Katalog

PALEONTOLOJl B ilim adamiarı, reçineden fosiiieşen nim adamları, reçineden fosilleşen plastik gıbı katı, cam gibı saydam plastık gibi katı, cam gıbı saydam bir kehribar damlasından sıİ7iilflbir süzülerek gelen minik ve iğnesiz. bir arıya rastladı. Bu an yeryüzümüzü dev mamutlarla paylaşmıştı. Mikrobiyoloji uzmanı Raul Cano ve öğrencısı Monica Borucki steril aygıtlar ve eldivenlerle akıl almaz bir deneye koyuldular. Arının minicik sindirim sistemini bedeninden özenle sıyırdıktan sonra dokuları besin değeri yüksek et suyuna batırdılar. Bir hafta içinde karışım bulutumsu bir yapıya dönüştü. Bu, 25 ile 40 milyon yıldır uykuda olan bakteri sporlarının mucizevi bir biçımde ansızın yaşama dönmesi demekti. Yaşayan ölülenin dönüşii M i l y o n l a r c a yıl ö n c e " ö l e n " Cano, en az "Jurassic Park" denli soluk kesici bir işe gırişmişti. Steven Spielberg'in filminde bilim adamları yine bir kehribardan dinozor DNA şeritleri alarak bunlardan geçmışte yaşayan canavarları yeniden yaratması tümüyle kurgusaldır. Oysa ki Cano ve Borucki'nin başarısı Science dergisinde yayımlanır. Jurassic Park'taki bilim adamları DNA gözelerinden özel bir işlemle dinozora yakın yara<tıklar yaratıriar ve genetik düzgüdeki boşluklarının doldurulması için kurbağa DNA'sından yararlanırlar. Cano ekibi ise eski canlıları tam tamına yaşama döndürdüklerini ileri sürer. Bilim çevreleri olay karşısında kuşku, şaşkınlık ve mutluluk arasında gelip giderler. Rip Van VVİnkle bakterisi daha şimdjden yeni bir sanayi dalına öncülük ediyor. Cano ekibinin yardımıyla etkinliğini sürdüren ve küçük bir biyoteknik firması olan Ambergene Corp. bakteriden mayaya, yaklaşık 1500 tarih öncesi mjkroorganizmanın yeniden yaşama dönüştü Kurgusal değil, gerçek... Reçine içinde saklanan an foslttnin gerçekten canlı baktorileri banndırdıgından kuşku duyuluyor. rülmesi için benzer yöntemlerden yararlandıklarını belirtiyor. Cano ekibi bu minik yaratıkların ürettiği bileşiklerden eşsiz ilaçlar, sanayide kullanılacak enzimler ve doğal böcek zehirleri üretmeyi umuyor. Şirket şimdiden kimi gelecek vaat eden mikroplar için patent girişimlerini başlattı. Cano, kendı deyişiyle, ölüleri canlandırmaktan çok, karmaşık yapılı canlılar ile onlara eşlik eden mikroplar arasındaki karşılıklı çıkar ilişkisini ele alan ortakyaşam (sembiyoz) konusunu incelemek amacıyla işe koyulmuştu. Bu amaçla eski kehrıbarların içinde fosilleşen ve büyük bir olasılıkla çok uzun süre önce ölmüş böcekler ve bunların bedenlerindeki mikropları araştırmaya başladı. Cano'nun tek sorunu aldığı örneklerden sürekli fırlayan canlı bakteri kolonileriydi. Laboratuvarın olağanüstü temizlik koşulları bile bu bakterilerin önüne geçilmesinde etkisiz kalmıştı. Zamanla Cano'nun kafasında coşkulu bir sav belirmeye başladı ve milyonlarca yıldır cansız yatan bu eskı yaratıkları kendisı uyandırdığı konusunda bir kuşkuya kapıldı. Bilim adamlarının yüzlerce yıllık bakterilerı yeniden canlandırdıklarını biliyordu, ama bu bakteriler bunlara kıyasla çok gençti. eğer kuskusunda yanılmıyorsa, bunun yanıtını kehribarda aramalıydı. Amerikan Doğal Tarih Müzesi'nde Ward Wheeler bu yarıdeğerli maddenin yaşamın tarıhçesine çok önemli bir pencere açtığını ileri sürüyor. Bu yapışkan ve bal renkli ağaç reçinesi çağlar boyunca çeşitli türlerdeki minik canlıları tuzağına düşürmüş, dahası, bu doğal polimer sertleştikçe su ve hava geçirmeyen bir yapıya dönüşmüştür. Kehribarda, yalnızca Cano örneğindeki gibi türü tükenmiş canlılar değil, DNA gibi biyolojik moleküller de el değmemış bir biçimde korunmuştur. VVheeler'ın deyimiyle, "kehribara yakalanan zaman kapsulüne girmiş demektir." Kehribar biyokimyasal kirliliği büyük ölçüde yavaşlatsa da tümüyle engelleye Amaç: Ortak yaşamı araştırmak Kehribarın özelliği 95'ini oluşturan bakterilerden bir tanesi. Doğru ya da yanlış, Cano'nun uslara durgunluk veren deneyi bilim çevrelerini "altın polimer" adıyla anılan kehribarın araştırılmasına yöneltebilir. Bu konuda başı çeken Ambergene iki yıldır dünyayı köşe bucak tanyor ve eski kehribar "mabakteriler canlaı denlerini" ortaya çıkarmaya çalışıyor. Bu çalışmalar sırasında bulunan lifli bir mantar türü önemli bir antibiyotik dizislne hammadde oluşturan mantar türünü andırdığından, ilaç sanayiinde önemli bir adım sayılıyor. Şirket eski mayadan Jurassic Kehribar Birası adıyla bir de bira üretiyor. (Biranın yapımında kullanılan maya Jurassic dönemden daha sonraya ait olduğundan as seçiminde yanılgıya düşülmüş.) Ambergene şirketinin başkanı Robin Steele Cano'ya şöyle sesleniyor: "Bunu biz içecek değiliz. Size içireceğiz ve canlı kalıp kalmadığınızı göreceğiz." Steele'in şakası ciddi bir sorunu da doğuruyor. Acaba bu mikroorganizmaların bir bölümü insan yaşamı açısından çekinceli mi? Ambergene'in mikrop seçiminde son kerte özenli olduğunu vurgulayan Steele bu soruyu, "Kesinlikle hayır," diye yanıtlıyor. "Üstüne üstlük, bu mikropların çoğu günlük yaşamımızda sık sık karşılaştığımız canlılarla yakından ilintili." Ancak, Avustralya ve ABD'de yapılan deneyler kimi bitki ve hayvanların özgün çevrelerınden uzaklaşmaları durumunda davranış bozukluğu gösterdiğini ortaya koydu. Çoğu bilim adamı eski mikroplardan kaynaklanacak çekıncenin mez. Kehribarın içindeki DNA'nın bölünçok önemsiz olduğunu belirtirken, bu müş olması ve bu nedenle canlı sporlacanlıların onca zaman boyunca aldıkları rın bozulmadan kalması en az kehribarın yola bakılırsa konu henüz kapanmış dekendisı denlı olağanüstü bir durumdur. ğilBirçok bılım adamının Cano'nun buluşu Bilim adamı konumunda olmayan bırkarşısında kuşku duymasının bir nedeni takım insanlar doğanın eski zamanlarde budur. Üzerinde durulması gereken dan beri çok az değişime uğramış bir yıbir başka konu da eski DNA üzerinda ğın canlıyla dolu olduğunun ayırdındalar. çalışan araştırmacıların usundan çıkmaBu nedenle, Ambergene şirketinin güçlü yan laboratuvar kirlenmesi olayıdır. rakipleri şirketin çalışmalarına bir tür Cano bu konuda her türlü önlemi al"yutturmaca" gözüyle bakıyor. Massacmakla birlikte, lahusetts'teki Ekoboratuvar örnekBilim merkezi leri her tür yaaraştırma ve gelişbancı maddeyi tirme şefi Davıd kolaylıkla toplamıller, kehribardan yabilmektedir. eski yaşam biçimBir Ingıliz araştırleri ile ilgili bir ma ekibi geçtiğibeklentiye kapılmiz yıl, türü tükemanın yersiz oldunin bir mamuta ğunu belirtiyor. ait olduğunu Kökleri milyonlars a n d ık I a rı ca yıl önceye daDNA'nın laborayanan mikroplar tuvar teknisyençevremizde dolalerinden birine ait şıyor. Etkili ilaçlar olduğunun ayırbulunması yolundına varmış ve da kehribar hiç de olay karşısında güvenılir bir kayhayrete düşmüşnak değil. öyleyse tü. Connecticut neden bilim Cano elindo tuttuğu zaman kapÜniversitesi biadamları kendilesulünün şirketine oldukça kâr bırakacak yokimya uzmanı rini henüz kimliği Nr tarihi molekül banndırdığını umuyor. Peter Setlow'a belirlenmemiş göre Cano bu milyartarca mikroba odaklanıyor? alanda en çarpıcı deneyimi gerçekleştirmiş olsa bile bulguları henüz inandırıcı Şu anda Cano deneyinin bilimsel açıolmaktan uzak. Orneğin Cano, sindirim dan taşıdığı önem Abergene şirketinin sisteminde yaşayan bir bakteri türü olan geleceğinden çok daha önemli. MikropBacillus sphaericuz türüne bağlı olmasıların milyonlarca yıl boyunca canlı kalana karşın, bulduğu bakterinin bilinen bildiği başka laboratuvarlar tarafından mikroplardan genetik olarak farklı olduda kanıtlanırsa, insanoğlu çevresindeki ğunu açıkça kanıtlayabilmışti. Bulduğu sayısız gözle görülemeyen canlılara bakteri günümüzde yaşayan, bilim dönerek onlara yeniden saygınlık kazanadamlarınca henüz kımliği belirlenmemiş dırabilir. ve incelenmemiş olan ve bakterilerin % Kaynak Time. Çevlri: Rlta Urgan 4295