Katalog

BİLİM KÜLTÜR Empedocles'in fikinleri 2500 yıl önce yaşamış bir düşünürü bugün anımsamamızın nedeni, üstada ait kimi belgelerin yeni ele geçmiş olmasıdır. Vehbı Belgıl S okrat oncesı Yunan fılozoflarından Heraklıt şoyle demıştı "Bız ölenlerın hayatını yaşıyoruz, yaşayanların hayatını ölüyoruz " Başka bır deyışle varlığımızı surdurmek içın başkalarını ol duruyoruz, başkalarının yaşamasını da kendı ölumumuzle sağlıyoruz Canhlık her şeyde var Her buğday tanesı canlı bır varlık Ama, bız kendı yaşamımızı surdurmek ıçın bu canlılığı yok edıyoruz Buğdayı oğutup, pışırıp yıyoruz Dunyada her gun mılyonlarca hayvan kesılıyor, yumurta yenıyor Her hayvan bır canlı, her yumurtada bır can var Bız bu canlılıklara son verıyoruz, kendı canlılığımızı surdurmek ıçın Buna karşılık, savaşlarda oluyoruz, gerı kalanların yaşamalarını sağlamak için Polıtıkada, memurlukta, bu olay, ayak kaydırmak, rakıphğı onlemek biçimınde çıkıyor karşımıza Hepsı bu kadar mı? Ya fikirlere ne oluyor? Bınlerce yıl önce ortaya atılmış fıkırlerı, bılım, teknoloji adamları benımseyıp yenı fıkırler uretıyorlar Çoğu kez bunun farkında bıle ol muyoruz Bınlercesı arasından ıkı ornek vereceğım eskı Yunan fılozofu Empedocles'ten Bu Sicılya asıllı fılozof (490430) evrenl ıkı gucun yönettığinı söylemış Sevgı ve nefret Thales, evrenın aslının SU, Anaxlmenes HAVA, Heraklıt ATEŞ, Xenephanes TOPRAK olduğunu ılerı surmemışler mı ıdı? Empecoles, evrendekı bütün cısımlerın bunların hepsının karışımından meydana geldığınl, bu karışımın da sevgı ıle nefretın sonucu olduğunu söylüyor Vucudun %60'ının SU olduğunu, kemık ve etlerımızın toprağa karıştığını, HAVAyı soluduğumuzu, vucudun sıcakhgı bulunduğunu bugun bılmıyor muyuz? Işte bu dört unsur, çeşıtlı oranlarda bırleşerek cısımleri oluşturuyor Bunda sevgı ıle nefret rol oynuyor Empedocles bu ıkı gucü, gök cısımlerının hareketlerıne de uyguluyor Bu yolla guneş, ay, gezegenler ve yıldızların bırbırlerı karşısındakı hareketlerını anlamaya çalışıyor Ikı bın kusur yıl sonra bu sevgı ve nefret Nevvton'da kutle çekımıne donuşuyor Cansız cısımde sevgı ve nefret olur mu? Ancak, bu noktada akla başka bır soru gelıyor Hanı ustat yerçekımı kutle çekımını elmanın yere duşmesınden bulmuştu? 2500 yıl önce yaşamış blr düşünürü bugun anımsatmamızın nedeni, ustada aıt kımı belgelerin geçenlerde ele geçmesıdır Empedocles, fıkırlerını, bızım Dıvan şaırierımız gıbı manzum halde yazıyordu Bunlardan bırı "Pery physeos" (Doğaya Daır) adlı manzumesı, ıkıncısı "Katharmoı" (Temızlenmeler) ıdı Ustad'ın bugune kadar 450 dlzesı bılınıyordu Bunlara 70 dıze daha eklenmış, şöyle Belçıkalı Alaın Martın adlı bır "eskı yazılar" uzmanı, Strasbourg Unıversıtesı Kıtaplığı'nda eskı Yunan yazıları buluyor Bunların uzerinde 4 yıl çalışarak neyın parçalan olduklannı araştırıyor Sonunda, dızelerın bır kısmının "Doğaya Daır" adlı manzumeye, öbürunun de "Temızlenmeler" adını taşıyan parçaları olduğunu goruyor Daha ötesı bılınmıyor şaşırayor Genlep G Nedenele geçmedi? 70 dızelık yenı manzume bugune kadar neden kımsenın elıne geçmemış? Bılınmiyor Evet, bızler ölenlerin hayatını yaşıyoruz, yaşayanların da hayatını öluyoruz Ama hepsı bu kadar değil, fıkirierimiz de eskılerden, çok eskılerden geliyor Burçları ele alalım Bugun "burççuluk" dev boyutlu bir sanayl oldu Hemen bütün gazeteler, dergıler burç falı yayımlıyor Işe alınmalarda burca bakılıyor Evlenmede, burç uyumu aranıyor Ayrıca, Horoskop adı ıle dergıler yayımlanıyor Burç, kışının kadennı belırlıyormuş Insan soruyor haklı olarak "Bır trafık kazasında, uçak kazasında ölenlerin hepsı aynı burçtan mı?" dıye Nereden gelıyor bu ınanç? Sumerden, Mezopotamyalı, yıldızlara da tapıyordu Gok cısımleri onlar ıçın tanrı ıdı Tanrı ınsanın kadennı belırlemez mı? Işte bu ınanç gunumuzde de yaşıyor Dın yanı unutulmuş olarak Evet, bızler sadece olenlerın hayatını yaşamıyoruz, onların fıkırlerını de sürduruyoruz enetıktekı en şaşırtıcı sırlardan bın DNA'mızın buyük kısmının nıye ışe yaramaz olduğu sorusudur Vucudumuzun çalışıyor olmasını sağlamak ıçın ıhtıyaç duyduğumuz tum proteınlerın genetlk kopyası DNA'mızın sadece yuzde uçundedır, dığer yuzde 97 genetık bılımın çözebıldıği bır şey yapmıyor Fakat bır grup Boston'lı araştırmacı "ışe yaramaz DNA" nın yanlış bır isımlendırme olduğunu söylüyoriar Dılbılımcılerden araçlar alarak ışe yaramaz DNA'nın aslında bır dılın karmaşık yapısına sahıp olduğunu görduler bunun bır anlamı olabılır Boston Unıversıtesı fızıkçısı ve araştırma grubunun bır uyesı olan Rosarıa Mantegna "Bunun bır dıl olduğunu kanıtlayamayız, yalnızca bır dılın özellıklerını taşıdığını gosterebılırız" dlyor Mantegna, ışe yaramaz DNA ıle bırkaç yıl önce amacı ınsan kromozomlannı nantalamak olan Human Genome Projesı konusunda çok yayın yapıldığında ılgılenmeye başladı Bır bilgı temın edıcı olan DNA'yı dılbılımsel teknıkler ıle ıncelemek Mantegna'ya çok doğal görundu Böylece o ve meslektaşları 45 yıl önce George Zıpf tarafından gelıştırılen bılınen bir yöntemı uyaıiadılar Zıpf bırkaç dılden uzun metınler aldı, butun kelımelerın sıklığını ölçtu ve her metın ıçın kelımelerı sıklık sırasına koydu Butun dıllerde sıklık ve kelıme sırasında sıkı bır bağ olduğunu keşfettı Bır metındekı en yaygın kelıme 10 000 kere kullanılmışsa o zaman en yaygın onuncu kelıme yaklaşık 1000 kez kullanılmıştı ve en yaygın yuzuncu kelıme yaklaşık yuz kez dıye ıkı gucun yönettığinı söyluyordu Bu fikır, daha da sonralan, Manı dıninde de (Manıchaeısm) kabul edılmıştı Zerduşt olsun, Manı olsun IranMezopotamya bölgesınde yaymışlardı göruşlerını Işın tuhafı, Sıbernetık'ın kurucusu, 1948'de bu bılımle ılgılı olarak yayımladığı kıtabında bu Manı dınının ögretısıne uzun uzun değınmıştır Darvvin'in görüşleri Ingılız Darwın canlıların "yaratma" dıye bır olay sonunda ortaya çıkmadığını, ılkel varlıkların gelışmesıyle bugunku hale geldıklerını, bunda da yaşam kavgası nın ve çevreye uyumun buyuk rol oynadıgını ılerı surmüştu Konuyla ılgılı ılk dü* şunceler Empedocles'in fıkırlerınde açıkça ortaya atılmıştır Zerdüşt dili Işın daha da aslını arasanız eskı Iran dınferıne kadar gıtmek gerekır Zerduşt, dunyayı "iyilik tanrısı ıle kötuluk tanrısı Araştırmacılar Zıpf'ın analızını ışe yaramaz DNA'ya uyguladılar VınJsler ve nematodlar gıbı çeşıtlı organızmalardan DNA dızılen aldılar ve dızılerı dört nükleotıtlı DNA zıncırındekı tek bağlarbır alfabeden oluşan kelımelere bölduler Uç nukleotıt bır amıno asıt proteınlenn ınşa blogu oluşturduğu ıçın en kısa kelime uç nukleotıt uzunluğundaydı Dıkkate alınan en uzun kelıme 8 nukleotıt uzunluğundaydı Araştırmacılar ışe yaramaz DNA'dakı tüm olanaklı nukleotıt kombınasyonlarından oluşturulan kelımelerın sıklığını hesapladılar Şaşırtıcı olarak ışe yaramaz DNA Zıpf'ın yasasına uyuyordu en yaygın nukleotıt dızısı onuncu en yaygın dızıden on mıslı daha yaygındı vb.. Bu ne anlama gelıyor Pek fazla bır anlamı olmayabılır Işe yaramaz DNA hâlâ ışe yaramaz olabılır Fakat ışe yaramaz DNA bır dılın özellıklerını taşıyorsa o zaman belkı hucreye ne zaman proteın yapacağını ve ne kadar yapacağını soylemek gıbı bır bılgı ıçerıyor olması daha olası görunmeye başlar Mantegna "Sanınm bır dıl bulduk, fakat ne dedığını bılmıyoruz" dıyor (nb., disc.,apr,95) 429 13