Katalog

İNSAN VE DAVRANIŞI Hangi taktiği kullanıyorsunuz? Kaplumbağa mı, köpekbalığı mı, seyimli ayıcık mı, tilki mi, yoksa bilge baykuş taktiğini mi? Üstün Dökmen * Siz, çatışmaları nasıl görüyorsunuz? nuza çekilirsiniz. Ne amacınız için savaşırsınız, ne de birilerini hoşnut etmeye çalışırsınız. Kendinizi emniyete alırsınız ve adeta "bana dokunmayan yılan bin yaşasın" dersiniz. amaçlarınızdan vazgeçıyorsanız, sevimli ayıcık taktiğini uyguluyorsunuz demektir. Sizın için ilişki, yani dostluk daha önemliyse, dostlarınız uğruna amaçlarınızı bir kenara koyabilir, kendi görüşünüzü bırakıp onların görüşlerine katılabilirsiniz. Bu taktiği uyguladığınızda, insanlar tarafından sevilmek, onlara "şirin" gözükmek sizın için önemli demektir. Tilki Taktiği: Eğer amacınıza ve in I nsanların taraf olduğu çatışmaları sınıflamak istedlğimizde, çok zengin bir tablo ortaya çıkar. Kişiiçi çatışmalar vardır, kişiferarası, toplumlar arası, örgütiçl çatışmalar ya da kitle iletişim araçlarıyla ilgili çatışmalar vardır. Kişiiçi çatışmalar da kendi içlerinde sınıflanabilir; örneğin bizim için önemli nesneler ya da kişiler karşısında yanaşmayanaşma, kaçınmaakçınma, yanaşmakaçınma şeklinde çatışmalar yaşayabiliriz. Çatışmaları sınıflamada kullanılan ölçütlerden birisi de amaçinsan ikilemidir. Bir insan bazen, sahip olduğu amaçlar ile önem verdiğı insanlar arasında kalabilir. Bazen, dostlarımız uğruna amaçlarımızdan, bazen de amaçlarımız uğruna dostluklardan fedakârlık etmek zorunda kalabiliriz; ya da orta yolu ararız. Aşağıda, amaçinsan ikilemini çözmede başvurulabilecek yollar ele alınmakta ve tartışılmaktadır. Köpek Balığı Taktiği: Eğer sizin Johnson'ın ortaya koyduğu yukardaki beş sorun çözme taktiğinin yanı sıra, günlük yaşamda insanların başka taktikler uyguladıklarını da gözlüyorum. Çevremde gözlediğim bu taktiklerden birısine "Hürrem Sultan Taktiği" adını vermek uygun olur gibime geliyor. Bu konudaki gözlemlerim tamamlandığında okuyucularımla paylaşacağım. (Şimdilik şunu belirtmek isterim ki, Hürrem Sultan Taktiği sadece hanımlara özgü değildir; erkekler de bu taktiği en az hanımlar kadar başarıyla kullanabiliyorlar.) Yukarda dile getirilen sorun çözme taktiklerinden, şüphesız ki en işlevsel olanı Bilge Baykuş Taktiği'dır. Dığer taktikler, yerine gore kısa vadede yarar sağlayabilir. Ancak bu taktikleri, örneğin kaplumbağa veya köpek balığı taktiğini kullanmayı alışkanlık haline getırdiğimizde, uzun vadede zararlı çıkma olasılığımız yüksektır. Baykuş taktiği dışındaki taktikler, bazı durumlarda işımıze yarar. Baykuş taktiği ise, hemen her zaman, pek çok konuda, işlevseldır. özellikle iş yerlerinde, ailelerde, hatta örgütler veya ülkeler arası ilişkilerde, Baykuş Taktiği uzun ömürlü çözümler üretir. Çünkü, yalnızca Bilge Baykuş Taktiği'nde hem ışe, hem de insana saygı ön plandadır. Bilge Baykuş Taktiği dışındakı taktikleri, çevremizde sıklıkla gözleyebılırız. Kaplumbağa, köpek balığı, ayıcık ve tilki taktikleri, insanların sürekli olarak gözledikleri ve birbirlerini model olarak öğrendikleri taktiklerdir. Kısacası bu taktikleri öğrenmek kolaydır. Çevrede, Bilge Baykuş Taktiği'ni uygulayan kişı sayısı ise oldukça azdır; üstelik bu taktiği öğrenmek ve uygulamak fazlaca istek ve enerji gerektirir. Fakat her şeye rağmen, Bilge Baykuş Taktiği'ni öğrenmekolanaksız değildir: sorunları çözmek için uygun müzakere (negotiation) teknıklerini öğrenmek ve tüm t a raf Ia rın k a z a nç Iı çıkabılecekleri uzlaşma yolları bulmak mümkündür. Kanımca kişiler, kendi gayretleriyle, okuyarak ya da birtakım sistematik eğitimler alarak, bilgece tartışmak ve uzlaşmak konusunda beceri kazanabilirler. Bu beceriyi kazananların sayısı arttıkça, dünyada "insanlar" ile "idealler" arasında denge kurmak kolaylaşacaktır. * Prof. Dr. Değerlendirme Amaç mı Önemli İnsan mı? Amaçinsan ıkıleminden kaynaklanan Çatışmalar, gerek kişiiçi gerek örgüt içı, gerekse dünya çapındaki çatışmalarda sıklıkla ortaya çıkar. Şimdi yan taraftakişekle bakalım: Xeksenine amaçlarınıza (hedeflerinize) verdiğiniz önemi, Yeksenıne ise insan ilişkılerine verdiğiniz önemi yerleştirdiğimizi düşünelim. Çeşitli amaçlarınız bulunabilir; örneğin, zengin olmak, terfi etme veya bir projeyi onaylatmak gibi. Belli bir konuda amaçlarınıza, yüksek, orta veya düşük düzeyde önem veriyor olabilirsiniz. Aynı şekilde insanlarla olan ilişkilerinize, örneğin iş arkadaşınıza, patronunuza veya kayınvalıdenize yüksek, orta veya düşük düzeyde önem verebilirsiniz. Bu durumda, "amaç mı, insan mı?" çatışmasına düştüğünüzde, kullanabileceğiniz çeşitli taktikler vardır. Johnson bunlardan beş tanesini şöyle sıralıyor: için amacınız onemlı, bu amaca ulaşmanıza engel olabilecek kişiler önemli değilse, köpek balığı taktiğini uygularsanız. Amacınıza ulaşmak uğruna, önünüze çıkan kişilere saldırmaktan, onları ezip geçmekten çekinmezsiniz. Köpek balığı taktiğini uyguladığınızda, "amaç aracı meşru kılar" şeklindeki Machiavelli anlayışına uygun davranmış sayılabilirsiniz Sevimli Ayıcık Taktiği: Eğer belli bir konuda, birilerini darıltmamak için san ılışkilerine orta düzeyde önem verıyorsanız, bu durumda tilki taktiğini uygulayabilirainiz. Bu taktiği kullanan kışi, bir amacı ya da dostluğu tümüyle elde edemeyecekse, hiç olmazsa bunların bir kısmına razı olur. Bu razı oluşta, bir kurnazlık ve çıkarcılık söz konusudur. "Ne şiş yansın, ne kebap" anlayışı tilki taktiğini özetler. amacınıza hem de insan ilişkılerine yüksek düzeyde önem verıyorsanız, bilge baykuş taktiğini uygulayabilirsiniz. Bu taktiği uygulayan bir kişı, eğer bir ortamda belli bir sorun varsa, "bir şey yokmuş gibi" davranmaz; sorunu açıkça ortaya koyar, sorunla yüzleşmekten kaçınmaz. Bu sorunu ele aldığında ise, ne amacından tavız verır, ne de ilişkide bulunduğu kişilerle olan dostluğunu kenara iter. Bilge baykuş taktiğini uygulayan bir kişi, ilk önce çatışma yaratan sorunu tanımlar; daha sonra bu sorunu çözmek için gerekli verileri toplar, bu verilerin ışığında, konuya taıal olan kişilerle sağlıklı diyalog kurar, onları empatik anlayışla dinler. Diğer bir ıfadeyle bu taktikte, bir müzakere (negotiation) ortamı yaratılır, olası çözümler üzerinde durulur. Kısacası bu taktikte, "amaçlarf ve "insanları" gözardı etmeyen bir uzlaşma sağlanmaya çalışılır. Bilge Baykuş Taktiği: Eğer, hem cınız/hedefıniz sızin için fazla önemli değilse, insan ilişkileri de fazla önemli değilse, bir kaplumbağa gibi kabuğu Kaplumbağa Taktiği: Eğer amayuksck SEVlMLl • AYICIK BİLGE BAYKUŞ 2 '= .ST'O TİLKİ 5 KAPLUM BACıA ıliürllk KÖPEK BALlCl Amaçlara/hedeflere verilen önem 4385