Katalog

BİLİM V E T E K N O L O J İ D Ü N Y A S I N D A N H A B E R L E R K urtların Amerıkan dağlarına yenıden getırılmesı programı çerçevesınde altı kurt ıklıme alıştırılmak uzere bırkaç haftadır tutuldukları agıldan Yellowstone Ulusal Parkı na Vahşi doğanın çağrısı bırakıldılar Daha sonra sekız lanesı daha buraya bırakılacak Çıftlık hayvanlarını korumak uzere hukumetın oldurulen kurt başına para odemesı sonucu, ABD nın buyuk kısmında 70 yıldır kurtların neslı tukenmıştı Kanada kurtları guneye goturuluyor bır zamanlar buyuduklerı yerlere yenıden yerleşmelerı ıçın serbest bırakılıyorlar Vahşı doğayı korumayı savunan gurupların çoğu bu uygulamayı desteklıyorlar, fakat pek çok çıftçı ve hayvan yetıştırıcısı şıddetle karşı çıkıyor Çıftçıler kurtların park sınırları dışına çıkacaklarını ve çıftlık hayvanlarını oldureceklerını duşunuyorlar Bır doğayı koruma gurubu kurtların oldurduğu çıftlık hayvanları ıçın çıftçılere odeme yapmayı onerdı Kurtlara radyo verıcılerı takılmış olduğundan hareketlerı ızlenebılecek Bıyologlar çıftlık hayvanlarıyla beslenmeyı alışkanlık edınen kurtları oldureceklerını veya yerlerını değıştıreceklerını soyluyorlar ew York'ta yayımlanan bır raporda belırtıldığıne gore yeterh fon ayrıl| maması ve kotu tıbbı uygulamalar sonucu dunyadakı tuberkuloz salgını kontrol dışına çıktı Dunya Sağlık Orgutu nun (WH0) kuresel bır acıl yardım çağ rısında bulunmasından ıkı yıl sonra 6 mıl yon kışı bu hastalıktan oldu Basıt ve ucuz tedavıler bu ınsanların yuzde 95 kadarını olumden kurtarabılırdı Koklu bır duzelme olmazsa 2005 yılına kadar, tu berkulozdan yıllık olum sayısı 3 mılyondan 4 milyona çıkabılır WH0'nun TB programınca yayımlanan rapor problemın boyutuyla dunyada bu konuda yapılan harcamalar arasında bu yuk bır uyuşmazlık oldugunu gosterıyor Tuberkuloz gelışmekte olan ulkelerdekı yetışkın olumlerının dortte bırınden fazlasının nedenı Bu ulkelerde hukumetler ortalama olarak sağlık ıçın ayırdıkları her 10 Doların yalnızca 2 sentını tuberkuloz harcamalarına ayırıyor Rapora gore ulkelerın çoğunun tuberkuloz kontrol butçelerını en azından jkı katına çıkarmaları gere Veremden ölümler 3 milyona yükseldi kıyor Zengın ulkeler de dunya tuberkuloz salgınını dıkkate almıyor Geçen yıl yalnızca 16 mılyon dolar sanayıleşmış ulkelerın hepsının dış yardımlarının bınde bı rınden daha az tuberkuloz kontrolune harcandı Bu mıktar çok az arttı WHO her ulkenın dış yardım butçesının bınde 2'sını tuberkuloz kontrolune ayırması gerektıgını belırtıyor Herhangı bır anda dunyadakı ınsanların 20 mılyon kadarı tuberkulozlu oluyor, bunların çoğu Asyalı 1 9 mılyar kadar ınsan da tuberkuloz bakterısı taşıyıcısı, fakat henuz hasta değıl Tuberkulozun ekonomık bedelı pek çok başka yaygın hastalıktan daha yuksektır, fakat esas olarak çalışan yaşlıları etkılemektedır Altı ay suresınce antıbıyotıkler karışımıyla basıt tedavı tuberkuloz olaylarının yuzde 95'ınde lyıleşme sağlayabılır Fakat pek çok kışı lyıleşmeye başladığını hıssedınce bırkaç hafta sonra bu ılaçları alma yı bırakıyor lyıleşme oranları yuzde 20'ye kadar duşuyor Daha da kotusu ayakta kalmayı başaran bakterıler ılaçlara karşı dayanıkh hale gelebılıyor Tedavının ışe yaraması ıçın sağlık ışçılerının her hastayı gozlemlemelerı ve ılaçlarını aldıkların dan emın olmaları gerekır Pek çok ulke daha uzun tedavı kurlerıne ve ultravıyole ışınlar gıbı yuksek teknolojı cıhazlarına para harcarlar Bazıları hastaları yalnızca altı aylık ılaç uygulamasına alıyor Çoğu zaman hastalar bu ılaç ları aılelerıyle paylaşıyor veya satıyor Doğu Avrupa da tuberkuloz yayılmakta ve tedavı kaos ıçınde En buyuk rısk bu kotu tedavının tuberkuloz bakterısının bır veya bırkaç ılaca dayanıkh turlerının yayılmasını sağlaması, boylece tedavıyı zor hatta olanaksız hale getırmesıdır Hıç kımse ılaca dayanıkh bakterı turlerının ne kadar yaygın oldugunu bılmıyor WH0 tarafından 26 ulkede araştırma yapılmakta, araştırmacılar 50 mılyon kadar kışının ılaca dayanıkh turlerı taşıyor olmasından korkuyorlar. (ns,1971,nb) Tanay Sıdkı Uyar* Nükleer enerjînin geleceği belîrsiz nukleer guç endustrısınde ongorulen du şuşun temel nedenlerınden ıkısıdır Amerıka Bırleşık Devletlerı nukleer gucun yaygın kullanımına ılışkın tedbırlı olan tek ulke değıldır Kanada, Almanya ve Ingıltere gıbı hepsı buyuk nukleer guç programları olan ulkelerın nukleer programlarında gelecek on yılda sıfır veya çok az bır buyume beklenmekte Ağırlıklı olarak nukleer guç kullanan Fransa, nuk leer guç santralları da dahıl olmak uzere, 2000 yılından once pazarı ıçın herhangı bır yenı uretım kapasıtesı sıparış etmeyeceğını 1994 yılında açıklamıştı Fransa ıçın yenı sıparışlerın olmaması nukleer gucun reddı değıl fakat elektrık talebıne olan ongorumlerının gozden geçırıhp duzeltılerek duşurulmesının sonucudur I ır muhendıs denızdekı bır petrol kteçhızatındakı dırekler, borular ve 'platformlar agını ıncelıyor, bır ka za olduğunda yaşamını tehdıt edebılecek tehlıkelı ortamı tanımaya çalışıyor Ancak gerçekte boyle bır ortamın ıçınde değıl o Ingıltere'de kendı turunde ılk merkez olan Sılıcon Graphıcs Realıty Center'da oturuyor Yazılım muhendıslerı muşterı ıçın ıçınde bulunacağı ortamın bır benzeşımını yaratıyorlar Uç projektor çevreyı saran bır ekranda goruntulerı karıştırıyor muşterıyı sahnenın ıçıne sokuyor Kuadrofık sesler bu etkıyı arttırıyor Mımarlar ve muhendısler modeller yerıne sanal gerçeklık kullanarak bınalar ve dığer çevre unsurlarının benzeşımını yarattıklarında problemlerle karşılaşma şansına sahıp oluyor ve para tasarrufu sağlıyorlar Kendı benzeşım ortamlarını kurma olanağı olmayan kuçuk şırketlere yonelık olan Realıty Center çeşıtlı uygulamalar ıçın kullanılabılıyor Çevredeki gerçeklere hazırlık merıkan Enerjı Bakanlığı'na bağlı olarak çalışan Enerjı Bılgı Daıresı tarafından hazırlanan bır raporda dunya elektrık uretımınde nukleer gucun 1992'de % 22 olan payının 1993'te % 26'ya yukseldığı açıklandı Yakın donemde bu buyumenın surmesı beklenıyor World Nuclear Outlook 1994 ısımlı rapora gore, 1993 sonunda, 30 ulkede, elektrık uretımı ıçın toplam 338 gıgawattelektrık (GWe) kapasıteh 430 nukleer unıte kurulu bulunmaktadır Bu 1992 yılının 331 GWe kapasıteh 424 unıtesıne gore, bır artışı gostermektedır Rapor gelecek on yılda oncelıkle dunyanın bellı bolgelerınde, nukleer guç kullanımının genışleyeceğını ongoruyor Nukleer guce guçlu ve saldırgan bır taahhut ıle bağlı olan Japonya çeşıtlı ınşaat safhalarında olan 19 reaktore sahıp Japonya'nın nukleer kapasıtesının (1993'te 38 GWe) 2005 yılına kadar % 16 (44 GWe) ıla % 27 (48 GWe) arasında artması beklenmekte Öte yandan dunyanın en buyuk nukleer kapasıtesıne sahıp olan Amerıka Bırleşık Devletlerı gelecek on yılda, kapasıtesını sadece % 3 artırmayı ongormekte Bu tahmın bıle Bellefonte 1 ve 2 ve Watts Bar 2 ısımlı uç nukleer guç unıtesının ınşaatını durdurmakta olduklarını duyuran Tennessee Valley Authorıty Şırketının açıklaması gozonune alındığında lyımser bulunmaktadır 2010 yılına kadar eskı unıteler devreden çıkarılıp yerıne yenısı yapılmayacağından Amerıka Bırleşık Devletlerı'ndekı nukleer kapasıte 2010 yılına kadar 99 GWe dan 9195 GWe arasındakı bır değere duşecektır Elektrığın dığer kaynaklarına gore daha yuksek ışletme malıyetlerı ve henuz çozumlenmemış nukleer atık elden çıkartma sorunu Amerıka Bırleşık Devletlerı A 1994 ıle 2010 yılları arasında dunyada nukleer reaktorlerde kullanılmak uzere 1 135 ıle 1 226 mılyar kg uranyuma gerek duyulacak Bu talebı karşılamak uzere, uranyum uretımınde bır artış olacak ve sonuç olarak uranyumun satış fıyatı da artacak 1993 yılında 16 68 $/kg olan uranyum fıyatının 2005 yılında (sabıt dolar fıyatıyla) 28 63 $/kg'ye ulaşması beklenmekte 1993 yılı boyunca, Amerıka Bırleşık Devletlerı'ndekı nukleer santrallar 20000 ton kullanılmış yakıt uretmış olup envanter yılda yaklaşık 2000 ton artıyor Ek kullanılmış yakıt depolama kapasıtesı gerekmektedır Bugun ıçın kullanılmış yakıt, reaktor sahasında depolanmakta Enerjı Bılgı Daıresı 1998 yılına kadar 20'den fazla reaktor sahasının şımdıkı havuz depolama kapasıtesının uzerınde ek depolama kapasıtesıne gerek duyacağını ongoruyor Yukarıda sıraladığım ve Amerıkan Enerjı Bakanlığı'nın Enerjı Bılgı Daıre sı'nın raporuna dayanan bılgıler ışığında Raporda yer alan diğer önemli tespitler dunyada mevcut nukleer teknolojının tanımlanması ve aşılması gereken sorunları olduğu anlaşıhyor Bızım ulkemız açısından soruna bakıldıgında, sorunlu eskı teknolojı yarı fıyatına ulkemıze satılmaya çalışılmaktadır Bugun ıçın oncelıklı olarak nukleer enerjı uzmanlarımızdan beklentımız eskı teknolojının on yıl sonra Turkıye'de kullanılmasının getıreceği sıkıntıları bıze anlatmalarıdır Eskı teknolojı mukemmel ıse dunya ulkelerı, Fransa ve Japonya dışında, neden tedbırlı davranmaktadır? Yenı teknolojı gelıştırmek ıçın ARGE faalıyetlerı neden surdurulmektedır? 197O'lı yıllardan berı Amerıka Bırleşık Devletlerfnde kurulması ekonomık ve guvenlı bulunmayan nukleer teknolojının Turkıye de on yıl sonrası ıçın aday teknolojı olarak gorulmesı ne olçude doğrudur? Tum karar verme sureçlerı ıçın geçerh oldugu gıbı enerjı teknolojılerının deger lendırılmesı ve ulkemız ıçın kullanılabılecek teknolojilerın seçılmesınde de bılgının yonetımı onem kazanmaktadır Bugun dunyada yaklaşık 500 adet enerjı teknolojısı bulunuyor Bu teknolojılerın çoğunun varhğından haberı olmayan kışı ve kuruluşların enerjı sektorunun gelecektekı yapısı hakkında sağlıkh değerlendırmeler yapması ve uygulanabılır çozumler bulmaları mumkun değıldır Ahnacak yanlış kararların ve bazı gelışmış ulkelerde kullanımdan kalkmış olan eskı teknoloıılerın gelışme çabası ıçındekı ulkelere satılmasının bedelını tum dunya ınsanları ortak olarak odeyeceklerdır KAYNAK EIA New Relenses Energy Informatıon Admınıstratıon Kasım Aralık 1994 * Dr., Kocaelı Unıversıtesı Yenı ve Yenılenebılır Enerjı Kaynak ve Teknolojı lerı Araştırma Bırımi. 438 10