Katalog

HAYVANLAR DÜNYASI litreyen karıncaların SIPPI G izli yuvasının içinde anlaşılmaz bir yaratık olan, Orta Amerika'nın yaprak kesen karıncası Atta cebalotes bir mantar besliyor ve liflerinin yumrulu uçlarını yiyor. Mantar, dişi işçi karıncaların yerin üzerinden topladığı ve yuvaya sürüklediği yaprak parçacıklarının üzerinde gelişiyor. (Karıncalar yaprakları kendileri yemezler çünkü selülozu düzenlemek ıçın enzime ihtiyaç duyariar; mantar bunu onlar için yapar). Bu olağanüstü olay böcek bilimcilerini büyülemektedir. Almanya'daki Würzburg Üniversitesinden Jürgen Tautz, bu durumun bir safhasına (yaprak kesimi mekaniği) dikkatini yoğunlaştırdı. Bir kannca alt çenesi ile bir yaprağı bir baştan öbür başa keserken karıncanın her yanı titriyor. Tautz ve meslektaşlan trtremelerin kesmeyi kolaylaştırdığını ve aynı zamanda karıncanın arkadaşlarına iyi bir şeyin üzerinde olduğunu anlattığını, bu arada yaprağı sabit kıldığını keşfetti. Bir kannca insanlara belirsiz, cızırdamayan bir ses gibi duyulan hızlı titreşim\ Erkek kuşun geniş haremi Cuce mamutlamn keşfi Manakin kuşu dişisini etkilemek için başka bir erkekle dans ediyor. Bu dans bazen yıllarca sürebiliyor. ler üretmek içln iki küçücük kann organını birbirine sürter bunlar biri diğerinin üzerine iyi kabartmaları tıngırdayan kes kin kazıcılardır. Titreşimler karıncanın yücudu boyunca orak şekilli alt çenesine doğru yayılır. Tautz karıncalann görüntü ve seslerini kaydetti ye kanncanın çift alt çene kemiğinin birisini yatay bir şekilde bir yaprağın içinden çekerken her saniyede 1000 kere yukarı ve aşağıya sallandığını saptadı. Daha sonra Tautz alt çeneleri ölü karıncalardan ayırdı ve onları yavaşça bir yaprağın kenanna doğru itti. Yaprak arkaya doğru katlandı ve sonuııda kırıldı. Ama Tautz yapay olarak doğal hareketi taklit ederek alt çeneleri 1000 hertz hızla salladığında yaprak dimdik oldu ve alt çeneler onu purüzsüzce kesti. Tautz "yumuşak yaprak ilerı ve gerı daha uzağa gidemıyecek kadar hızlı çekildiğinde, titreşimler onu konumunda tutarak etkill oldu" diyor. Bu bir yaprağın daha kolay kesilmesini sağlar. Ama Tautz'a göre titreşimler başka bir amaca da hizmet ediyor. "Biz eğer bir hayvan bir yaprağı kesiyorsa onun diğer hayvanları çektiğinin farkına vardık. Bu anlamlı. Çünkü birçok bitki zehirlidir ve kendilerini yaprak kesicilere karşı korumak isterler. Her yaprağı kendinizin denememesi ve zehirli bir yaprağı alma rıskine katlanmamanız makul olur. Onun yerıne diğerlerimn evvelce başarıyla yediğı yere gidersiniz. Bu sanki Mc Donalds'da seslice yemek yiyen birisini duymanız "Tamam, aynı şeyi deneyeceğim" demeniz gibidir. (nb) T örensel dövüş, çıplak dişler ve ağız dalaşları birçok erkek hayvanın bir arkadaş kazanmak için yaptıklan kavgada kullandıklan taktiklerden birkaçıdır. Fakat Orta Amerika'da yaşayan parlak renkli serçe büyüklüğündeki uzun kuyruklu manakin daha karmaşık bir yaklaşım gösteriyor: Sarımtrak kurşuni renkteki dişiyi etkilemek için bir başka erkek ile dansediyor. Dans beraberliği uzun sürelidir, genellikle yıllar sürer. Daha da şaşırtıcı olan, genellikle erkeklerin sadece birinin (Baskın olan ya da Alfa kuşunun) Ödülü almasıdır. Erkek manakınlerin dans programları ayrıntılıdır. llk önce bir dişinin ilgisini çekmek için şarkı söylerler. McDonald "Eğer dişi gelirse küçük bir dans yerinde sıraya girerler ve bir erkek öne çıkar. Dişiye ulaşınca havalanır, daha sonra havada durarak yana, hatta biraz geriye gider ve eşinin yanına konar. Daha sonra eşi havalanır" diyor. Bütün bu gayretli takım çalışması alfa kuşlannın işine yarar: En iyileri yılda 50, 60 kadar dişi kazanır. Bu birleşmelerin sadece 4'ünde betalar söz konusuydu. McDonald beta kuşlannın cömert olmadığını sadece yapmaları gerekenleri yaptıkların söylüyor. Şeta kuşları Alfa durumuna ancak eşinin ölümü ile ulaşıyor. Manakin sosyal merdivenı o kadardüzenlidir ki, aşağıdaki kuşlar betayı asla en yukarı çıkarmazlar. McDonald "Bu biraz çıraklık sistemi gibidir. Betanın y a p t ığı kendisi i ç i n sonsuza dek sürecek bir şöhret yaratmaktır. Betanın bekleyişi, uzun kuyruklu manakinler 15 yıldan daha ' fazla yaşadıklan için, uzun bir bekleyiş olabilir" diyor. McDonald "Erkekler arasındaki bu birlikteliğin, büyük olasılıkla, hayvanlar aleminde bir eşi yoktur. Bunun nedeni dişi manakinların yaşlı ve güçlü erkekleri tercıh etmelerinin yanısıra işbirliğı yapanlardan hoşlanmalarıdır. Erkeğın sosyal yeteneğini test ediyorlar. Erkekler yaklaşık on yaşında olmalı. Aylarca günde 4000 kez ötebilmelidir. lyı dans etmeli ve iyi birer eş olmalılar. Bütün bunlar sağlandığında inanılmaz derecede iyi bir erkek bulunmuş demektir." diyor. (nb) Mamutlar 10.000 yıl öncesine kadar Kuzey Amerika'nın çoğunda dolaştılar. Çoğu omuza kadar boyları 14 ayak olan büyük hayvanlardı. Fakat son buz çağının sonunda Güney Kalifornıya sahıllerınden 20 mil uzaklıktakı Channel adaları mamuta benzemeyen mamutlara boyları büyük akrabalarının yarısından daha küçük olan mamutlara yuva oldu. Yakın geçmişe kadar palaentologlar bu hayvanlann sadece dağılmış kemiklerini bulmuştular. Fakat geçen haziran ayında deniz setlerini inceleyen bir jeolog 10.000 yıl önce Kaliformlya sahillerinde nesSanta Rosa adasında kumdan li tükenen mini mamut. dışarı çıkan bazı kemiklere rastolasılıkla ılıman iklimlerde yaşayan Koladı. Daha sonra bunlar bir ayak, bir azı lambiyalı mamutun soyundan geliyordu. dişi, ve iki omurga kemiği eksiği olan Ancak her iki, Sibiryalı ve Kaîiforniyalı, cüce bir mamut ıskeleti oluşturdu. Kemamutun evrimleştiği mekanizma benmiklerin açığa çıkmasına yardımcı olan zerdir. Adada yaşamaya başlayınca Northern Arizona Üniversitesi jeoloğu ve küçüldüler. mamut uzmanı Larry Agenbroad "bu Agenbroad Kalifornıya sahillerinin küçük adam tüm Yeni Dünya'daki yaktipik rüzgârlarının bitkilerin güzel laşık olarak tam olan tek örnektir" diyor. kokusunu ana karadaki tam büyüklükAgenbroad Channel adaları cücesinin teki mamutlara taşıyarak onlan Channel omuza kadar yaklaşık 5.5 ayak uzunluadalarına yüzmeye isteklendirdiğini ğunda olduğunu tahmin ediyor. Tam düşünüyor. Oraya vardıktan sonra olarak büyümüş olan ve ayak parmağınanakaranın kokusunu duyamaz oldular. da mafsal iltihaplı kemikler bulunan bu Buz tabakalan eridikçe ve deniz seviyecüce muhtemelen yaşlıcaydı. Araştırmasi yükseldıkçe mamutlar yalnız başına lar için bir şans olarak mamut kum ile kaldılar Adada bulunan az mıktardaki kaplanmıştı ye bu da kemiklerin dağılyiyecek ile kurtulmayı başaran gittıkçe masını önlemişti. daha küçük hayvanlar evrimleşti. Birkaç yıl önce Sibirya'nın kuzey sahiAgenbroad Santa Rosa mamutunun, linin ötesindeki VVrangel adasında bir kemikleri bozulmamış olduğundan, yaşbaşka ufak mamutun kalıntıları bulundu. lılık sonucu öldüğünü düşünüyor: Bu mamut yünlü mamut "Mamuthus "büyük olasılıkla sol tarafa yattı ve asla primigenius" un cüce haliydi. Channel kalkmadı" diyor. (nb) adaları cücesı Mamuthus exilis büyük