmalıyız! kelerce mevcut sılahları muhafaza etme 1994) yaşanan ShoemakerLev kuy gerekçesı olarak ta kullanılmaktadır Çın rukluyıldızının Jupıter'e çarpması olayı Hukumetı yetkılılerı .geçen yıl nukleer sı astronomlarca ılgı ıle ızlendı ve bu turden nıt sayılmamalıdırlar Gunde 2530 santım lahsızlanma goruşmelenne devam etmekçarpışmaların ayrıntıları hakkında bızlere yukselen suların neden olacağı panık, can ten bu bahane ıle vazgeçmışlerdır 'Bırkaç onemlı ıpuçları verdı 234 km veya daha kaybı ve 'felaket'ın hatırlanması bır yana, buyuk bombaya bır asteroıde karşı ıhtıyabuyuk boyutlu cisimlerin yerle çarpışma bu olay uzerıne Karadeniz kıyılarından aycımız olabılır1 dan yeterı kadar onceden bılınebılmesının rılıp başka yerlere gıdenlerden sadece onemı açık Aşağı Mezopotamya'ya ulaşanların bu efTürkıye'ye meteor çarptı mı? saneyı 'hatırlıyor' oluşu bu kuramı kanımDünya için ne yapabilıriz? Turkıye'ye geçmışte duşen meteorlann ca tekrar zayıflatıyor Karadenız'le ılgılı Dunya'mızın yaşayacağı bu kabıl bır açtığı meteor kraterlerı olup olmadığı, var bulguların başka anlamları olabılır çarpmayı ne kadar onceden haber al sa sayıları ve buyukluk spektrumları, ulkeTufanla ılgılı onerılen olasılıkların sayısı mak anlamlı ve yararlıdır? Bu durumda ne mızın yukarda ıfade edılen ortalamanın oldukça kabarıktır örnek olmak uzere çayapabilıriz? uzerınde bır rıske sahıp olup olmadığı gülışma alanımda (astrofızıkte) bılınen bır Bırıncı soru ıçın 10 yıl sınırını kullansak, numuz uzaktan algılama uydularından olası açıklama' şu Sumerler'ın şahıt ol10 km boyutlu (Halley benzerı bır kuyruk alınan yeryuzu goruntulerınden araşduğu olay, Basra Korfezı'ne duşen orta luyıldızı 25 astronomı bırımı (1 A B = Yertırılabılır Böyle bır çalışma, TUBİTAK boy (1/21 km çapında) bır meteorun Guneş uzaklığı = 150 mılyon km) uzaktayMarmara Araştırma neden olduğu devasa dalgalar ve takıp Merkezı Uzay Bılımlerı eden su baskını ağırlıklı bır felaket olma Bolumu'nde, 'Tez lı Gıderek artan eklemelerle, olay GılgaDestek Programı' ıçınmış Destanı'na dönuşmuş olabılır (Bu de bır yuksek lısans onerı ılk kez, 1992'de kaybettığımız Isaac tezı olarak yurutulAsımov tarafından dıle getırıldi) Dunyanın mektedır Aynı bölumçevresındekı ve Dunya'ya çarpan meteorde mevcut 30 m çözlarla ılgılı statıstıkler (Şekıl 1) buna bır mıkme gucunde Amerıtar ek destek vermekte Son buyuk boy kan LANDSAT uydu meteor çarpmasının yuzyılımızın başındasunun tum Turkıye'ye kı 1908 Tunguska olayı olduğunu kabul aıt göruntulerının ılk edersek, bu boy meteorlann her 8 10 bın analızlerınde bazı krayılda bır gezegenımızı yoklaması duruter adayları bulunmuş munda, M ö 46 bın yılları sozu edılen bu olup (Şekıl 2), onu olay ıçın uygun duşecektır Aslında, Basra muzdekı gunlerde jeKörfezı'nde yapılacak sualtı çalışmaları olog araştırıcılarla bırkonuyu açığa çıkarmada yardımcı olabılır lıkte yerınde belırleBılındığı gıbı, Amerıkan Uzay Daıresı melerle, ulkemız meNASA, yere yakın meteorlann takıbe teor krateri ıstatıstığı alınması ve Dunya ıle çarpışma olasılıklahakkında bazı nıcel rının hesaplanması, yörungelerının hassas sonuçlara da ulaşılmış olarak belırlenmesı ıçın bır projeyı uygulaolacaktır maya koymuş bulunmaktadır 1992'de * Prof. Dr. Uzay yayınlanan 'Spaceguard Survey' raporu, Şekil 2: LANDSAT uydusu gönıntulennden bazı krater Teknolojileri Böl. boyle bır gereksınımın altını çızerek 'dunadayları taşıyan bır bolge. Krater adayı yapılar (3 adet) Bşk. yaya yakın cisimlerin bır envanterı' ıçın okla gostenlmektedir. Tupkiye'de goktaşı Nuh tufanı, Karadeniz ve meteorlar üzerine... krateri var mı? Elektronik poster Erdem BüyUkbıngöl (*) G unumuzde bılımsel ıletışım yolları ve araçları o kadar hızlı bır değışım göstermektedır kı, bu değışımı bır ucundan yakalamak ve aynı hızla olamasa dahı, ayak uydurabılmek bıle gıderek başarı olarak nıtelendırılmektedır Internet, hepımızın artık bıldığı, bellı ölçulerde benımsedığı ve zar zor da olsa yay gın bır şekılde kullanmaya başladığı bır ıletışım aracı olarak karşımıza çıkmaktadır Bılım ve teknoloııye prım veren unıversıtelerde Internet kullanımı, artık olağan bır sıstemın olağan bır parçası olarak gorulmekte ve unıversıte butunluğune yonelık olarak her bırım, kendıne duşen payı en verımlı şekılde ve kendı ozerklığı ıle bağdaşacak bıçımde ele almaktadır Unıversıtelerde Internet, genelhkle bı lımsel araştırmalara yönelık olarak kullanılmaktadır Iletışım olanaklarının verdığı ıvme ıle her turlu, ders notları, kıtaplar, makale ozetlerı, hatta makaleler Internet aracılığı ıle kolayca erışıme kavuşmuş ve hızlı bılgı akışı sağlanmışt r Bu olanakların ıçınde bır de ELEKTRONİK POSTER kavramının yer almasıyla kuçulen Dunyanın bılgı erışım kapasıtesı kat be kat artma eğılımı göstermektedır Elektronik poster, ılk kez geçtığımız yıllarda Amerıka Bırleşık Devletlerınde uygulamaya konulan ve gıderek dığer ülkelerce benlmsenen bır bılımsel sunu sıstemıdır Gerek yurtıçı ve gerekse yurtdışı yapılan çeşıtlı kongreler, sempozyumlar ve toplantılarda bılım ınsanları, kendı alanlarındakı en son gelışmelerı ızleme ve de ğerlendırme fırsatı buluyorlar Posterler, bıldırıler sunuyorlar Konuların tartışılması kadar, kımlerın hangı alanlarda hangi çalışmaları yaptığı gorulerek, ortak çalışma ve bılım uretme yolları, bu toplantılarElektronik da ele alınan poster, ilk kez başlıca ana temalar oluyor geçtiğimiz yılAncak, yıne larda Amerika hepımızın bıldığı kadarıyla, Biıieşik Devo z e I I ı k Ie letleri'nde uyyurtdışı toplangulamaya kotılara katılmak, her bılım ınsanı nulan ve gideıçın geçerlı rek diğer ülkeolamamakta Bunun en bu lerce benimyuk nedenı pasenen bir bi rasal sıkıntıiardır özellıkle lîmsel sunu genç araştırsistemidir. m a c 11 a r ı n yurtıçınde dahı kongrelere ka tılamamaları, buyuk olçude parasal yetersızlıkten kaynaklanıyor Her unıversıtenın bu destek konusunda değışık uygulaması olduğu gıbı, TUBlTAK'tan elde edılebılecek destekler de sınırlı kalıyor Işte elektronik poster, gunumuzde bılımsel çalışmaları Internet aracılığıyla dı ğer bılım ınsanlarına yaygın bır şekılde ulaştırmayı amaçlayan bır bılgısayar sıstemıdır Yenı olmasına rağmen katılım oranlarının oldukça yuksek olduğunu goruyoruz Kongrelerde, alışılagelmış bıldırı sunulmasının yanı sıra uygulanabıldığı gıbı, yalnızca elektronik poster seksıyonu nun yer aldığı uygulamaları da bulunuyor Ankara Unıversıtesı Fczacılık Fakultesı'nın duzenledığı 5. Uluslararası Farmasötik Bilimler Sempozyumunda Elektronik Poster Seksıyonu uygulaması başlatıldı Gorebıldığımız kadarıyla Elektronik Poster, Turkıye'de ılk kez ya pılacaktır Ankara Unıversıtesı'nın sağladığı Internet olanaklarının bır parçası Lütfen sayfayı çevlrlniz 1 Ilk kez Ankara'da 5309