Katalog

İLGİNC SORULAR Turkıye Bılımler Akademısı'nin (TUBA), 34 Mayıs 1997 tarıhlennde yapılan 10 Genel Kurul toplantısı'nda, aşağıda ısımlerı, kurumları ve alanları belırtılen 18 "Asosıye" uyenın, "Aslı" uyelığe yukseltilmesı kararlaştırıldı Daha önce "Asosıye" uye statusunde bulunan bu uyeler, Turkıye Bılımler Akademısı'nin kurulması hakkında 497 sayılı Kanun Hukmünde Kararname'nın 5 maddesı uyarınca, bu statude ıken yaptıkları araştırma çalışmaları ve bılıme katkıları değerlendırılerek, "Aslı" uye seçıldıler I.Prof Dr Ivet Bahar (BU, Kımya) 2. Prof Dr Tarık Çelık (HU, Fızık) 3. Prof Dr Metin Demiralp (İTU, Muhendıslık) 4. Prof. Dr Tekin Dereli (ODTU, Fızık) 5. Prof Dr. I. Hakkı Duru (Trakya U , Fızık) 6. Prof Dr Sevlm Ercan (Gazı U , Farmakolojı) 7. Prof. Dr Metin Gürses (Bılkent U , Fızlk) 8. Prof Dr Rahmi Güven (BU, Fızık) 9. Prof Dr Mustafa llhan (HU, Farmakolo)i) 10. Pror Dr Emin Kansu (HU, Onkolojı) 11. Prof Dr Şevket Ruacan (HU, Patalojı) 12. Prof Dr. Levent Toppare (Bılkent U , Kımya) 13. Prof Dr All Ülger (Koç U., Matematık) 14. Prof Dr Yusuf Yağcı (İTU, Kımya) 15. Prof Dr Ersin Yurtsever (Koç U , Kımya) 16. Prof Dr Arda Denkel (BU, Felsefe) 17. Prof Dr Ayşe Erzan (İTU, Fızık) 18. Prof. Dr Önder Pekcan (İTU, Fızık) TUBA'ya yeni uyeler İnsan belleğinin kapasitesi belli mî? Soru: İnsan belleğinin ıçerığının megabaytlı ortalama bir sayı olarak belırtılmesi olası mı? Yanıt 1: Çok sayıda araştırma insan beynının bılgıyı bılgısayarlardan oldukça farklı yontemlerle bellekte sakladığını ortaya koymuştur Ardıl ve kusursuz bır bılgı bırıkımı gunumuzde bıle en çok bılgısayarlara yara şan bır bırıkımı gunumuzde bıle en çok bılgısayarlara yaraşan bır gorevdır Ama kımı ayrıksı durumlar da yok değıldır 1633 yılında doğan Antonio di Marco Magliabechi Toskana Duku'nun ayaklı kıtaplığıydı Maglidbechı cılt lerle kıtabı yalnızca bır bakışta okur ve ezberleyebılırdı Bu yeteneğını 81 yaşında ölunceye dek surdurdu Bır kabzımalın yanında çıraklık yapan Maglıabechı'nın bu ustunluğu genç yaşta ortaya çıktı Brıtannıca Ansıklopedısı'nın daha yenı yenı CDROM olarak (yaklaşık 600 megabayt kapasıtelı) pıyasaya surulduğu goz onunde tutulursa, en azından kımı ınsanlar ıçın, bellek kapasıtesının sınır konusunda bır goruş ılerı surulemeyeceğını soylemek hıç de haksızlık olmayacaktır Yanıt 2: Bılgısayarlar yaşamımıza gırdı gireli, ınsan lar bunları kendılerıyle kıyaslamaya başladılar Ancak boylesı bır kıyaslama gerçekte yapılamaz Megabayt, bılgısayara sığdırılabılecek bılgılerın "bıt" sayısını tam olarak gösteren bır olçu bırımıdır Bır megabayt bır mılyon baytın bıraz ustunde bır mıktardır (bır bayt 8 bıttır) Böylece belleğe sığacak bılgı mıktarı bellıdır Beyın ıse, sayısal değıl, organık bır şeydır Bu ne denle de belleğı bıtlerden oluşmamıştır Beyındekı sınır hucrelerının nasıl çalıştığı henuz tam olarak bılınmemektedır Ancak bunların ıçıçe geçmış oldukları, belle ğın de karmaşık ve gehşen bır hucreler ağı olduğu sanılıyor Bu hucreler başka hucrelere bağlantıklarında değer kazanıyor, boylece insan daha çok şey oğrendıkçe daha çok şeyı anımsıyor ve ogrenme yeteneğı de o denlı artıyor İnsan belleğıne, kesın verılerden çok, duyular ve duygular egemen oluyor Bılgısayarlar soyut sayıları kolaylıkla belleklerınde topluyor ve goruntu ya da sesler ıçın çok daha buyuk bır alana gereksınım duyuyor Insanlarda ıse bunun tam tersının geçerlı olduğu göruluyor İnsan beynı değışmezkapasıtelı bellek yongalarına kıyasla çok daha esnektır Beyın sureklı genışleyecek bır bıçımde tasarlanmıştır ve bugune dek hıç kımsenın öğrendıklerıyle beynın taşma noktasına ulaştığına tanık olunmamıştır Sıradan bır beynın kapasitesi bıle bılgısayar belleğını golgede bırakacak duzeydedır Boylesıne goz kamaş tırıcı bır şeye sahıp olmakla ne denlı ovunursek ovunelım yerıdır sağlık uyarıları ıle toksık maddelerın sigara paketlerı ıle reklamlara yazdırılmasının sağlanması 9. Tutun uretımıne ekonomık alternatıfler aranması ve yerıne konması 10. Çalışmaların etkılı bıçımde takıp ve kontrolu Bu elementlerın tek başına sağlık rektoru tarafından yerıne getırılmesının olanaksızlığı ortada olduğu ıçın başanlı bır şekılde sigara ıle savaş ıçın dığer sektorlerın de ışbırlığıne gırmesı gerekmektedır Ulkemızde 5 yıl aradan sonra kabul edılen tutun ve mamullennın zarariannın on lenmesıne daır kanun buyuk bır boşluğu kapatmıştır Fakat kanun uygulanmasın dakı bırtakım aksaklıklar ve olayın boyutunun halk tarafından çok lyı anlaşılmaması daha uzun yillar Turkıye'nın gerek sağlık gerekse ekonomık olarak buyuk kayıplarla karşılaşacak olması anlamına gelmektedır Son olarak Amerıka Bırleşık Devletlerı'nde ıkı buyuk uluslararası sigara devının çeşıtlı eyaletlerle sigara fırmaları hakkındakı davaları duşurmek ıçın 25 yıl ıçınde sağlık harcamaları ıçın 300 mılyar dolar vermeyı taahhut ederek başlat olan bu gırışımın, gelecekte daha da ayrıntılı olarak devam edeceğını umıt edıyoruz Dığer unıversıtelerın de duzenleyeceklerı kongrelerde elektronık poster seksıyonlarının açılarak, yurtıçı ve yurtdışı bılgı alışverışınde çağdaş çızgılere ulaşılacağını da tahmın etmek teyız Elektronık poster, bır Internet dılı olan HTML formatında olup her turlu resım, şekıl, tablo ve fıgurlerı ıçerebılmektedır Bunlar, elektronık posterı duzenleyen kuruluşun bılgısayarında (server) yer almakta ve tum dunyadan bılım ınsanları nın bu bılgısayara bağlanması ıle de görulebılmektedır Bılımsel sunumlar, oncelıkle "Başlıklar+Yazarlar" adı altında genel bır gosterım ıçınde ele alınmakta ve ılgı duyulan çalışma seçılerek, "Özet" ya da "Tum Bıldırıye" erışım sağlanabılmektedır Bıldırılerle ılgılı tartışmalar, ya zarlara gonderılen "elektronık posta" ıle olabılmekte ya da belırlı bır zaman dılımı ayarlanması suretıyle, ısteyenlerın katılabıleceğı "Bılimsel Sohbet" (Chat) ıle sağlanabılmektedır Elektponik poster Sigarasız bir diinya için Sigara içme alışkanlıklarında değişme olmazsa önümüzdeki 30 yıl boyunca sigaradan ölümler, gelişmekte olan ülkelerde AIDS, tüberküloz ve bebek ölümlerinin üzerinde olacaktır. Salih Emri* Elekronık poster ın avantajları Parasal açıdan çok ucuz Hazırlanması kolay Çok uzak ulkelerdekı kongrelere "onlıne" katılım sağlanabılıyor Çalışma, dunyanın her yerındekı bılım ınsanlannın goruşune sunuluyor Posterler, daha uzun sure ıncelemeye açık kalıyor Buna karşılık bılım ınsanlarıyla tanışma ve yuz yuze konuşma fırsatı olmaması de olayın olumsuz yonunu oluşturuyor Ancak, zaten bu olanağı bulamayan araştırıcılar ıçın elektronık postenn vereceğı hızmet yadsınamaz Dolayısıyla, gelecekte, tek başına olmasa dahı, kongrelerın ıçınde bır seksıyon olarak yer alacaktır Çok yakın bır gelecekte, elektronık posterler, elektronık dergıler ve elektronık kıtaplar ıle entegre olacaktır Böylelıkle, eğıtıcı nıtelıklerın on plana çıkarıl dığı verı tabanları, enstrumental kaynaklar, vıdeokonferanslar ve bılımsel sohbet ve tartışma uygulamaları gıderek yaygınlaşacak ve bılım ınsanlannın bılgıye erışmelerı çok daha hızlanacaktır Ankara Unıversıtesı Eczacılık Fakultesı olarak, Elektronık Postenn 24 27 Hazıran 1997 tarıhlerı arasında yapılacak 5 Uluslararası Farmasotık Bılımler Sempozyumunda yer alması, özellıkle yabancı bılım ınsanları tarafından ılgıyle karşılandı (*)Prof. Dr.; Ankara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Tandoğan 06100, Ankara Tel: 0312 212 6805/ 165 Fax: 0312 222 6543 Eposta: [email protected] gara ıçtığını ortaya koymuştur Sigara 25 kadar hastalığın oluşmasında rısk faktörudur Dunyada her yıl 3 mılyoner yıl 31 Mayıs tum dunyada sigadan fazla ınsanın olumune yol açmaktarasız gün olarak kutlanmaktadır dır Bu sigara ıçme hızları ıle 2020 yılında Dunya Sağlık Orgutu (WH0) 1997 bu sayı 10 mılyona çıkacak ve bunun 7 yılınırı sloganını "Sigarasız Bir Dünya mılyonu gelişmekte olan ulkelere olacak İçin Birleş" olarak belırlemıştır Bunun tır Uretılen her 1000 ton tutun sonunda nedenı gunumuzde ancak toplumun tum 1000 ınsanın olumune yol açmaktadır sektorlerı bır araya geldığınde sigara salSigara ıçenler eğer 70 yaşından once gını (epıdemısı) ıle başedılebılır olmasınolecek olurlarsa beklenen yaşam surelerıdandır nın 22 yılını kaybetmektedırler Dunya Sağlık Örgutu verılerıne göre Sıgarada bulunan nıkotın sigara alışdunyada 1 1 mılyar insan sigara ıçmektekanhğından sorumlu madde olup, sigara dır Tum dunyada erkeklerın yuzde 47'sı, alışkanlığı dığer madde alışkanlıkları ıle kadınları ıse yuzde 12'sı halen sigara ıçıaynı kategorıde sayılmakcısıdır Ulkemızde sigara ıçme sıklığı ıse tadır Sigara ıçımı tıpık hem dunya, hem de gelışmış ve gelişŞekıl 1 19701992 yıllan arasında per capita sigara tUketimi olarak çocukluk ve ergen mekte olan ulkelerın ortalamalarından dayaşlarda başlamakta ha yuksektır (Tablo 1) 3SM eğer bu yaşlarda sigaradan uzak kalınabılırse kışı Tablo 1. Sigara içme prevalansları sıgaraya başlamamakta Erkek (%) Kadın (%) dır Burada sigara reklamlarının çocukları sıga Gelışmış ulkeler 42 24 raya ozendırmede buyuk Gelişmekte olan ulkeler 48 7 rolu vardır Emrı ve arkaTurkıye 63 25 daşları tarafından ılkokul Dunya 47 12 çocukları arasında 25 sınıflarda yapılan bır çalış Tüm dunyada sigara tuketımınde Turmada Tuborg, Marlboro, kıye 94 627 mılyon adet ıle ılk 25 ulke Mc Donald, Camel, Colarasında 11 sırada yer almaktadır gate, Uzay, Cokee Mılka, Her ne kadar gelışmış ülkelerde sigara 198082 197072 Samsun logoları arasında 199092 ıçme alışkanlığında belırgın bır azalma Camel logosu yuzde 90 5 soz konusu ıse de bu durum gelişmekte tanınma oranı ıle en çok olan ülkelerde tersıdır (Şekıl 1) tanınan logo olmuştur Marka ısımlerı aratığı pazarlık olayın boyutunu butun çıpTurkıye'de de durum bundan farklı desında ıse Samsun markası yuzde 95 2 ıle laklığı ıle gozler önune sermektedır Fakat ğıldır Tuketım her yıl yuzde 1.3 oranında en çok tanınan markadır Camel logosubılınmektedır kı yalnızca gelişmekte olan artmaktadır (Şekıl 2) nun tanınma oranı ıse Amerıka ıle hemen ülkelerde sigara ıçımıne bağlı kayıplar her Hatta salgın oyle bır hal almıştır kı ya aynıdır (yuzde 93). yıl 100 mılyar dolar ın uzerındedır kın zamanda Ankara'da ılkokul çocukları Sigara ıçımını onlemede başanlı olabılHer 1000 ton tutun tuketımın yol açtığı arasındakı bır araştırma erkeklerın mek ıçın 10 temel nokta şunlardır. net kayıp ıse 27 2 mılyon dolardır %14'unun, kızların ıse yuzde 9'unun sı1 1. Çocukları sigara bağımlısı Sigara ıle savaşta tum sektörlerle olmaktan korumak yapılacak bır koalısyon başanlı sonuçlar Şckll Z19901995 yıllan •randa tS ym, ve ÜM nahnta 2. Sigaradan alınan vergılerin alınmasında çok onemlıdır Sigarasız bır sigara fıyatlarına oranla daha Turkıye ve Dunya ıçın daha çok çaba sar pcr eaplta •igarı tOkcUml fazla arttırılması fetmemız gerekecektır 3. Sigaradan alınan vergılerin bır kısmının sigara kontrolu ıle Seçilmiş Kaynaklar 2300 sağlık harcamalarına aktarılması 1 Tobacco Alert Advısory Kıt number 4, 1996 2. Emrı S Özyığıt G Bagcı T, Selçuk T Demır 2200 4. Eğıtım ve sigara bıraktırma A, Şahın A, and Barış Yl Recognıtıon ol cıgarette programlarının olması brand names and logos by prımary school chıld2100 5. Çevresel sigara maruzıyetı ren ın Ankara Eur Respır J 1996 9 (suppl 23) 260 yanı pasıf ıçıcılığın onune geçıls 3. Emrl S Slgara ve Sağlık, Solunum Hastalıkmesı ları Tamel Yaklaşım, Barış Yİ (edıtör) Kent Mat 6. Sigara ıçılmesıne yol açan baası Ankara, 1995, s 468 484 şartların tespıtı ve elımınasyonu 7. Indırekt ve dırekt sigara rek * Doç. Dr., Hacettepe Ünıv. Göğüs 1992 1993 lamları ıle promosyon ve spon1994 1995 Hastalıkları Ana Bilim Dalı Oğretım Yillar sorlukların elımıne edılmesı Üyesi. Sigara Bıraktırma Klıniği capiUsklfi bafiıu slgara sayıaı 8. Tutun urunlerının kontrolu. Direktörü I 53070